| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنا | | {{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۲]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=A sharefat }} |
| | عنوان = مسجد ثنایا
| |
| | تصویر = قبه الثنايا.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | پیوند تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | نام‌های دیگر = قبة الثنایا
| |
| | مکان = شهر [[مدینه]] شمال [[مقبرة الشهداء]]
| |
| | کاربری = مسجد
| |
| | بزرگداشت نزد =
| |
| | وابسته به دین/مذهب =
| |
| | باورها =
| |
| | آیین‌ها =
| |
| | احکام =
| |
| | زیارت کنندگان =
| |
| | بازدیدکنندگان =
| |
| | زمان پایه‌گذاری =
| |
| | بنیانگذار =
| |
| | رویدادها = دندان رباعی پیامبر(ص) در جنگ احد، در این مکان شکسته شد.
| |
| | بازسازی‌ها =
| |
| | بازسازی کنندگان =
| |
| | بخش‌های از میان رفته =
| |
| | ویژگی‌های تاریخی =
| |
| | متولیان =
| |
| | مساحت =
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | وضعیت بنا = از بین رفته
| |
| | گنجایش =
| |
| | امکانات =
| |
| | بخش‌های بنا =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | ویژگی‌ها =
| |
| | گنبدها =
| |
| | مناره‌ها =
| |
| | درها =
| |
| | رواق‌ها =
| |
| | صحن‌ها =
| |
| | ایوان‌ها =
| |
| | گرداننده =
| |
| | نهاد وابسته =
| |
| | نهاد نگهدارنده =
| |
| | مدیر =
| |
| | روحانی =
| |
| | نهادهای زیر مجموعه =
| |
| | ثبت در =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | تاریخ ثبت =
| |
| | وبگاه =
| |
| | عرض جغرافیایی =
| |
| | طول جغرافیایی =
| |
| }}
| |
| '''مسجد الثَّنایا''' یا '''قُبة''' '''الثَّنایا''' یکی از مسجدهای قدیمی [[شهر مدینه]] که در جایگاه شکسته شدن دندان‌های پیامبر(ص) در [[جنگ احد]]، ساخته شده بود. این مسجد در جهت شمال [[مقبره شهدای احد]]، در نزدیکی [[کوه احد]] واقع بود اما امروزه اثری از آن بر جای نیست.
| |
| == سرگذشت مسجد ثنایا==
| |
| درباره این مسجد، در متون قدیمی تاریخ و جغرافیای مدینه، سخنی به میان نیامده است. اما منابع جدیدتر به وجود مسجدی بر روی [[کوه احد]] اشاره کرده‌اند که در محل شکسته شدن دندان رباعی پیامبر در [[غزوه احد]]<ref>درباره این واقعه نک: السیره النبویه، ج2، ص80.</ref> ساخته شده بود.
| |
|
| |
|
| ==== گزارش‌هایی از پایان سده سیزدهم قمری ====
| | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
| بنابر گزارش محمدرضا طباطبايی تبریزی در سال 1296 قمری (1258ش.) اين مسجد در فاصله 150 گام بعد از قبر شهيدان احد، قرار داشت.<ref>هدايه الحجاج، ص 213.</ref>
| | '''مسجد الثنایا'''، یکی از مساجد [[شهر مدینه]] است که در نزدیکی [[کوه احد]] واقع گردیده است. |
|
| |
|
| [[حسام السلطنه]] که در سال 1297 قمری به حج رفته است خبر می‌دهد که به مسجد ثنايا وارد شده و در آن نماز خوانده است. به گفته او این مسجد دارای صحن کوچک و گنبد بود و در جهت شمال، بالاتر از [[مرقد حضرت حمزه سید الشهدا(ع)]]، قرار داشت.<ref>سفرنامه مکه، حسام السلطنه، ص١54.</ref> | | به هنگام [[جنگ احد]]، پیامبر مجروح شده و چند دندان مبارک ایشان شکسته شد، بعدها در مکان این واقعه تلخ، در نزدیکی کوه احد، مسجد کوچکی ساخته شد که به قبه الثنایا یا مسجد الثنایا معروف گردید. |
|
| |
|
| بنابر گزارش ديگری از سال ۱۳۰۳ قمری (1265ش.) اين مسجد توسط حاج رامز پاشا، داماد سلیم بیگ ماینجی، تجدید بنا شده بود.<ref>رسائل فی تاریخ المدینه، ص14.</ref>
