| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای تاریخی | | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی |
| | عنوان = مسجد البیعه
| | | عنوان = |
| | تصویر = مسجد البیعه.jpg|File.png|270px|thumb|left
| | | تصویر =IMAGE634557412758805330.jpg |
| | اندازه تصویر =
| | | اندازه تصویر = |
| | پیوند تصویر =
| | | بنيانگذار = |
| | توضیح تصویر =
| | | تأسیس =قرن دوم هجرى |
| | بنیانگذار =
| | | کاربری =عبادت |
| | تأسیس = ۱۴۴قمری
| | | مکان =[[مکه]] |
| | کاربری =
| | | نام‌های دیگر = |
| | مکان = مکه
| | | وقایع مرتبط = |
| | نام‌های دیگر =
| | | ظرفیت = |
| | وقایع مرتبط = محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، محل بیعت عقبه
| | | وضعیت =فعال |
| | ظرفیت =
| | | مساحت =٣٧۵ متر مربع |
| | مساحت = ۵۰۰متر
| | | امکانات = |
| | وضعیت = موجود
| | | شماره ثبت = |
| | امکانات =
| | | معمار = |
| | شماره ثبت =
| | | سبک = |
| | معمار =
| | | بازسازی = |
| | سبک =
| | | وبگاه = |
| | بازسازی = عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی
| |
| | وبگاه =
| |
| | عرض جغرافیایی = ۲۱٫۴۲۴۸۷
| |
| | طول جغرافیایی = ۳۹٫۸۶۷۴۰
| |
| | توضیح نقشه =
| |
| }} | | }} |
| | '''مسجد البیعه'''، مسجدی در [[مکه]] در [[کشور عربستان]] و در محل بیعت مردم يثرب با [[رسول خدا(ص)]] ساخته شده است. |
|
| |
|
| '''مسجد البیعة''' (مسجد بیعت) از مسجدهای کهن شهر [[مکه]] است که تاریخ بنای آن به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. این مسجد نزدیک [[جمره عقبه]] و بیرون حد شرعی [[منا]] قرار گرفته است. مسجد البیعة، محلی است که مردم [[یثرب]] با [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] بیعت کردند.
| | تاریخ بنای این مسجد به قرن دوم هجرى باز مى‌گردد و از مساجد مورد توجه حجاج طى قرون متمادى بوده و زيارت مى‌شده است. |
|
| |
|
| طبق کتیبه‌ای که بر دیوار غربی مسجد البیعه نصب شده، این مسجد در سال ۱۴۴ قمری به دستور [[منصور عباسی]] ساخته شد و بعدها چند بار بازسازی شد.
| | در دوره‌های مختلف بارها بازسازی شده است. این مسجد، زمانى درون شعبى بر فراز تپه‌اى كه اطرافش كوه بود، قرار داشت، ولی اكنون با صاف كردن آن كوه‌ها، حتى تا ده‌ها متر آن سوتر، اطراف مسجد خالى از كوه و تپه و در عرض خيابان‌كشى و پل‌سازى واقع شده است. |
|
| |
|
| ==علت نام‌گذاری== | | ==علت نام‌گذاری== |
| زمانی که مردم [[مدینه|یثرب]] با [[اسلام]] آشنا شدند، در [[ایام حج]]، و در [[جمره عقبه]]، برای نخستین‌بار با [[رسول خدا(ص)]] بیعت کردند و پس از آن بود که اسلام در [[مدینه]] گسترش یافت. در محل این رویداد که [[بیعت عقبه اول]] نام دارد، مسجدی ساخته‌شد که به نام «مسجد البیعه» شهرت یافت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.</ref>
| |
|
| |
|
| در منابع از مساجد دیگری نیز با نام مسجد البیعه یاد شده است: | | زمانى كه مردم يثرب با [[اسلام]] آشنا شدند، در [[ايام حج]]، و در [[جمره عقبه]]، براى نخستين‌بار با [[رسول خدا(ص)]] بيعت كردند و پس از آن بود كه اسلام در [[مدينه]] گسترش يافت. اين رويداد مهمى بود كه مسلمانان عظمت و بزرگى آن را درک كرده و به همين دليل، در محل اين بيعت، مسجدى ساختند كه به نام «مسجد البيعه» شهرت يافت. |
| * [[مسجد الغنم]]، مسجدی در [[مکه]] که محل بیعت مردم مکه با پیامبر(ص) بود.<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201 و 271؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص106.</ref>
| |
