در حال ویرایش آبار علی

  | کاربری = مزرعه و چاه آب

  | عرض جغرافیایی = ۲۴٫۴۱۴۲۳۳۲۲۵۹۹۳۲۸۶

  | طول جغرافیایی =  ۳۹٫۵۴۵۴۲۶۵۸۴۶۵۶۲۱

  |‌ توضیح نقشه = مکان تعیین شده روی نقشه تقریبی است

'''آبار علی''' (چاه‌های علی) منطقه‌ای است در جنوب [[مدینه]] که به آن [[ذو الحلیفه|ذوالحلیفه]] نیز می‌گویند، جایی که [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است. در این منطقه که [[وادی عقیق|وادی عتیق]] از آن می‌گذرد نخلستان‌ها و چاه‌هایی قرار داشته و دارد.     

این منطقه را از سده‌های گذشته «آبار علی» یا «بئر علی» می‌نامیدند به طوری که به مسجد شجره نیز مسجد بئر علی گفته می‌شد. بنابر روایت‌هایی نام بئر علی (چاه علی) برگرفته از نام [[علی‌بن ابیطالب(ع)]] است. برخی گفته‌اند در این مکان چاهی بوده که علی(ع) در کنار آن با جنیان جنگیده است و برخی دیگر آن را زمینی می‌دانند که پیامبر به علی(ع) به اقطاع داد. اما برخی از منابع چنین انتسابی را نپذیرفته اند.   

آبار و اَبیار جمع بِئْر و به معنای چاه‌ها است.<ref>العین، ج۸، ص۲۹۰؛ لسان العرب، ج۴، ص۳۷؛ تاج العروس، ج۶، ص۴۳، «بأر».</ref> آبار علی نام منطقه‌ای است در ۹ کیلومتری جنوب شهر [[مدینه]]، در [[وادی عقیق]] و دامنه غربی [[کوه عیر]] که بر سر راه [[مکه]] قرار دارد. این منطقه همان منطقه [[ذو الحلیفه]] است که [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] که [[میقات]] اهل مدینه است در آن قرار گرفته است.<ref>نک: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المعالم_الأثيرة_في_السنة_والسيرة_-_شراب_-_ط_القلم_والشامية_p.d.f_كتاب_4047.pdf&page=103 المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛] </ref>

امروزه در باغ‌ها و مزارعی که در غرب [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] در ساحل [[وادی عقیق]] (رودخانه عقیق) قرار دارد، چاه‌های آب متعدد و کهنی باقی مانده است.<ref name=":0">المعالم المدینه المنوره، الجزء ۵، المجلد 2، 478-483</ref> برخی از زائران تعدادی از این چاه‌ها را (که در مزرعه منصور عثمان الفریدی قرار گرفته<ref name=":0" />) چاه‌های منسوب به امام علی(ع) می‌دانند اما به گفته عبدالعزیز کعکی، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، چاه‌های منسوب به امام علی امروزه از میان رفته و مکان آن معلوم نیست.<ref>المعالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۴، 487</ref>  

کاربرد نام آبار علی یا بئر علی سابقه‌ای کهن دارد اما وجه تسمیه آن به روشنی معلوم نیست. منابع از قرن هشتم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نامی رایج بود و کسی این مکان را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=421 وفاء الوفا، ج۳، ص 421]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمغانم_المطابه.pdf&page=82 المغانم المطابه، ص ۸۲]</ref> اولیا چلبی که در سده یازدهم به حج رفته است، میقات اهل مدینه را آبار علی نامیده و حتی مسجد احرام را نیز مسجد علی می‌خواند.<ref>الرحله الحجازیه، ص ۱۶۱</ref> فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال ۱۲۹۲ قمری اشاره می‌کند که مردم محلی مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص 202</ref>

=== جنگ علی(ع) با جنیان ===

روایت شده که در این منطقه چاهی بوده که [[امام علی(ع)]] در آنجا با جنیان جنگیده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۴.pdf&page=246 وفاء الوفاء، ج۴، ص246]</ref><ref>نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.</ref> سمهودی، تاریخنگار مشهور مدینه، عبارتی از ابن‌جماعه<ref>نجفی در مدینه‌شناسی ابن جماعه را همان محمد بن ابی بکر متوفی به سال ۸۱۹ می‌داند. (مدینه‌شناسی، ص۱۸۱)</ref> نقل می‌کند که در آن درستی این داستان را رد می‌کند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۴.pdf&page=247 وفاء الوفاء، ج۴، ص 247]</ref> با این حال اینکه در برخی منابع جغرافی‌نگاری قرن نهم یا پیش و پس از آن برای اشاره به این چاه از تعابیری مانند «بئر علی بن ابی طالب»،<ref>تاریخ مستبصر، ص 27</ref> «بئر علی رضی الله عنه»،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمغانم_المطابه.pdf&page=172 مغانم المطابه، ص ۱۷۲]</ref> «البئر المنسوبه الی علی بن ابی طالب»<ref>جواهر الثمینه، ص 123</ref> استفاده شده نشان می دهد که انتساب این نام به علی بن ابی طالب(ع) باوری رایج بوده است.

=== اقطاع پیامبر به علی(ع) ===

گاه گفته شده که حضرت علی(ع) در این منطقه چاه‌هایی حفر کرده بود و از این رو آنجا بدین نام خوانده شده است.<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.</ref><ref>[https://miqat.hajj.ir/article_70564.html « بررسی جغرافیای طبیعی مدینه»، مجله میقات حج شماره۱۰۳، ص۹۱]</ref>برخی پژوهشگران نیز گفته‌اند که این منطقه احتمالا از زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب(ع) اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. این برداشت مستند به روایتی است که بر اساس آن پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرین، قیس و شجره را به علی(ع) اقطاع کرد.<ref>مدینه‌شناسی، ج۱، ص ۱۷۹</ref> در مقابل برخی گزارش‌ها حاکی از این است که این منطقه ([[وادی عقیق]]) را پیامبر به بلال بن حارث مزنی اقطاع داد و آن را بلاد مزینه می‌گفتند.<ref>معجم البلدان، ج۴،‌ ص ۱۳۹، [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=14 وفاء الوفا، ج4، ص 14]</ref>برخی بر همین اساس انتساب چاه‌های این منطقه به علی ابن ابیطالب(ع) را نادرست می‌دانند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ج۳-۴.pdf&page=876 موسوعه مراه الحرمین، ج۴، ص ۸۷۶]</ref>

در گزاشی غیر مستند که در اینترنت شهرت یافته است نام آبار علی را به «علی دینار» سلطان دارفور نسبت داده‌اند. گفته شده که او در سال ۱۸۹۸م/۱۳۱۵ق چاه‌های آب [[ذوالحلیفه]] را بازسازی كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبار علی خوانده شد؛ اما چنین ادعایی درست نیست زیرا نام آبار علی (چنان که بالاتر گفته شد) از سده‌ها پیش رایج بوده است.<ref>[http://alwalaa.com/detail.cfm?inttopicid=329 لماذا سميت منطقة ذي الحليفة باسم أبيار علي ؟]</ref>

پرونده:آبار علی۱.webp| اچاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه منصور الفریدی قرار دارد

* '''تاريخ مستبصر'''، ابن مجاور، تحقیق ممدوح حسن محمد، قاهره، کتبه الثقافه الدینیه، ۱۹۹۶

* '''مدینه‌شناسی'''، محمد علی نجفی، تهران، قلم، ۱۳۶۲

* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری پاشا، ترجمه محمد حرب، قاهره، شرکة الدولیه للطباعة، 2004