| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات پدیده‌های طبیعی
| |
| | عنوان = چاه روحاء
| |
| | تصویر = چاه روحاء.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | پیوند تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | نوع =
| |
| | نام‌های دیگر = سجسج.
| |
| | وبگاه =
| |
| | مکان = جنوب غربی [[مدینه]]، در وادی روحاء.
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | مساحت =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | ژرفا =
| |
| | حجم =
| |
| | کرانه =
| |
| | جزیره‌ها =
| |
| | سرچشمه =
| |
| | رشته کوه =
| |
| | ریزشگاه =
| |
| | گونه =
| |
| | ویژگی‌های جغرافیایی = آب و هوای خوش و معتدل.
| |
| | قدمت =
| |
| | بزرگ‌داشته شده نزد =
| |
| | یاد شده در =
| |
| | ویژگی یاد شده در متون مذهبی = نوشیدن حضرت محمد(ص) از آب آن و نماز خواندن کنار آن، نماز خواندن حضرت موسی(ص) کنار آن.
| |
| | باورها =
| |
| | اسطوره‌ها =
| |
| | احکام =
| |
| | آیین‌ها =
| |
| | وقایع تاریخی = به باور برخی، جنگ [[امام علی(ع)]] با جنیان در محل این چاه بوده است.
| |
| | توصیه‌های مذهبی =
| |
| | گفته‌های مشهور =
| |
| | بناها =
| |
| | طول جغرافیایی = 39.161775
| |
| | عرض جغرافیایی = 24.078117
| |
| }}
| |
| '''چاه رَوْحاء''' یا '''سَجسَج'''، چاهی در جنوب غرب [[مدینه]] بوده، که در وادی خوش آب و هوای روحاء قرار داشته است. حضرت محمد(ص) در جریان [[غزوه بدر|نبرد بدر]]، از آن نوشیده و کنار آن نماز خوانده و به گفته او [[حضرت موسی(ع)]] نیز کنار این چاه نماز خوانده است.
| |
|
| |
| به باور برخی، این چاه همان چاهی است که [[امام علی(ع)]] در آنجا با جنیان جنگیده است. چاهی با نام حوراء، امروزه نیز موجود است.
| |
|
| |
| ==نام==
| |
| بر اساس گزارشی، [[تبع اسعد حمیری|تُبع اسعد حمیری]] از پادشاهان [[یمن]]، در نیمه نخست سده پنجم میلادی، هنگام بازگشت از [[مدینه]]، در کنار چاه روحاء به استراحت پرداخت و آنجا را روحاء نامید.<ref>المغانم المطابة، ص160-161؛ معجم البلدان، ج3، ص76؛ مراصد الاطلاع، ج2، ص637.</ref> بر پایه برخی گزارشها درباره [[غزوه بدر]]، [[حضرت محمد(ص)]] در شب چهارشنبه نیمه رمضان به روحاء رسید و در آنجا مدتی استراحت کرد و نماز خواند؛<ref>المغازی، ج1، ص46؛ وفاء الوفاء، ج3، ص165.</ref> این مورد نیز، در نامگذاری این محل به روحاء می‌تواند مؤثر باشد.<ref name=":0" />
| |
|
| |
| این چاه در وادی روحاء قرار داشت. از آنجا که وادی روحاء، از وادی‌های خوش آب و هوای مدینه بود و در سخنی از حضرت محمد(ص) نیز بر آن تصریح شده<ref>تاریخ المدینة، ج1، ص78؛ الروض الانف، ج5، ص119؛ وفاء الوفاء، ج4، ص90.</ref> گاه چاه روحاء را با نام چاه «سَجسَج» به معنای هوای معتدل<ref name=":1">الازمنة والامکنة، ص174.</ref> نیز می‌شناسند.<ref>معجم ما استعجم، ج3، ص958؛ البدایة و النهایة، ج3، ص261؛ وفاء الوفاء، ج4، ص83.</ref>
| |
| ==مکان==
| |
| چاه روحاء، در وادیی به همین نام، در ۷۴ کیلومتری جنوب غربی [[مدینه]] قرار داشته است.<ref>اسد الغابه، ج1، ص232، 618، «پاورقی»؛ سبل الهدی، ج3، ص175؛ معالم الاثیرة، ص131.</ref> این وادی، به سبب وجود چاه‌های پرشمار<ref>وفاء الوفا، ج3، ص165؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص814.</ref> و نیز داشتن هوای مناسب<ref>وفاء الوفا ج4، ص90.</ref> از [[رباط|منزلگاه‌های]] مورد توجه کاروان‌ها، میان [[مکه]] و مدینه بوده است.