| * [[مسجد الجن]]، مسجدی در مکه که محل بیعت جنیان با پیامبر است.<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201؛ تاریخ مکة المشرفه، ص181.</ref>
| |
|
| |
|
| == مکان == | | ==موقعیت مکانی== |
| مسجد البیعه در [[مکه]] و نزدیک جمره عقبه [بیرون از محدودۀ شرعی [[منا|مِنا]] از طرف مکه]، در دامنه جنوبی [[ثبیر|کوه ثُبَیر]] است. این منطقه معروف به [[شعب الانصار|شِعْبُ الانصار]] و شعب البیعه<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج1، ص303؛ المعجم الاثری، ص177؛ اشهر المساجد، ص168.</ref> بوده و سمت چپ کسی است که از مکه به سوی مِنا در حرکت است. فاصله مسجد البیعه تا [[جمرات|جمره عقبه]] بیش از سیصد متر است.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ص181؛ اتحاف الوری، ج2، ص180.</ref>
| |
|
| |
|
| امروزه با توسعه منا، اطراف مسجد البیعه که پیشتر درون شعب و محصور بین کوه بود خالی شده است. در حال حاضر مسجد در انتهای راه خروجی طبقه دوم جمرات به طرف مکه قرار گرفته و اطراف مسجد را نرده آهنی کشیده‌اند.<ref>اشهر المساجد، ص169-171؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.</ref>
| | مسجد البیعه، در مکه و در نزدیکی عقبه قرار گرفته‌است. ابن فهد قدیم‌ترین منبعی که از این مسجد گزارش داده، درباره موقعیت مکانی آن چنین می‌گوید: «اين مسجد در نزديكى عقبه قرار دارد، جايى كه حدّ نهايى [[منا]] از طرف [[مكه]] است. این مسجد، در شِعبى است كه دست چپ كسى است كه از منا به سوى مكه مى‌رود. فاصله مسجد البيعه تا جمره عقبه يك غَلْوَه (فاصله‌اى كه يك تير پرتاب ميشود.) يا اندكى بيشتر است.» <ref>اتحاف الورى، ج ٢، ص ١٨٠.</ref> |
|
| |
|
| مساحت مسجد البیعه ۵۰۰ متر است. مسجد به شکل مستطیل و طول مسجد ۲۷/۹۰ متر و عرض آن ۱۷ متر است. این مسجد از سنگ و آجر ساخته شده و سقف ندارد.<ref>دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص232.</ref>
| |
|
| |
|
| ==تاریخچه بنای مسجد== | | ==ساخت مسجد== |
| بنابر کتیبه‌ای که از سال ۱۴۴ قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد به‌دستور [[منصور عباسی|ابوجعفر منصور عباسی]] (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) انجام گرفته‌است.<ref>الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه، ص٢١٧-۲۱۸.</ref> همچنین کتیبه‌ای از سال ۶۲۹ قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و از بازسازی مسجد در زمان [[مستنصر عباسی]] (حکومت: ۶۲۳-۶۴۰ق) خبر می‌دهد.<ref>التاریخ القویم، ج۶، ص٢٨.</ref> | | بنابر کتیبه‌ای که از سال 144 قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد به‌دستور ابوجعفر منصور عباسی انجام گرفته‌است. متن کتیبه بدین شرح است: «امر عبدالله اميرالمؤمنين ادامه الله ببنيان هذا المسجد مسجد البيعة التى كانت اول بيعة بويع بها رسول اللّه صلى الله عليه و سلم». <ref>الاثار الاسلامية فى مكة المكرمه، ص ٢١٧.</ref> و در كتيبه ديگر آمده است: «هذا امر عبدالله امير المؤمنين أكرمه اللّه ببنيان مسجد البيعة لحاج بيت الله و ابن السبيل على يدى السرى بن عبدالله فى سنة أربع و أربعين و مائة، أعظم الله أجر أمير المؤمنين فيما أذن له به من عمل صالح أحسن عليه». |
| | <ref>همان، ص ٢١٨.</ref> |
|
| |
|
| در منابع دیگر نیز در سده‌های گوناگون از مسجد البیعه یاد شده است؛ از جمله [[ابن جبیر]] در سفرش به [[مکه]] در ۵۷۸ قمری از آن یاد کرده است.<ref>التذکره بالاخبار، ص123.</ref> [[ابن تیمیه]] (وفات ۷۲۸ق) به وجود مسجد اشاره کرده<ref>اقتضاء صراط المستقیم، ص426.</ref> و فاسی (درگذشت: ۸۳۲ق)، تاریخ‌نگار مکه، این مسجد را توصیف کرده است. به گفته او مسجد دارای دو رواق بوده که بر هر یک سه گنبد بر چهار طاق قوسی قرار گرفته بود. پشت این رواق‌ها نیز میدانگاهی وجود داشت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص348.</ref> | | ==بازسازى مسجد== |
