در حال ویرایش مسجد غمامه
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
| توضیح نقشه = | | توضیح نقشه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد غَمامه''' یا مسجد مصلی مسجدی است در غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] واقع در شهر [[مدینه]]. این مسجد به همراه دو مسجد دیگر که به آنها مسجدهای مصلی گفته میشود در فضای بازی ساخته شدهاند که به آن [[مناخه | '''مسجد غَمامه''' یا مسجد مصلی مسجدی است در غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] واقع در شهر [[مدینه]]. این مسجد به همراه دو مسجد دیگر که به آنها مسجدهای مصلی گفته میشود در فضای بازی ساخته شدهاند که به آن [[مناخه]] میگفتند و پیامبر در آنجا [[نماز عید]] برپا میکرد. بعدها مسجد غمامه و دو مسجد دیگر ([[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی بن ابیطالب]] و [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]]) که به آن ها مسجدهای نیز مصلی گفته میشود در این مکان ساخته شد. | ||
بنای امروزین مسجد غمامه همان است که در زمان سلطان عبدالمجید عثمانی (1255-1277/ 1839-1861) ساخته شده است و از آن زمان تنها مرمت شده است. | بنای امروزین مسجد غمامه همان است که در زمان سلطان عبدالمجید عثمانی(1255-1277/ 1839-1861) ساخته شده است و از آن زمان تنها مرمت شده است. | ||
==مکان مسجد== | ==مکان مسجد== | ||
مسجد غمامه یا مسجد مصلی در جنوب غرب | مسجد غمامه یا مسجد مصلی در جنوب غرب مسجدالنبی در قطعهای قرار دارد که به آن میدان مصلی گفته میشود. این مکان مناخه نام داشت و صحرایی بود که بازار مدینه نیز در آنجا تشکیل میشد. پیامبر از این مکان که فضای بازی بود برای برپایی نماز عید (قربان و فطر) و نماز باران استفاده میکرد. بعدها در مکان نمازگزاری پیامبر مسجدهایی ساخته شد که به آنها مسجدهای مصلی گفته میشود. یکی از این مسجد مسجد مصلی یا مسجد غمامه نام دارد. مسجدهای دیگر یکی [[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی بن ابیطالب(ع)]] و دیگری [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]] است. | ||
پیامبر در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است و مسجد مصلی یا غمامه در جایی ساخته شده است که در سالهای آخر حیاتش پیامبر در آنجا نماز میخواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=223 مساجد الاثریه، ص 223]</ref> | |||
پیامبر در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است | ==وجه تسمیه== | ||
غمامه به معنای ابر است. گفته شده یک بار که پیامبر در حال برپایی نماز باران بود، ابری بر سر آن حضرت سایه انداخت. مسجد غمامه را مسجد مصلی هم میخوانند به این دلیل که بنابر گزارشهایی اینجا مکانی است پیامبر آخرین بار در آنجا نماز عید برپا کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=117 وفاءالوفاء، ج3، ص 117]</ref> | |||
==نماز پیامبر در مصلی== | |||
روایات چندی حکایت از اقامه نماز عید فطر و قربان در این مصلاّ دارد؛ از جمله [[ابوسعید خدری|ابوسعید خُدْری]] روایت کرده است که [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(ص)]] روز [[عید فطر]] و [[عید قربان]] به مصلاّ میآمد. ابتدا نماز میخواند، پس از آن در برابر صفوف نمازگزاران میایستاد و به وعظ آنان میپرداخت. در همانجا بود که اگر قصد اعزام سپاهی را داشت، آنان را میفرستاد یا اگر دستور دیگری داشت اعلام میکرد و سپس به خانه باز میگشت.<ref>کتاب بخاری، کتاب العیدین.</ref><ref>المساجد الاثریه، ص٢٢5.</ref> | |||
همچنین در روایتی آمده است که وقتی خبر مرگ [[نجاشی]] حاکم [[حبشه]]، که از [[مهاجرین]] استقبال کرده بود، به رسول خدا(ص) رسید، آن حضرت در محل مُصلاّ و از دور، بر جنازه نجاشی [[نماز میت]] خواندند. <ref>کتاب مسلم، کتاب الجنائز، ح ١٢45.</ref> | |||
روایت دیگری از [[ابوهریره]]، حکایت از آن دارد که هرگاه رسول خدا(ص) از سفر بازمیگشت و به مصلاّ میرسید، در آنجا به سمت قبله میایستاد و دعا میکرد.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج١، ص١٣٨.</ref> | |||
==تاریخچه بنا== | ==تاریخچه بنا== | ||
