در حال ویرایش مرقد سلمان فارسی

[[پرونده:مرقد سلمان فارسی.jpg|بندانگشتی|تصویری از مرقد سلمان فارسی در مدائن]]

'''مرقد سلمان فارسی''' در مدائن عراق دربرگیرنده تربت مطهر دو تن از یاران عظیم‌الشان [[پیامبر(ص)]] و [[امیرمؤمنان علی(ع)]]، یعنی [[سلمان فارسی]] و [[حذیفة بن یمان]] است، كه كنار آنها، دو قبر ديگر نيز منسوب به [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[طاهر بن امام محمدباقر(ع)]] وجود دارد. این قبور، در یک مجموعه قرار دارد که به آستان سلمان فارسی شناخته می‌شود.

 

این بارگاه مطهر امروزه از زیارتگاه‌های مهم اسلامی [[عراق]] به‌شمار می‌آید.

 

 

مدائن (شهرها)، مجموعه‌ای از هفت شهر نزدیک به یکدیگر بوده که میان آنها، «تیسفون»، از همه مهم‌تر به‌شمار می‌آمده است. [[اشکانیان]] پس از تصرف [[عراق]] در سال 141 پیش از میلاد، به ساختن این شهر اقدام نمودند. در اواخر [[دوره ساسانی]]، انوشیروان، مدائن را پایتخت خود قرار داد و در آن، کاخ معروف خود را بنا کرد.<ref>الموسوعة التاریخیة الجغرافیة، ج12، ص223.</ref>

 

این شهر در صدر اسلام، همچنان شهر مهمی بود. اما به تدریج، اهمیت خود را از دست داد و به روستا یا شهر کوچکی، تبدیل شد. امروزه این شهر در حدود چهل کیلومتری جنوب شرقی [[بغداد]] واقع است و با توجه به اینکه مرقد سلمان فارسی در آن قرار دارد، به «سلمان پاک» (به عربی: سلمان باک) شناخته می‌شود.

مهم‌ترین اثر باستانی به‌جا مانده در مدائن، بنای معروف به «ایوان مدائن» است که بقایای کاخ عظیم انوشیروان، پادشاه ساسانی، به‌شمار می‌آید و امروزه بیشتر بخش‌های آن، از بین رفته است. در منابع تاریخی دوره اسلامی، از این کاخ به نام‌های طاق کسری، ایوان کسری و قصر ابیض (قصر سفید) نیز یاد شده است. این ایوان با ارتفاع 31 متر، از آثار برجسته معماری اسلامی، از دوره پیش از [[اسلام]] و از طاق‌های بزرگ شناخته شده در جهان باستان، به‌شمار می‌آید.<ref>همان.</ref>

در سال 680 ه. ق، ناصرالدین قتلغ‌شاه صاحبی، رباطی برای دراویش، کنار زیارتگاه سلمان بنا کرد و جماعتی را در آن ساکن و روستاهایی را در واسط و جاهایی را در بغداد برای آن، وقف کرد.<ref>الحوادث الجامعة، ص290.</ref> او در سال 688 ه. ق، در تبریز به قتل رسید و جنازه‌اش را به بغداد منتقل کردند و در همین رباطی که کنار زیارتگاه سلمان ساخته بود، به خاک سپردند.<ref>الحوادث الجامعة، ص314.</ref> افزون‌ بر قتلغ‌شاه، برادر وی عزالدین دولت‌شاه صاحبی علائی نیز که در سال 699 ه. ق، در لرستان درگذشت، جنازه‌اش به این مقبره انتقال یافت و در اینجا دفن گردید.<ref>همان، ص339.</ref>