| | کتیبه‌ای از سال 625 قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و ساخت مسجد در زمان مستنصر عباسی خبر می‌دهد.<ref>التاريخ القويم، ج ۶، ص ٢٨.</ref> |
| | اخبارى درباره بازسازى این مسجد در دوره عثمانى نیز نقل شده است. در منابع آمده است كه اين مسجد در سال يک هزار و دويست و پنجاه واندى در سلطنت عبدالحميدخان تعمير شد، در حالى كه يک رواق در قبله با محرابى داشت. توصیف آن چنین است: مقابل آن، صحن بزرگى است با ديوارهاى بلند كه در حال حاضر آباد است. طول مسجد از محراب تا آخر صحن آن ٣٨ ذراع و يک ششم است. <ref>افادة الانام، ج ٢، ص ۴٩.</ref> |
| | |
| | ==بدگویی ابن تیمیه از مسجد البیعه و اقبال مردم به این مسجد == |
| | ابن تیمیه که مردم را از رفتن به اماکن متبرک نهی می‌کرد، به این مسجد نیز توجه داشته و از این‌که مردم زمان وی به این مسجد اقبال نشان می‌دادند؛ انتقاد کرده و به صراحت به بدگویی از این مسجد پرداخته است.<ref>اقتضاء صراط المستقیم، ص 426</ref> |
| | |
| | |
| | ==مساحت مسجد== |
| | تاریخ القویم آخرین مساحتی که برای مسجد البیعه ذکر کرده، 375 متر است. <ref>تاریخ القویم، ج6، ص 28</ref>اما پس از آن در اثر بازسازی که ملک فهد سعودی انجام داد، مساحت مسجد به 500 متر افزایش یافت. در این افزایش مسجد به شکل مستطیلی بود که طول آن در جهت شمالی 27/90 متر و عرض آن در جهت شرقی 17 متر بود. ارتفاع دیوارهایش 7متر بود. همچنین ارتفاع دیوار قبله نیز 7متر بود و طول آن 6/85 متر، ارتفاع دیوار شرقی 4متر، ارتفاع دیوار دوم رواق که از شمال و جنوب مسجد را می پوشاند 3/20 متر بود.<ref>دراسة تاريخية لمساجد المشاعر المقدسة، ص232</ref> |
| | |
| | ==وضعیت کنونی== |
| | در سال ١۴٣٠ قمری منطقه منى بسيار توسعه يافته و بخش‌هايى از دو كوه در دو طرف جمرات برداشته شده و پل‌هاى چند طبقه تازه‌اى در اطراف آن ساخته شده است. مسجد كه زمانى درون شعبى بر فراز تپه‌اى كه اطرافش كوه بود، قرار داشت، اكنون با صاف كردن آن كوه‌ها، اطراف مسجد خالى از كوه و تپه و در عرض خيابان‌كشى و پل‌سازى شده است. |
|
| |
|
| این مسجد در دوره‌هایی از تاریخ نیز تخریب شده بود؛ از جمله گزارشی از قرن یازدهم از تخریب مسجد حکایت می‌کند؛<ref>جواهر التاریخ المکی (چاپ شده در مقالات تاریخی، دفتر شانزدهم)، ص٢۶٣.</ref> اما در عصر حکومت عثمانی این مسجد در سلطنت عبدالحمید دوم (۱۸۷۶-۱۹۰۹م) بازسازی شد.<ref>افادة الانام، ج٢، ص۴٩.</ref> گزارشی از تعمیر بخش‌هایی از مسجد در زمان ملک فهد سعودی در دست است.<ref>دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص۲۳۲.</ref>
| |
|
| |
|
| ==گالری==
| |
| <gallery>
| |
| پرونده:پلان مسجد بیعه.jpg|نقشه مسجد بیعت
| |
| پرونده:مسجد بیعت2.webp|
| |
| پرونده:مسجد بیعت1.webp|
| |
| پرونده:مسجد بیعت6.webp
| |
| پرونده:مسجد بیعت کتیبه.webp|کتیبه مسجد بیعت
| |
| پرونده:مسجد البیعه 6.jpg|کتیبه مسجد بیعت
| |
| پرونده:مسجد البیعه 7.jpg|محراب مسجد بیعت
| |
|
| |
|
| </gallery>
| |
|
| |
|
| ==جستارهای وابسته==
| |
| * [[بیعت عقبه اول|'''بیعت عقبه اول''']]
| |
| * '''[[بیعت عقبه دوم]]'''
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| خط ۷۰: |
خط ۶۰: |
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| * '''الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه''': الحارثی، ۱۴۳۰ق.
