اسرار طواف: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اَسرار طَواف''' مجموعه‌ای از حکمت‌های گوناگونی پیرامون معنا و فلسفه چرخیدن به دور [[کعبه]] است که به ورای عمل ظاهری چرخیدن و حقیقت آن در منابع اسلامی می‌پردازد. طواف از بنیادی‌ترین اعمال [[حج]] و [[عمره]] است که در قرآن و سنت جایگاه برجسته‌ای دارد و در منابع تفسیری، حدیثی و عرفانی، ابعادی برای آن بیان شده است. مجموعه این آموزه‌ها با عنوان «اسرار طواف» طرح شده‌اند. | |||
طواف را از پرمعناترین جلوه‌های بندگی و آن را را حامل پیام‌هایی در باب یکتاپرستی، فروتنی، یکپارچگی امت اسلامی، تربیت روح و یادآوری پیمان انسان با خداوند دانسته‌اند. | |||
بر اساس | بر اساس برخی حکمت‌ها، طواف تنها حرکت بدن نیست؛ بلکه هماهنگی جسم و جان در عبادتی واحد است. بدن به دور خانه خدا می‌گردد و دل در محضر پروردگار حاضر می‌شود و این هماهنگی، یکی از اسرار مهم معنویِ این عبادت شمرده شده است. درباره هفت دور چرخیدن به دور خانه خدا، معانی و رموز فراوانی بیان شده. طواف آداب و شروطی دارد. | ||
== طواف == | == طواف و اهمیت آن == | ||
{{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] | {{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] و یکی از اعمال [[حج]] و [[عمره]] است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> | ||
[[قرآن کریم]] در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است؛ از جمله آیه‌ی '''«وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ».'''<ref>حج، 29.</ref>در روایات نبوی و احادیث [[اهل بیت|اهل‌بیت(ع)]] نیز بر ثواب فراوان طواف تأکید فراوان شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانسته‌اند<ref>فروع کافی، ج4، ص412، ح5.</ref>. و گاه از آن با عنوان «نماز» یاد شده است.<ref name=":5" /> | |||
== اهمیت دانستن اسرار طواف == | == اهمیت دانستن اسرار طواف == | ||
برخی برآنند که صرفِ چرخیدن بر گرد کعبه کافی نیست؛ مشرکان نیز در عصر جاهلی طواف می‌کردند و قرآن آن را نکوهیده است.<ref>انفال، 35.</ref> اگر زائر معنای طواف را نداند، ممکن است مانند جاهلان تنها حرکت ظاهری انجام دهد و حتی در حال طواف نیز به غیر خدا توجه کند و مرتکب گناه شود.<ref>صحبای حج، ص193.</ref> | |||
== اسرار توحیدی طواف == | == اسرار توحیدی طواف == | ||
در نگاه بسیاری از مفسران و محققان، طواف جلوه‌ای از توحید عملی است.<ref name=":0"> | در نگاه بسیاری از مفسران و محققان، طواف جلوه‌ای از توحید عملی است.<ref name=":0">صهبای حج، ص190.</ref> حرکت دایره‌ای همه حاجیان به دور یک مرکز، یادآور آن است که مقصد همه مؤمنان، خداوند یکتا است<ref>انبیاء، 97.</ref> و تفرّق و دوگانگی در مسیر بندگی جایی ندارد.<ref name=":6">پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص207.</ref> | ||
از جمله معانی توحیدی که برای طواف ذکر شده است: | از جمله معانی توحیدی که برای طواف ذکر شده است: | ||
* طواف به دور کعبه به منزله نماز است.<ref>عوالی الئالی، ج2، ص167.</ref> | * طواف به دور کعبه به منزله نماز است.<ref name=":5">عوالی الئالی، ج2، ص167.</ref> | ||
* | * طواف، حرکتِ قرب به خدا است و دوری از هرچه جز اوست. این عبادت دل را صیقل می‌دهد، روح را با خدا مأنوس می‌سازد.<ref name=":2">اسرار عرفانی حج، ص363.</ref> | ||
* | * استمرار حرکت در طواف نمادی از توجه همیشگی بنده به یاد خداوند است. پس اگر زائر به یاد خداوند نباشد، هدف طواف محقق نمی‌شود.<ref>محجة البیضاء، ج2، ص350.</ref> | ||