| |
| ==وادی روحاء==
| |
| به باور سمهودی (م.۹۱۱ق)، «روحاء» نام یک وادی<ref group="یادداشت">خشکرود.</ref> بوده است.<ref name=":0">وفاء الوفاء، ج4، ص83.</ref> برخی گزارشها حاکی است که در وادی روحاء، چاه‌های پرشماری وجود داشته که به تدریج با هجوم سنگریزه‌ها پر شده و تنها چاه روحاء باقی مانده است.<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص165؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص814.</ref>
| |
|
| |
| اشاره شده در ناحیه روحاء و در مجاورت چاه، آثار حضرت محمد(ص) بجا مانده است؛ ولی نوع آثار را مشخص نکرده‌اند. نیز از وجود دو قصر و چاه‌های بسیار از جمله چاهی معروف به چاه مروان که در مجاورت آن [[برکه|برکه‌ای]] از هارون الرشید تعبیه شده و چاه عثمان بن عفان و چند چاه دیگر در روحاء خبر داده‌اند.<ref>نک: وفاء الوفاء، ج4، ص84؛ حجاز در صدر اسلام، ص199.</ref>
| |
|
| |
| حضرت محمد(ص) این وادی را سَجسَج،<ref group="یادداشت">به معنای هوای معتدل.</ref><ref name=":1" /> نامید و آن را برترین وادی‌های عرب دانست.<ref name=":2" />
| |
|
| |
| ==چاه ذات‌العلم==
| |
| بر پایه گزارش ابن جبیر (م.۶۱۴ق)، میانه منزلگاه بدر و منزلگاه صَفرا، چاهی به نام چاه «ذات العَلَم» وجود داشته، که گفته شده [[امام علی(ع)]] در آنجا با جنیان جنگیده و به نام روحاء شناخته می‌شود.<ref>تذکرة بالاخبار، ص149.</ref> گزارش ابن بطوطه (م.۷۷۹ق) نیز، مؤید این است که در وادی روحاء، چاهی به نام ذات العلم وجود داشته است.<ref>رحلة ابن بطوطة، ج1، ص365.</ref> برخی دیگر، ذات العلم را در سمت مقابل روحاء توصیف کرده‌اند.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص22؛ الرحلات المغربیة، ص331.</ref>
| |
|
| |
| ==ویژگی‌ها==
| |
| چاه روحاء را به سبب استقرار در منطقه‌ای خوش آب و هوا، بهشتی وصف کرده‌اند.<ref>احسن التقاسیم، ص166؛ الازمنة و الامکنة، ص174؛ وفاء الوفاء، ج4، ص83.</ref> مؤید این مطلب، گزارش سخنی از [[حضرت محمد(ص)]] است در اینکه وادی روحاء از وادی‌های بهشتی است.<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص164؛ حجاز در صدر اسلام ص199.</ref>
| |
|
| |
| ==تبرک==
| |
| [[پرونده:مسجد بئر الروحاء.jpg|بندانگشتی|مسجد بئر الروحاء، در نزدیکی چاه روحاء.]]
| |
| بر پایه گزارش سیره‌نویسان، هنگام رفتن [[حضرت محمد(ص)]] برای [[غزوه بدر]] پس از توقف در [[چاه سقیا]]، به سمت چاه روحاء رهسپار شد و سر این چاه استراحت کرد و از آب آن نوشید.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص614؛ سبل الهدی، ج4، ص25.</ref> واقدی (م.۲۰۷ق)، به نمازخواندن پیامبر(ص) در روحاء تصریح کرده و افزوده که پیامبر(ص) در آنجا برای نجات مردم از بزرگان قریش دعا کرد.<ref name=":2">المغازی، ج1، ص46-47؛ امتاع الاسماع، ج1، ص92.</ref><ref group="یادداشت">در آگاهی متفاوتی، عُمیر بن سلمه گزارش داده که در یک مأموریت به همراه پیامبر(ص) از برخی آب‌های وادی روحاء که محصور در بستان‌ها و باغهایی بوده، گذشته‌اند (که به احتمال می‌تواند منظور همین چاه روحاء باشد).</ref><ref>اسد الغابه، ج3، ص792.</ref>
| |
|
| |
| در نقل نبوی(ص)، از عبور کردن و نماز خواندن [[حضرت موسی(ع)]] در اینجا یاد شده و گفته شده هفتاد پیامبر بزرگ در این محل نماز خوانده‌اند. مسلمانان بعدها، همین‌جا یا جایی در نزدیکی آن را به مسجد شرف الروحاء تبدیل کردند.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص83-84؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص814.</ref>
| |
|
| |
| ==امروزه==
| |
| تاریخ‌های محلی مدینه، از سده ششم تا منابع معاصر، که معمولاً چاه‌های مدینه مرتبط با [[حضرت محمد(ص)]] را معرفی کرده‌اند، هیچ‌کدام از چاه روحاء نام نبرده‌اند.