| | این مسجد در 500 قدمی شمال شرقی مقابر شهدا قرار داشته و سابقاً دارای گنبد بوده، لیکن به مرور زمان گنبد آن از بین رفته است و در حال حاضر اثری از آن نیست. |
| | ==موقعیت و وجه تسمیه== |
| | مسجد الثنایا مسجدی است در دامنه کوه احد که پیش از شِعب واقع شده و در فاصله پانصد قدمی مقبرة الشهدا قرار داشته است. ساختمان مسجد، دارای صحن کوچک و گنبدی بوده است و بالاتر از بقعه حمزه و در شمال آن واقع بوده است. <ref>سفرنامه مکه، حسام السلطنه، ص١54.</ref> |
|
| |
|
| ابراهیم رفعت پاشا این مسجد را در 1319 قمری دیده و از آن بدین شرح سخن گفته است: «در نزدیکی قبور شهدا چشمه آبی است به نام عین الثنایا که آب گوارایی داشته و با چند پله بدان می‌توان دست یافت. در آنجا گنبد ثنایا قرار دارد.»<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ابراهیم_رفعت_پاشا_ج1.pdf&page393 مرآة الحرمین، ص 393]</ref> او در کتاب خود دو تصویر از این گنبد را منتشر کرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7_%D8%AC1.pdf&page=599 مرآة الحرمین، ص 599]</ref>
| | این مسجد در محل جراحت پیامبر اسلام(ص) در [[غزوه احد]] و شکستن دندان‌های مبارک ایشان ساخته شد. قبة الثنایا در حقیقت یادآور شکسته شدن دندان مبارک رسول خدا(ص) به دست [[عتبة بن ابی وقاص|عتبة بن ابی وقّاص]] بوده است. |
| | ==تخریب مسجد== |
| | پس از تخریب این مسجد توسط وهابی‌ها، بعید است که کسی جرات بازسازی آن را یافته باشد. بنابراین، باید گفت مسجد یاد شده از میان رفته است. |
|
| |
|
| ==== تخریب شدن مسجد ====
| | میرزا محمد مهندس در سال 1294 نوشته است: به فاصله سه ربع ساعت از مدینه، [[مرقد حضرت حمزه سید الشهدا(ع)]] است و در شمالش به بُعد پانصد قدم، تقریباً محل صدمه خوردن دندان مبارک حضرت رسول‌الله(ص) و در هشتصد و شانزده قدمی مقبره حضرت حمزه، در انتهای درّه مسجدی است که حضرت رسول الله در روز احد در حالت جراحت و به تنهایی در این مکانی که مسجد است نماز خوانده‌اند. |
| چون این مسجد در وسط شعب و در مسير روان‌آب‌هايى که در زمستان و بهار از کوه احد جارى مى‌شدٰ قرار داشت، به مرور زمان، ابتدا گنبد آن فرو ريخت و تنها ديوارهاى دور بنا باقی ماند و پس از مدتى، به دليل بازسازى نشدن آن، به طور کامل از بين رفت.<ref>معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ، جزء1: المعالم الطبيعيه، ج1: الجبال،، ص 186.</ref> [[سیداحمد یاسین خیاری|سید احمد یاسین خیاری]] (۱۳۲۱ - ۱۳۸۰ق) اين مطلب را در کتابش تاييد کرده که گنبد مسجد ثنایا از بین رفته و تنها بقایای ساختمان آن وجود داشته است.<ref>تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا، ص192.</ref>
| | ==نماز در مسجد== |
| | بر اساس روایات [[حضرت صادق(ع)]] به عقبة بن خالد فرموده‌اند که در این مسجد نماز بخواند. <ref>به سوی ام‌القری، «الوجیز فی تعریف المدینه» ص٣١٩.</ref> سخن امام صادق(ع) چنین است: |
|
| |
|
| بنابر گزارش [[رسول جعفریان]] در سال ۱۴۱۶ق. (۱/۵/ ۱۳۷۵) اثری از این مسجد در این مکان وجود نداشته است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص433.</ref>
| | «... فاذا قضیتَ هذا الجانب اتیتَ جانب احد فَبَداتَ بِالْمَسجد الَّذی دون الحرّة فَصَلَّیتَ فِیه، ثُمَّ مَرَرْتَ بِقَبر حَمْزَةبن عبدالمطّلب فَسَلَّمتَ عَلَیه، ثُمَّ مَرَرْتَ بِقُبُور الشهداء قُمْتَ عِنْدَهُم فَقُلْتَ: «السَّلامُ عَلَیکُمْ یا اَهْلَ الدِّیار، اَنْتُم لَنا فَرَط وَ انّا بِکُمْ لاحِقُون»، ثُمَّ تَاتی الْمَسْجِد الَّذی کانَ فی الْمَکان الواسِع الی جَنْب اْلجَبَل عَنْ یَمِینِکَ حِینَ تَدْخُلُ اُحداً فَتُصَلِّی فِیهِ فَعِنْدَهُ خَرَجَ النَّبی (صلی‌الله‌علیه‌‌و‌آله‌وسلّم) الی احُد حِینَ لَقی الْمُشْرِکِین فَلَمْ یَبْرَحُوا حَتّی حَضَرت الصَّلاة فَصَلّی فِیهِ، ثُمَّ مُرْ ایضاً حَتّی تَرْجِع فَتصلّی عِنْدَ قُبُور الشهداء ما کَتَبَ اللهُ لَکَ». <ref>الکافی، ج4، صص 65١ - 56٠.</ref> |