* | * طواف، یک سیر کامل اعتقادی است؛ از توحید گرفته تا معاد.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.</ref> | ||
* | * طواف کننده باید تمام بندهای مادی را پاره کند و تسلیم خداوند بزرگ شود<ref name=":6" /> و برای یادآوری مرکزیت خداوند در زندگی به کعبه توجه کند.<ref>بقره، 115.</ref> | ||
* در طواف، زائر دل خود را از هر توجهی جز خدا پاک می‌کند<ref>اسرار الشریعه، ص232.</ref> و باید خود را از هر چه غیر خدایی است آزاد کند.<ref name=":6" /> | |||
* طواف یعنی پناهندگی به خانه خدا و کمک‌خواهی از او.<ref>الحج و العمرة فی الکتاب و السنه، ص201؛ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.</ref> | |||
* طواف، مبارزه‌ای مداوم و خستگی ناپذیر با شیطان و شکستن زنجیرهای اسارت و درماندگی است.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.</ref> | |||
* چرخیدن به گرد کعبه، علامت کمال علاقه و نشانه محبت است<ref>حج مقبول، ص۱۱۴.</ref> و باعث جلب توجه و مباهات خداوند به طواف کنند‌گان است.<ref>مستدرک الوسائل، ج 9، ص 376،</ref> | |||
== اسرار اخلاقی و معنوی == | == اسرار اخلاقی و معنوی == | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
* '''تواضع:''' طواف انبوه انسان‌ها با لباس یکسان پیرامون خانه [[کعبه]] را نمودی از کوچکی بنده و بزرگی خداوند شمرده‌اند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> | * '''تواضع:''' طواف انبوه انسان‌ها با لباس یکسان پیرامون خانه [[کعبه]] را نمودی از کوچکی بنده و بزرگی خداوند شمرده‌اند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> | ||
* '''عدم | * '''عدم تکیه بر مردم''': زائر از اینکه در زندگی دلش به غیر خدا مشغول بوده و به مردم تکیه کرده، پشیمان می‌شود و با بازگشت به «کعبۀ حقیقیِ دل»، فقط به خدا اعتماد می‌کند.<ref>اسرار عرفانی حج، ص360.</ref> | ||
* '''توبه:''' یکی از اسرار توحیدی طواف، توبه به درگاه الهی و پاک شدن از گناهان است.<ref>علل الشرایع، ج2، ص310؛ کافی، ج4، ص188.</ref> | |||
* '''طواف معنوی''': طواف حقیقی، طواف معنوی است نه صرفاً چرخش جسم. در این طواف، دل و باطن انسان به حرکت درمی‌آید و زائر، کعبۀ حقیقی را در عالم معنا ملاقات می‌کند. این طواف تنها با شوق، اراده و صفای درون به دست می‌آید.<ref>اسرار عرفانی حج، ص361.</ref> | * '''طواف معنوی''': طواف حقیقی، طواف معنوی است نه صرفاً چرخش جسم. در این طواف، دل و باطن انسان به حرکت درمی‌آید و زائر، کعبۀ حقیقی را در عالم معنا ملاقات می‌کند. این طواف تنها با شوق، اراده و صفای درون به دست می‌آید.<ref>اسرار عرفانی حج، ص361.</ref> | ||
* '''همدلی و یگانگی:''' همه حاجیان با نظمی واحد و حرکتی هماهنگ، الگویی از همزیستی و در کنار یکدیگر قرار گرفتن را تجربه می‌کنند.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص206.</ref> | |||
* '''همدلی و یگانگی:''' همه حاجیان با نظمی واحد و حرکتی هماهنگ، | * '''یاد قیامت:''' تجمع بزرگ انسان‌ها، یادآور اجتماع عمومی در روز رستاخیز است و ورود و خروج مداوم مردم می‌تواند اشاره به حرکت انسان از دنیا به آخرت باشد.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.</ref> | ||
* '''یاد قیامت:''' | |||
== اسرار عرفانی و رمزی طواف == | == اسرار عرفانی و رمزی طواف == | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