محل مسجد غمامه، آخرین مصلای پیامبر بود. یعنی آخرین جایی که پیامبر در آن نماز عید خواند و پس از درگذشت او نیز در همین مکان نماز عید و استقساء خوانده میشد. در زمان [[ابن زباله]] و [[ابن شبه]] این مکان به عنوان مصلی شناخته میشده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=115 وفاء الوفاء، ج3، ص 115]</ref> | محل مسجد غمامه، آخرین مصلای پیامبر بود. یعنی آخرین جایی که پیامبر در آن نماز عید خواند و پس از درگذشت او نیز در همین مکان نماز عید و استقساء خوانده میشد. در زمان [[ابن زباله]] و [[ابن شبه]] این مکان به عنوان مصلی شناخته میشده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=115 وفاء الوفاء، ج3، ص 115]</ref> در روایت ابن شبه گاهی از این مکان به عنوان مسجد یاد شده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=118 وفاء الوفاء، ج3، ص 118]</ref> | ||
به گزارش سمهودی، تاریخنگار قرن نهم، این مکان در نزدیکی خانه کثیر بن صَلت و در جنوب آن قرار داشته است و در قبل از اینکه اینجا مسجد شود، نشانه ای (عَلَم) در آنجا گذاشته بودند که محل مصلی پیامبر را نشان می داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=118 الوفاء الوفاء، ج3، ص 118]</ref>[[پرونده:مسجد غمامه پلان افقی.png|350px|thumb|left|پلان افقی مسجد مصلی]] | |||
=== سده نهم و پس از آن === | === سده نهم و پس از آن === | ||
این مسجد در | این مسجد در گزارش های تاریخ نگاران مدینه از قرن هشتم<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=146 التعریف بما انست الهجره، ص 146]</ref> یاد شده است و سمهودی (م.911) بر آن است که احتمالا اولین بار در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=122 وفاء الوفاء، ج3، ص 122]</ref> سمهودی گزارش میکند که این مسجد در زمان او باز بوده هر چند دچار خرابی بوده است. او گزارش می دهد که روی در این مسجد نوشته شده که آن را به فرمان عز الدین، شیخ حرم مکه (درگذشته به 761ق.)، بازسازی کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=123 وفاء الوفاء، ج3، ص 123]</ref>این مسجد را در سال 861 امیر بردبک که معمار بود بازسازی کرد.<ref>وفاءالوفاء، ج3، ص 146</ref> | ||
عیاشی در سفرنامه خود در سال 1073 به این مسجد اشاره کرده است مسجدی که به گفته او مسجد مصلی العید خوانده میشده است. | عیاشی در سفرنامه خود در سال 1073 به این مسجد اشاره کرده است مسجدی که به گفته او مسجد مصلی العید خوانده میشده است. | ||
=== بازسازی عصر عثمانی === | === بازسازی عصر عثمانی === | ||
این مسجد در عهد عبدالمجید | این مسجد در عهد عبدالمجید عثمانی (1255-1277/ 1839-1861) بازسازی شد. این بنا را بارتون سفرنامهنویس انگلیسی در سفرنامه اش توصیف کرده است و طرحی از آن در کتابش آورده است و تا امروز نیز حفظ شده است. | ||
در زمان سلطان عبدالحمید دوم (1293-1327ق | در زمان سلطان عبدالحمید دوم (1293-1327ق.) اصلاحاتی در مسجد انجام شد.<ref>مساجد الاثريهلإ ص 232</ref> در [[دوره سعودی]] نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال 1411 یعنی به عهد سلطنت ملک فهد نشان میدهد.<ref>مساجد الاثریه، ص 234 </ref> | ||
== توصیف بنا == | == توصیف بنا == | ||
طول مسجد 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. مسجد شش گنبد دایرهای دارد که بزرگترین آنها روی محراب قرار گرفته است. صالح لمعی مصطفی، که در کتاب خود به توصیف و بررسی کامل معماری مسجد غمامه پرداخته است،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=138 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص 138-145]</ref> در توصیف شبستان مسجد مینویسد: «شبستان دو رواق دارد که هر یک از سه چشمه تشکیل میشود. چشمه میانی به واسطه طاق ضربی متقاطعی از دو چشمه جانبی خود متمایز است. طاقهای جناغی که گنبدها بر آنها قرار دارند از داخل بر چهار ستون بزرگ در دو ردیف و از سمت دیوارها بر پشتبندهای سنگی تکیه دارند. ستونها از بالا به دو ردیف مقرنس منتهی میشود.»<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=139 المدینه المنوره تطورها العمرانی، ص 139- 141]</ref> | طول مسجد 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. مسجد شش گنبد دایرهای دارد که بزرگترین آنها روی محراب قرار گرفته است. صالح لمعی مصطفی، که در کتاب خود به توصیف و بررسی کامل معماری مسجد غمامه پرداخته است،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=138 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص 138-145]</ref> در توصیف شبستان مسجد مینویسد: «شبستان دو رواق دارد که هر یک از سه چشمه تشکیل میشود. چشمه میانی به واسطه طاق ضربی متقاطعی از دو چشمه جانبی خود متمایز است. طاقهای جناغی که گنبدها بر آنها قرار دارند از داخل بر چهار ستون بزرگ در دو ردیف و از سمت دیوارها بر پشتبندهای سنگی تکیه دارند. ستونها از بالا به دو ردیف مقرنس منتهی میشود.»<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=139 المدینه المنوره تطورها العمرانی، ص 139- 141]</ref> | ||
