در حال ویرایش ام هانی

| نام کامل    = فاخته، فاطمه، عاتکه و هند بنت ابوطالب

| نقش‌های برجسته    = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]]، احکام و فرمان‌هایی در خانه‌ ام‌هانی از جانب پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) و [[عبدالله بن عباس]]

| دیگر فعالیت‌ها  = راوی حدیث [[اهل بیت(ع)]]، آزادی بردگان

ام هانی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] و خواهر [[امام علی(ع)]] است.<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> وی خواهر تنی طالب، [[عقیل]]، [[جعفر بن ابی طالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است.

 

برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن ام‌هانی را سال هشتم هجری و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه شرک را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>

شماری از منابع از خواستگاری حضرت محمد(ص) از ام هانی در دوران پیش از بعثت خبر داده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref> گفته شده به سبب مناسبات قبیله‌ای [[ابوطالب]] ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از‌ ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619؛ الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37؛ انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>

نام ام هانی در وقایع صدر اسلام بارها به میان آمده است. مهم‌‌ترین رخدادی که نام‌ ام‌هانی را با رویدادهای آغاز اسلام پیوند داده و پیشینه اسلام وی پیش از فتح مکه و حتی پیش از هجرت را تایید می‌کند، آغاز [[اسراء]] و [[معراج]] از خانه او است.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref>پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی و در خانه او، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> سفر اسراء را آغاز کرد. این خانه نزدیک مسجدالحرام قرار داشت و شاید از همین ‌رو یا بر اثر واقعه معراج، از دیرباز نام یکی از درهای بیست ‌و سه‌گانه مسجدالحرام، [[باب‌ ام‌هانی]] بوده است.<ref>شرف النبی، ص406.</ref>

‌ام‌هانی تا هنگام فتح مکه در این شهر ماند. در دوران فتح مکه، جایگاه او نزد رسول خدا(ص) بیشتر آشکار شد؛ زیرا در روز فتح، بر پایه گزارشی، در خانه او منزل گزید.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>همچنین مجرمانی چون [[حارث بن هشام]] و [[زهیر بن ابی امیه]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص411.</ref>یا [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]]<ref>المغازی، ج2، ص829؛تاریخ یعقوبی، ج2، ص59.</ref>را که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود، بخشود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>امان دادن او در روز فتح مکه، مستندی برای جواز امان دادن زنان در اسلام دانسته شده است.<ref>المجموع، ج19، ص303.</ref>

پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] ‌ام‌هانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>به‌شمار می‌رود. همچنین نامه امام علی(ع) به‌ ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref> موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref>و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. 36ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی‌ ام‌هانی در مدینه‌ هستند.

{{بیشتر|باب‌ ام‌هانی}}

یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به دلیل مجاورت با خانه وی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده بود.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751؛ شرف النبی، ص406.</ref> این درب در دوره‌های گوناگون نام‌های دیگری یافت از جمله به آن باب اجیاد کبیر،<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> باب الشریف<ref>تحصیل المرام، ج1، ص383.</ref> یا باب الحمیدیه<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.</ref> هم گفته‌اند. این باب در گسترش اول دوران سعودی (1369-1375ق.) برداشته شد.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص114.</ref>

روایات نقل شده از ام‌هانی بنا گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref>

==پانویس==