در [[دوره صفوی]]، شاه اسماعیل، زیارتگاه سلمان فارسی را بازسازی کرد و در دوره‌های اخیر، صحن آن را پدر [[آقاخان محلاتی]]، بنا کرد.<ref>سفرنامه عتبات ناصر الدین شاه، ص134؛ سفرنامه ادیب الملک به عتبات، ص134.</ref> تا نیمه اول قرن چهاردهم هجری، بیستم میلادی، قبر حذیفة بن یمان و عبدالله انصاری در زیارتگاه مستقلی، کنار رود دجله قرار داشت. اما به علت جریان سیلاب‌ها و از بین رفتن ساحل غربی این رودخانه دولت عراق در سال 1350 ه. ق- 1931 م، اجساد این دو را به زیارتگاه سلمان فارسی منتقل کرد و برای هریک، قبر جدیدی ساخت.<ref>مزارات اهل البیت(ع) وتاریخها، محمد حسین الحسینی الجلالی، ص134.</ref>

گفته می‌شود که در زمان انتقال قبر حذیفه، خاک‌های لحد وی فرو ریخت و جسد مطهر و کفن وی رؤیت شد که بعد از حدود 1300 سال، همچنان سالم و تازه باقی‌مانده بود.<ref>برای آگاهی بیشتر، ر. ک: اجساد جاویدان، علی‌اکبر مهدی‌پور، ص51</ref>

سلمان فارسی، ایرانی و از رامهرمز یا جی اصفهان بود و پیش از اسلام ماهویه نام داشت. <ref>کتاب تاریخ اصبهان (ذکر اخبار اصبهان)، ج1، ص74.</ref> پیش از مسلمان شدن به دین مسیحیت درآمد و سفرهای طولانی انجام داد و مدتی در در شام و موصل و عموریه زندگی کرد. سپس در جستجوی پیامبر جدیدی که یک راهب مسیحی بشارت ظهورش را داده بود به حجاز رفت.در راه به اسارت گرفته شد و به بردگی فروخته شد. او را به حجاز بردند و به یک یهودی از [[بنی‌قریظه]]، به نام عثمان بن اشهل، در [[مدینه]] فروختند.<ref>تاریخ بغداد، ج1، ص176؛ الاستیعاب، ج2، ص634؛ اسد الغابة، ج2، ص265.</ref> او پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، در [[قبا]] به خدمت‌ ایشان رسید و مسلمان شد و با کمک پیامبر(ص) آزادی خود را خرید.<ref>تاریخ بغداد، ج1، ص176.</ref>سلمان در سال 35 ه. ق، در آخر خلافت عثمان، در مدائن از دنیا رفت.<ref>الفضائل، ص92؛ بحار الانوار، ج28، ص308.</ref> [[پرونده:قبر حذیفة بن یمان.jpg|بندانگشتی|نمایی از قبر حذیفة بن یمان]]

حذیفة بن حِسْل یا حُسَیل بن جابر، از تیره بنی عَبْس بن بَغیض از عرب عدنانی است.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص193.</ref> کنیه او ابوعبدالله‌<ref>الطبقات الکبری، ج6، ص15؛ ج7، ص317؛ الطبقات، خلیفة بن خیاط، ص98؛ المعارف، ص263.</ref> و یَمان، لقب پدرش بوده است. زمان تولد حذیفه، مشخص نیست. اما [[ابن‌ حجر]]، مکان آن را [[مدینه]] دانسته است.<ref>الاصابه، ج2، ص39.</ref> او و پدرش با هجرت [[رسول خدا(ص)]] به [[یثرب]]، مسلمان شدند. اما زمان دقیق آن، مشخص نیست. براساس قول مشهور، پیامبر(ص) هنگام عقد برادری میان [[مهاجران]] و [[انصار]]، میان حذیفه و [[عمار یاسر]]، پیمان برادری بست.<ref>الطبقات، خلیفة بن خیاط، ص352.</ref>

حذیفه در همه غزوه‌های رسول خدا، به‌جز بدر، حضور داشت.<ref>الطبقات الکبری، ج7، ص317.</ref> او و پدرش، پیش از [[نبرد بدر]]، در مسیر بازگشت به یثرب، از سوی [[قریش]] دستگیر و به شرط همراهی نکردن با پیامبر در نبرد، آزاد شدند.<ref>همان؛ اسد الغابة، ج1، ص391؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص364.</ref> او در [[نبرد احد]]، همراه پدر سالخورده و برادرش، صفوان، شرکت کرد و پدرش به اشتباه، به دست یکی از مسلمانان، کشته شد.<ref>السیرة النبویة، ج3، ص604؛ المغازی، ج1، ص233.</ref>