| |
|
| |
| با این همه، در سفرنامه‌های فارسی دوره [[قاجار|قاجاریه]] از چاه روحاء به عنوان یکی از [[رباط|منازل]] از [[مکه]] به [[مدینه]] معرفی شده که پیش و پس از آن به ترتیب منزل‌های «بئر شریوف» و «بئر علی» قرار داشته است.<ref>سفرنامه سیف الدوله، ص139، «پاورقی»؛ سفرنامه میرزا محمد حسین، فراهانی، ص218.</ref> [[فرهاد میرزا معتمدالدوله|فرهاد میرزا]] (م.۱۳۰۵ق)، در سفرنامه خود تصریح می‌کند که به سرچاه روحاء که آب داشته رفته، ولی چاه عمیق بوده است.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص137.</ref>
| |
|
| |
| بر پایه گزارشی در سال ۱۴۳۸ق، این چاه امروزه نیز موجود است.<ref>[https://www.masrawy.com/islameyat/sera-hayat_elrasoul/details/2017/7/10/1117741 هنا صلى النبي ومر سبعون نبيًا في طريقهم للحج]، مصراوی، [https://web.archive.org/web/20200404000758/https://www.masrawy.com/islameyat/sera-hayat_elrasoul/details/2017/7/10/1117741/بالفيديو-والصور-هنا-صلى-النبي-ومر-سبعون-نبي-ا-في-طريقهم-للحج نسخه بایگانی شده]، گرفته شده در ۱۶ فروردین ۱۳۹۹ش. </ref>
| |
|
| |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| خط ۸۳: |
خط ۹: |
| | نویسنده = علی احمدی میرآقا | | | نویسنده = علی احمدی میرآقا |
| }} | | }} |
| *'''احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم'''، محمد بن احمد المقدسی ( -۳۸۰ق.)، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۴۱۱ق. | | * احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، محمد بن احمد المقدسی ( -۳۸۰ق.)، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۴۱۱ق. |
| *'''الازمنة و الامکنه'''، احمد المرزوقی ( -۴۲۱ق.)، به کوشش المنصور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق. | | * الازمنة و الامکنه، احمد المرزوقی ( -۴۲۱ق.)، به کوشش المنصور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق. |
| *'''اسد الغابه فی معرفه الصحابه'''، علی بن محمد ابن الاثیر (۵۵۵-۶۳۰ق.)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق. | | * اسد الغابه فی معرفه الصحابه، علی بن محمد ابن الاثیر (۵۵۵-۶۳۰ق.)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق. |
| *'''امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع'''، احمد بن علی المقریزی ( -۸۴۵ق.) به کوشش محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق. | | * امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، احمد بن علی المقریزی ( -۸۴۵ق.) به کوشش محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق. |
| *'''البدایه و النهایه فی التاریخ'''، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبه المعارف، ۱۴۱۱ق. | | * البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبه المعارف، ۱۴۱۱ق. |
| *'''تاریخ المدینة المنورة'''، عمر بن شبه النمیری ( -۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دارالفکر، ۱۴۱۰ق. | | * تاریخ المدینة المنورة، عمر بن شبه النمیری ( -۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دارالفکر، ۱۴۱۰ق. |
| *'''تذکرة بالاخبار عن اتفاقات الاسفار'''، محمد بن احمد بن جبیر ( -۶۱۴ ق.)، ابوظبی، بیروت، المؤسسة العربیة دارالسویدی، ۲۰۰۸ م. | | * تذکرة بالاخبار عن اتفاقات الاسفار، محمد بن احمد بن جبیر ( -۶۱۴ ق.)، ابوظبی، بیروت، المؤسسة العربیة دارالسویدی، ۲۰۰۸ م. |
| *'''حجاز در صدر اسلام'''، صالح احمد العلی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۵ش. | | * حجاز در صدر اسلام، صالح احمد العلی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۵ش. |
| *'''الرحلات المغربیة و الاندلسیة'''، عواطف محمد یوسف نواب، الریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۱۷ق. | | * الرحلات المغربیة و الاندلسیة، عواطف محمد یوسف نواب، الریاض، مکتبة الملک فهد، ۱۴۱۷ق. |
| *'''رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاسفار)'''، ابن بطوطه ( -۷۷۹ق.)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | | * رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاسفار)، ابن بطوطه ( -۷۷۹ق.)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. |