* '''کعبه، قبله دل:''' زائر باید با دلش طواف کند؛ زیرا طواف حقیقی، در محضر پروردگار است. طوافِ دل معنای دیگر هم دارد و آن، دورزدن در مدار انسانِ کامل است.<ref>اسرار عرفانی حج، ص358.</ref> | * '''کعبه، قبله دل:''' زائر باید با دلش طواف کند؛ زیرا طواف حقیقی، در محضر پروردگار است. طوافِ دل معنای دیگر هم دارد و آن، دورزدن در مدار انسانِ کامل است.<ref>اسرار عرفانی حج، ص358.</ref> | ||
* '''طوافِ انس و عشق''': طواف دل را به معراج می‌برد، آتش محبت الهی را در جان شعله‌ور می‌کند و امید به رحمت و بخشش خدا را زنده نگه می‌دارد. در این حالت، سالک جز شوق دیدار حق چیزی نمی‌بیند.<ref name=":2" /> | * '''طوافِ انس و عشق''': طواف دل را به معراج می‌برد، آتش محبت الهی را در جان شعله‌ور می‌کند و امید به رحمت و بخشش خدا را زنده نگه می‌دارد. در این حالت، سالک جز شوق دیدار حق چیزی نمی‌بیند.<ref name=":2" /> | ||
* ''' | * '''حضور در جمع مسلمانان:''' طواف، هرچند عبادتی فردی است، اما در میان جمع انجام می‌شود؛ نشانه‌ای براینکه دین حضور اجتماعی را می‌پسندد، نه انزوا و گوشه‌گیری را.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.</ref> | ||
=== سرّ عدد هفت در | === سرّ عدد هفت در دورهای طواف === | ||
طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد. منابع فلسفی و تفسیری درباره این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کرده‌اند: | طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد. منابع فلسفی و تفسیری درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کرده‌اند: | ||
* راز هفت دور طواف آن است که انسان هفت صفت ناپسند دارد که همچون حجاب میان او و خدا قرار می‌گیرند: عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت. | * دور شدن از هفت ویژگی بد و جایگزینی هفت صفت نیکو.<ref name=":4">اسرار عرفانی حج، ص364.</ref>{{یادداشت|راز هفت دور طواف آن است که انسان هفت صفت ناپسند دارد که همچون حجاب میان او و خدا قرار می‌گیرند: عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت. زائر در طواف می‌کوشد این ویژگی‌ها را از دل بزداید و به جای آن هفت خُلق نیک بنشاند: علم و حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع. با این تغییرات اخلاقی، طواف به مسیری برای نزدیکی به خداوند تبدیل می‌شود.}} | ||
* اشاره به حرکت طواف‌کننده در اقلیم‌های هفت‌گانه خداوند که گاه از آن تعبیر به افلاک سبعه می‌شود.<ref>اسرار الشریعه، ص243.</ref> | |||
* مشابهت با هفت مرحله نماز از قیام تا نشستن برای تشهد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص365.</ref> | |||
* مطابقت هفت دور طواف با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان.<ref>علل الشرایع، ج2، ص407.</ref> | |||
* اشاره به هفت بطن قرآن که زائر با هر دور از طواف، به یک بطن و تاویلی از قرآن دست می‌یابد.<ref>اسرار الشریعه، ص240.</ref> | |||
* هم‌سنخی این عدد با دیگر مناسک حج، مانند هفت‌بار سعی و هفت سنگریزه رمی جمرات.<ref name=":4" /> | * هم‌سنخی این عدد با دیگر مناسک حج، مانند هفت‌بار سعی و هفت سنگریزه رمی جمرات.<ref name=":4" /> | ||
* هماهنگی با نظام آفرینش، مانند اشاره قرآن به «هفت آسمان»<ref>بقره، 29.</ref>، هفت دریا<ref>لقمان، 27.</ref>، سبع المثانی قرآن{{یادداشت|در تفسیر آیه ۸۷ سوره حجر «ولَقَد ءاتَینک سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم» آمده است: بر اساس سخنی از امام صادق (ع) برای این که سوره حمد 7 آیه دارد و در هر نماز 2 بار خوانده می‌شود به آن سبع المثانی می‌گویند.}}، هفت روز هفته و هفت بطن قرآن.<ref name=":4" /> | * هماهنگی با نظام آفرینش، مانند اشاره قرآن به «هفت آسمان»<ref>بقره، 29.</ref>، هفت دریا<ref>لقمان، 27.</ref>، سبع المثانی قرآن{{یادداشت|در تفسیر آیه ۸۷ سوره حجر «ولَقَد ءاتَینک سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم» آمده است: بر اساس سخنی از امام صادق (ع) برای این که سوره حمد 7 آیه دارد و در هر نماز 2 بار خوانده می‌شود به آن سبع المثانی می‌گویند.}}، هفت روز هفته و هفت بطن قرآن.<ref name=":4" /> | ||