به گزارش مسعودی، حذیفه در سال 36 ه. ق، در [[کوفه]] بیمار بود و چون قتل [[عثمان]] و بیعت مردم با [[علی(ع)]] را شنید، به مسجد رفت و بر منبر، خدا را شکر کرد که تا این روز، زنده مانده است و به پسرانش سعد و صفوان، سفارش کرد که از یاری آن حضرت، دست بر ندارند.<ref>مروج الذهب، ج2، ص383.</ref> او پس از هفت یا چهل روز، در مدائن درگذشت.<ref>همان، ص384.</ref> اما برخی، وفات وی را در کوفه دانسته‌اند.<ref>الطبقات الكبرى، ص98.</ref>

از فرزندان [[جابر بن عبدالله انصاری]] است که از جزئیات زندگی وی، اطلاع زیادی در دست نداریم. تنها [[بخاری]] در تاریخ خود، از وی یاد کرده و نوشته است که او از پدرش، حدیث شنیده و سعید مقبری نیز از وی، روایت کرده است و دو برادر، به نام‌های محمد و عمر دارد.<ref>التاریخ الکبیر، البخاری، ج5، ص60.</ref>

این زیارتگاه، بین مرقد حضرت سلمان فارسی و حذیفة بن یمان، قرار دارد و به یکی از فرزندان [[امام زین‌العابدین(ع)]]، به نام طاهر، منسوب است؛ حال آنکه میان فرزندان امام سجاد(ع)، این نام به ثبت نرسیده است.<ref>المجدی، ص283؛ النفحة العنبریه، ص47؛ الشجرة المبارکه، ص87 و 88، لباب الانساب، ج1، ص381.</ref> بعضی دیگر، شخص مدفون در این مکان را طاهر بن امام محمدباقر(ع) معرفی کرده‌اند.<ref>دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص101.</ref> این در حالی است که [[امام محمدباقر(ع)]] نیز فرزندی به نام طاهر، نداشته است.<ref>الشجرة المبارکه، ص89؛ الارشاد، ج2، ص176؛ بحار الانوار، ج46، ص266.</ref> البته برخی علی بن امام باقر(ع) را ملقب به طاهر دانسته‌اند<ref>الکواکب المشرقه، ج2، ص617.</ref> که قبر وی در جعفریه، از توابع بغداد، آشکار شد.<ref>الاصیلی، ص147 و 148.</ref>

گفتنی است، این قبر در اصل، در زیارتگاهی به نام «امام طه» در محله‌ای به همین نام و در میدان امین شهر بغداد، قرار داشته است که در جریان توسعه خیابان الرشید در سال 1940 م، خراب گردید و استخوان‌های شخص مدفون در آن، به آستانه سلمان فارسی منتقل گردید و در اتاق شرقی مقبره وی، به خاک سپرده شد.<ref>مراقد بغداد، ص51.</ref>

==پیوند به بیرون==

* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540051/مرقد-سلمان-فارسی-و-ایوان-مدائن-در-200-سال-پیش مرقد سلمان فارسی و ایوان مدائن در 200 سال پیش.]

==پانویس==

|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.

 

*'''اسد الغابة في معرفة الصحابه'''، علي بن محمد الجزري (ابن الاثير)، تحقيق: علي محمد معّوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دار الكتب العلميه، (لا ت).

 

*'''بحارالانوار'''، محمدباقر المجلسي، ط ٢، بيروت، مؤسسة الوفاء، ١۴٠٣ه. ق - ١٩٨٣م.

 

*'''الفضائل'''، شاذان بن جبرئيل القمي، النجف الاشرف، المكتبة الحيدرية ومطبعتها، ١٣٨١ه. ق - ١٩۶٢م.

 

*'''تاريخ بغداد (تاريخ مدينة السلام)'''، احمد بن علي بن ثابت (الخطيب البغدادي)، تحقيق: بشّار عوّاد معروف، ط ١، بيروت، دار الغرب الاسلامي، ١۴٢٢ه. ق - ٢٠٠١م.