| *'''الروض الانف فی شرح السیره النبویه لابن هشام'''، عبدالرحمن بن عبدالله السهیلی ( -۵۸۱ق.)، به کوشش عبدالرحمن الوکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق. | | * الروض الانف فی شرح السیره النبویه لابن هشام، عبدالرحمن بن عبدالله السهیلی ( -۵۸۱ق.)، به کوشش عبدالرحمن الوکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق. |
| *'''سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد'''، محمد بن یوسف الشمس الشامی ( -۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. | | * سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی ( -۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. |
| *'''سفرنامه سیف الدوله (سفرنامه مکه)'''، سیف الدوله سلطان محمد (قرن ۱۴ ق.) تهران، نشر نی، ۱۳۶۴ش. | | * سفرنامه سیف الدوله (سفرنامه مکه)، سیف الدوله سلطان محمد (قرن ۱۴ ق.) تهران، نشر نی، ۱۳۶۴ش. |
| *'''سفرنامه فرهاد میرزا (ه‍دای‍ه ال‍س‍ب‍ی‍ل و ک‍ف‍ای‍ه ال‍دل‍ی‍ل)'''، فرهاد میرزا معتمد الدوله، تصحیح غلام رضا طباطبایی، تهران، علمی، ۱۳۶۶ش. | | * سفرنامه فرهاد میرزا (ه‍دای‍ه ال‍س‍ب‍ی‍ل و ک‍ف‍ای‍ه ال‍دل‍ی‍ل)، فرهاد میرزا معتمد الدوله، تصحیح غلام رضا طباطبایی، تهران، علمی، ۱۳۶۶ش. |
| *'''سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی'''، محمد حسین فراهانی (قرن ۱۴ ق.)، به کوشش گلزاری، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲ش. | | * سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی، محمد حسین فراهانی (قرن ۱۴ ق.)، به کوشش گلزاری، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲ش. |
| *'''مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و ال‍ب‍ق‍اع'''، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر معجم البلدان ل‍ی‍اق‍وت، صفی‌الدین عبدالمومن بن عبدالحق ( -۷۳۹ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق. | | * مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و ال‍ب‍ق‍اع، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر معجم البلدان ل‍ی‍اق‍وت، صفی‌الدین عبدالمومن بن عبدالحق ( -۷۳۹ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق. |
| *'''المعالم الاثیرة'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق. | | * المعالم الاثیرة، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق. |
| *'''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی ( -۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م. | | * معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی ( -۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م. |
| *'''معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع'''، عبدالله بن عبدالعزیز البکری ( -۴۸۷ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق. | | * معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، عبدالله بن عبدالعزیز البکری ( -۴۸۷ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق. |
| *'''المغازی'''، محمد بن عمر الواقدی ( -۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق. | | * المغازی، محمد بن عمر الواقدی ( -۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق. |
| *'''المغانم المطابه'''، محمد بن یعقوب فیروزآبادی( -۸۱۷ ق.)، به کوشش حمد الجاسی، الریاض، دارالیمامة، ۱۳۸۹ ق. | | * المغانم المطابه، محمد بن یعقوب فیروزآبادی( -۸۱۷ ق.)، به کوشش حمد الجاسی، الریاض، دارالیمامة، ۱۳۸۹ ق. |
| *'''موسوعه مرآة الحرمین الشریفین'''، ایوب صبری باشا ( -۱۲۹۰ق.)، القاهرة، دارالآفاق العربیة، ۱۴۲۴ق. | | * موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا ( -۱۲۹۰ق.)، القاهرة، دارالآفاق العربیة، ۱۴۲۴ق. |
| *'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. | | * وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{چاه‌ها و برکه‌های حرمین}}
| |
|
| |
| [[رده:چاه‌های مدینه]]
| |