| | | ==وضعیت فعلی== |
| ==گالری== | | در گزارشی که تاریخ‌پژوه معاصر آقای رسول جعفریان در روز شنبه 25 ذی قعده 1416 (5 فروردین ماه 75) از منطقه داشته‌اند، روشن شد که در حال حاضر مسجدی با نام «مسجد الثنایا» وجود ندارد؛ این در حالی است که تصویر مخروبه آن در برخی از کتاب‌ها موجود است. |
| <gallery mode="packed" heights="150px">
| |
| پرونده:قبه الثنايا 2.jpg
| |
| پرونده:قبه الثنايا 3.jpg|تصویر اولی که ابراهیم رفعت پاشا در مرآة الحرمین منتشر کرده است. این عکس در سال 1319قمری گرفته شده است.
| |
| پرونده:قبه الثنايا 4.jpg|تصویر دومی که ابراهیم رفعت پاشا در مرآة الحرمین منتشر کرده است. این عکس در سال 1319قمری گرفته شده است.
| |
| پرونده:مسجد ثنایا تصویر قدیمی.jpg
| |
| </gallery>
| |
|
| |
|
| | وی در ادامه چنین می‌نویسد: در قسمت شمالی مقبرة الشهداء، در حارّه یا محلّه احد، چند مسجد هست؛ یکی از آنها که تقریباً در شمال شرقی مزار حمزه با زاویه بسیار کم قرار دارد و در پانصد قدمی مقبرة الشهداء می‌شود، مسجد السطحی است. امید داشتیم که این مسجد همان مسجد ثنایا باشد، اما کسی از محلی‌ها نتوانست کمک کند. مسجد الرداده با فاصله بیشتر و مسجدی نیز که تابلوی آن شکسته بود و گویا نامش «مسجدالموت» بود، در بخش شمال شرقی مقبره وجود داشت. |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| ==منابع == | | ==منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| *'''آثار اسلامي مکه و مدينه'''، رسول جعفريان، تهران، مشعر، 1392.
| | |
| *'''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
| | {{برگرفتگی |
| *'''رسائل فى تاريخ المدينه'''، على بن موسى، تحقيق حمد الجاسر، رياض، دار اليمامه.
| | |پیش از لینک = کتاب |
| *'''سفرنامه مکه'''، حسام السلطنة، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۴. | | |منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. |
| *'''السیره النبویه'''، ابن هشام، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا. | | |پس از لینک = بخش «مسجد الثنایا»، ج1، ص431، |
| *'''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت پاشا، قاهره، دارالکتب المصریه، 1925 | | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077 |
| *'''معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ، جزء1: المعالم الطبيعيه، ج1: الجبال'''، عبدالعزيز کعکى، بيروت، مولف، 1419.
| | }} |
| *'''هدايه الحجاج'''، محمدرضا طباطبايي تبريزى، قم، مورخ.
| | *'''سفرنامه مکه'''، حسام السلطنة، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، 1374. |
| | *'''به سوی‌ام القری'''، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1373. |
| | *'''الکافی'''، ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{مساجد}} | | {{مساجد}} |
|
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
| |
| [[رده:مسجدهای مرتبط با جنگ احد]]
| |
| [[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
| |
| [[رده:مسجدهای تخریب شده مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]
| |
| [[رده:مسجدهای مدینه]]
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
| [[ar:مسجد الثَّنایا]]
| |