| |
| * '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، جعفریان رسول، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
| |
| * '''اتحاف الوری باخبار ام القری'''، عمربن فهد (درگذشت: ۸۸۵ق)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۳ق.
| |
| * '''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، فاکهی محمد بن اسحاق (درگذشت: ۲۷۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، ازرقی محمد بن عبدالله (درگذشت: ۲۵۰ق)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، بی‌تا.
| |
| * '''اشهر المساجد فی الاسلام'''، بکر سید عبد المجید، بی‌جا، دار القبله، ۱۴۰۴ق.
| |
| * '''اِفادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، الغازی المکی عبداله بن محمد (درگذشت: ۱۳۶۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
| |
| *'''اقتضاء الصراط المستقیم لمخالفة اصحاب الجحیم'''، ابن تیمیّه (درگذشت: ۷۲۸ق)، بی‌جا، دار عالم الکتب، ۱۴۱۹ق.
| |
| * '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم''': محمد طاهر کردی، مکتبة النهضة الحدیثة، ۱۴۱۲ق.
| |
| * '''تاریخ مکة المشرّفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه و القبر الشریف'''، ابن ضیاء حنفی محمد بن احمد (درگذشت: ۸۵۴ق)، تحقیق علاء ابراهیم الازهری و ... بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
| |
| *'''تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه'''، قائدان اصغر، تهران، شعر، ۱۳۸۶ش.
| |
| * '''التذکره بالاخبار عن اتفاقات الاسفار'''، محمد ابن جبیر، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، ۲۰۰۸م.
| |
| *'''دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة: مسجد الخیف -مسجد البیعة بمنی'''، ناصر عبدالله البرکاتی؛ محمد نیسان سلیمان مناع، دار المدنی للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م.
| |
| *'''شفاء الغِرام باخبار البلد الحرام'''، فاسی محمد بن احمد بن علی (درگذشت: ۸۳۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق.
| |
| *'''الکافی''': ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
| |
| * '''المعجم الاثری لمنطقة مکة المکرمه'''، حارثی ناصر بن علی، طائف، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیه، ۱۴۲۳ق.
| |
|
| |
|
| | {{برگرفتگی |
| | |
| | |پیش از لینک = کتاب |
| | / |
| | |منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. |
| | |
| | |پس از لینک = بخش «مسجد البیعه»، ج1، ص168-175، |
| | |
| | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077 |
| | |
| | }} |
| | |
| | * '''اخبار مكة''': ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاكهى، تصحيح عبدالملك بن دهيش، ١٩٩۴. |
| | |
| | * '''الكافى''': ثقةالاسلام كلينى، تصحيح: على اكبر غفارى، تهران، دارالكتب الاسلاميه. |
| | |
| | * '''افادة الانام باخبار بلدالله الحرام'''. |
| | |
| | * '''اتحاف الورى بأخبار ام القرى''': عمر بن فهد، مكه، دانشگاه‌ام القرى، ١٩٨٣. |
| | |
| | * '''التاريخ القويم لمكة و بيت الله الكريم''': محمد طاهر كردى، ج ۵ مكه، مكتبة النهضة الحديثة، ١۴١٢ ق. |
| | |
| | * '''الاثار الاسلامية فى مكة المكرمه''': الحارثى، ١۴٣٠. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{مساجد}} | | {{مساجد}} |
| خط ۹۵: |
خط ۹۲: |
| [[رده:مسجدهای مکه]] | | [[رده:مسجدهای مکه]] |
| [[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] | | [[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
| [[en:Masjid al-Bay'ah (Mecca)]]
| |