 

*'''تاريخ مدينة دمشق'''، علي بن الحسن الشافعي الدمشقي (ابن عساكر)، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الفكر، ١۴١۵ه. ق - ١٩٩۵م.

 

*'''طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها'''، ابومحمد بن محمد بن جعفر بن حیان المعروف بابی الشیخ الانصاری، موسسة الرسالة، چاپ اول، بیروت، 1987م.، 4 جلد.

 

*'''الاستيعاب في معرفة الاصحاب'''، يوسف بن عبدالله القرطبي (ابن عبدالبر)، تصحيح: عادل مرشد، ط ١، عَمّان، دار الاعلام، ١۴٢٣ه. ق - ٢٠٠٢م.

 

*'''الموسوعة التاريخية الجغرافية'''، (ج ١٢)، مسعود الخوند، بيروت، (لا. ن)، (لا. ت).

 

*'''انساب الاشراف'''، احمد بن يحيي البلاذري، تحقيق: محمد حميدالله، نجف، دار المعارف.

 

*'''المعارف'''، عبدالله بن مسلم (ابن قتيبة)، تحقيق: ثروت عكاشة، ط ۶، القاهرة، الهيئة المصرية العامة للكتاب، ١٩٩٢م.

 

*'''الاصابة في تمييز الصحابة'''، احمد بن علي (ابن حجر العسقلاني)، تحقيق: عبدالله بن عبدالمحسن التركي، (لا. م)، مركز هجر للبحوث والدراسات العربية والاسلامية، (لا. ت).

 

*'''السیرة النبویة'''، ابن هشام، عبد الملک بن هشام، عربی، دار المعرفة، مصحح: ابیاری، ابراهیم، سقاء، مصطفی، شبلی، عبدالحفیظ، 2ج.

 

*'''المغازي'''، محمد بن عمر الواقدي، تحقيق: مارسدن جونس، ط ٣، بيروت، مؤسسة الأعلمي، ١۴٠٩ه. ق - ١٩٨٩م.

 

*'''الطبقات الكبري'''، محمد بن سعد بن منيع الهاشمي البصري (م ٢٣٠)، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، ط الاولي، بيروت، دار الكتب العلمية، ١۴١٠ه. ق -١٩٩٠م.

 

*'''مروج الذهب ومعادن الجوهر'''، علي بن الحسين بن علي (المسعودي)، تحقيق: اسعد داغر، ط ٢، قم، دار الهجرة، ١۴٠٩ه. ق.

 

*'''التاریخ الکبیر'''، محمد بن اسماعیل البخاری، بیروت، لبنان،  دارالکتب العلمیه.

 

*'''لباب الانساب والالقاب والاعقاب'''، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.

 

*'''النفحة العنبرية في أنساب خير البرية'''، محمدكاظم اليماني الموسوي، تحقيق: السيد مهدي الرجائي، ط ١، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق - ١٣٧٧ه. ش.

 

*'''المجدي في انساب الطالبيين'''، علي بن محمد العلوي العمري، تحقيق: احمد المهدوي الدامغاني، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.

 

*'''دليل العتبات والمراقد في العراق'''، عادل الحسني، ط ١، بيروت، دار المؤرخ العربي، ١۴٣١ه. ق - ٢٠١٠م.

 

*'''مراقد بغداد'''، يونس الشيخ ابراهيم السامرائي، بغداد، مكتبة الشرق الجديد، (لا ت).

 

*'''الاصيلي في انساب الطالبيين'''، صفي‌الدين محمد بن تاج‌الدين علي (ابن طقطقي)، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴١٨ه. ق.

 

*'''الكواكب المشرقة في انساب وتاريخ و تراجم الاسرة العلوية الزاهرة'''، السيد مهدي الرجائي، قم، مكتبة آيةالله المرعشي النجفي، ١٣٩٠ه. ش.

 

*'''الشجرة المباركة في انساب الطالبية'''، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.

 

*'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.