* کامل شدن یک دور عبادتی و رساندن عمل به نقطه تمامیت | * کامل شدن یک دور عبادتی و رساندن عمل به نقطه تمامیت.<ref>اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.</ref> | ||
منابع عرفانی نیز گاه این عدد را اشاره به مراحل هفت‌گانه سلوک معنوی و هفت رتبه انسان دانسته‌اند.<ref>اسرار عرفانی حج، ص366-370.</ref> | |||
== شروع طواف از حجرالاسود == | |||
{{اصلی|حجرالاسود}}{{اصلی|اسرار حجرالاسود}}در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.<ref>بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.</ref> آغاز [[طواف]] از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی خانه خدا و تجدید پیمان با پروردگار دانسته‌اند دست زدن به این سنگ تعهدی است برای اینکه زائر دیگر دست خود را به گناه آلوده نکن.<ref name=":1">صحبای حج، ص194.</ref> | |||
== شروط و آداب == | == شروط و آداب == | ||
{{اصلی|آداب طواف}}طواف بجز اسرار آدابی هم دارد آدابی نظیر غسل، تواضع، سکینه و اینکه با پای برهنه به مطاف برود. <ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> | {{اصلی|آداب طواف}}طواف بجز اسرار آدابی هم دارد آدابی نظیر غسل، تواضع، سکینه و اینکه با پای برهنه به مطاف برود.<ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> | ||
'''طهارت باطنی:''' برخی یادکرد قرآن از [[کعبه]] با ویژگی طهارت<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۵؛ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۶.</ref> که خود، محل طواف و محور مناسک حج به شمار می‌آید را، اشاره‌ای به لزوم وجود شرط پاکی معنوی طواف‌کنندگان برای مقبول شدن طواف دانسته‌اند.<ref>. نک: صهبای حج، ص217.</ref> | '''طهارت باطنی:''' برخی یادکرد قرآن از [[کعبه]] با ویژگی طهارت<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۵؛ سوره حج(۲۲)، آیه ۲۶.</ref> که خود، محل طواف و محور مناسک حج به شمار می‌آید را، اشاره‌ای به لزوم وجود شرط پاکی معنوی طواف‌کنندگان برای مقبول شدن طواف دانسته‌اند.<ref>. نک: صهبای حج، ص217.</ref> | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۱: | ||
*'''بحار الانوار'''، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | *'''بحار الانوار'''، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | ||
*'''عوالی اللئالی'''، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش. | *'''عوالی اللئالی'''، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش. | ||
*'''المحجة البیضاء'''، فیض کاشانی، قم، نشر اسلامی، 1417ق. | |||
*'''مستدرک الوسائل'''، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق. | |||
*''' | *'''پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج'''، معاونت امور روحانیون، تهران، مشعر، 1387ش. | ||
*''' | *'''اسرار عرفانی حج'''، محمدتقی فعالی، تهران، مشعر، 1386ش. | ||
*'''جرعه‌ای از صهبای حج'''، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، 1386ش.{{پایان}}{{حج و عمره}} | |||
*''' | |||
*''' | |||
*''' | |||
{{پایان}}{{حج و عمره}} | |||