== منبر | == منبر مصلی == | ||
مصلای پیامبر(ص) در زمان آن حضرت و تا زمان [[مروان بن حکم]] منبری نداشت. گزارش شده که پیامبر بعد از برپایی نماز مقابل نمازگزاران میایستاد و برایشان سخنرانی میکرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=125 وفاءالوفاء، ج3، ص 125]</ref> اما در زمان مروان بن حکم منبری در مکان مصلی گذاشتند و مروان پیش از آنکه نماز بخواند خطبه خواند چون برآن بود که بعد از نماز کسی برای شنیدن سخنانش نخواهد نشست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=126 وفاء الوفاء، ج3، ص 126]</ref>برخی روایات نیز استفاده از منبر و خواندن خطبه پیش از نماز را به [[عثمان بن عفان]] منسوب کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=127 وفاء الوفاء، ج3، ص 127-128]</ref> | |||
در دوران اخیر منبری با نه پله در این مسجد قرار داشت که روی آن نوشته شده بود «انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم» و این عبارتی قرآنی بود که بر همه آثار اهدایی [[سلطان سلیمان قانونی]] در مکه و مدینه یافت میشد. گفته شده که احتمالا این منبر، منبر اهدایی او به مسجدالنبی بوده است که از سال 998ق/1590م. به مسجد مصلی منتقل شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=142 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص142]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=366 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص366]</ref> برخی نویسندگان از جمله عبدالعزیز کعکی در کتابش معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ که به سال 2011 میلادی چاپ شده است تصاویری از منبر را منتشر کرده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=364 معالم المدینه المنوره، جزء 4، مجلد 1، ص 364]</ref> اما این منبر در تصاویر جدیدتر مسجد غمامه دیده نمیشود. | در دوران اخیر منبری با نه پله در این مسجد قرار داشت که روی آن نوشته شده بود «انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم» و این عبارتی قرآنی بود که بر همه آثار اهدایی [[سلطان سلیمان قانونی]] در مکه و مدینه یافت میشد. گفته شده که احتمالا این منبر، منبر اهدایی او به مسجدالنبی بوده است که از سال 998ق/1590م. به مسجد مصلی منتقل شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=142 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص142]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=366 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص366]</ref> برخی نویسندگان از جمله عبدالعزیز کعکی در کتابش معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ که به سال 2011 میلادی چاپ شده است تصاویری از منبر را منتشر کرده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=364 معالم المدینه المنوره، جزء 4، مجلد 1، ص 364]</ref> اما این منبر در تصاویر جدیدتر مسجد غمامه دیده نمیشود. | ||
خط ۹۴: | خط ۹۸: | ||
پرونده:مسجد غمامه نمای خارجی3.jpg | پرونده:مسجد غمامه نمای خارجی3.jpg | ||
پرونده:مسجد غمامه پشت ساختمان.jpg | پرونده:مسجد غمامه پشت ساختمان.jpg | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۰۷: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{برگرفتگی | |||
|پیش از لینک = کتاب | |||
|منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. | |||
|پس از لینک = بخش «مسجد غمامه»، ج1، ص343-346، | |||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077 | |||
}} | |||
'''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨. | '''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨. | ||
'''صحیح مسلم'''، مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، کتاب الجنائز. | |||
'''صحیح بخاری'''، محمد بن اسماعیل بخاری، کتاب العیدین. | |||
'''تاريخ المدينة المنورة'''، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش. | '''تاريخ المدينة المنورة'''، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش. |