مشهد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مَشهد'''، به حرم و زیارتگاه‌ گفته شده است. واژه مشهد، به معنای جای حضور مردم بوده و به سبب این که حرم و زیارتگاه، جای حضور مردم است، به آن مشهد گفته شده است. در برخی روایات نیز، به قبر و بقعه [[معصومان(ع)]] و برخی امامزادگان، مشهد گفته شده و [[زیارت]] مشاهد، با فضیلت شمرده شده است. به مرکز استان [[خراسان رضوی]] در [[ايران|ایران]]، که در گذشته طوس خوانده می‌شده، [[مشهد (شهر)|مشهد]]، مشهد مقدس و مشهد الرضا گفته می‌شود.

مشهد، واژه‌ای عربی، اسم مکان<ref name=":1">قاموس قرآن، ج‏4، ص77.</ref> و به معنای جای گردآمدن مردم،<ref>كتاب العين، ج‏3، ص398؛ المحكم و المحيط الأعظم، ج‏4، ص182.</ref> جای حضور آن‌ها<ref name=":2">معجم مقاييس اللغه، ج‏3، ص221.</ref> و جایی که گروهی گروهی دیگر را مشاهده می‌کنند<ref>جمهرة اللغة، ج‏2، ص653.</ref> بوده و با «مَشاهد» جمع بسته شده است.<ref name=":3">كتاب العين، ج‏3، ص398.</ref> برخی، مشهد را جای شهادت، شهادتگاه و تربت شهيد نیز معنا کرده‌اند.<ref name=":4">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص90.</ref> اصل این واژه را، «ش،ه،د»، به معنای حضور، آگاهی و آگاه کردن دانسته‌اند.<ref name=":2" /> «مشاهدِ [[مکه]]» نیز، از همین اصل بوده و به معنای مواضع [[مناسک حج]] است.<ref name=":3" />

واژه مشهد، در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ‏ مَشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ}}{{یادداشت|پس واى بر كسانى كه كافر شدند از حضور در روزى بزرگ!}}<ref>سوره مريم، آیه 37.</ref> به کار رفته و به باور برخی، گویا به عنوان مصدر ميمى<ref name=":1" /> و به معنای حضور است.<ref>قاموس قرآن، ج‏4، ص77؛ ترجمه قرآن انصاریان، ص۳۰۷.</ref>

به حرم و زيارتگاه، به سبب این که مكان حضور مردم است، «مشهد» گفته شده است. در برخی از روایات، [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]]، [[آستان مقدس امام علی(ع)|قبر امام علی(ع)]] را، پیش از آن که آشکار شده و زیارتگاه مردم شود، «مشهد امیرالمؤمنین(ع)» خوانده است. بر پایه این روایات، مشهد به معنای مدفن نیز به کار می‌رود. مشهد، مترادف واژه‌هایی مانند مقبره، تربت، قبر، [[روضه]] و مدفنِ شهيد بوده و با «مشاهد» جمع بسته شده است.<ref name=":4" />

به آستان امام علی(ع)، مشهد علوى و به [[آستان مقدس امام حسین(ع)|آستان امام حسین(ع)]]، مشهد حائرى يا مشهد حسينى گفته مى‌شود.<ref name=":4" />

در روایات، از [[قبر امام علی(ع)]]، پیش از آشکار شدن آن برای مردم<ref>فرحة الغري، ص93؛ بحار الأنوار، ج‏97، ص236.</ref> و پس از آشکار شدن،<ref>الهداية الكبرى، ص94.</ref> با واژگان «مشهد امیرالمؤمنین(ع)» یاد شده است. برای نمونه، [[امام صادق (ع)|امام صادق(ع)]]، به محمد بن مسلم سفارش کرده، هرگاه به مشهد امیرالمؤمنین(ع) رفت، غسل زیارت کرده، جامه‌های تمیز پوشده، بوی خوش زده و با آرامش به سوی قبر او گام بردارد.<ref name=":0">بحارالأنوار، ج٩٧، ص٢٣۶.</ref> واژه مشهد در روايات، برای [[آستان مقدس امام حسین(ع)|قبر امام حسین(ع)]]،{{یادداشت}}<ref>مصباح المتهجد، ج‏2، ص721.</ref>  [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|قبر حضرت عباس(ع)]]{{یادداشت|ثم امش حتى تأتي مشهد العباس‏ بن علي(ع).}}<ref>تهذيب الأحكام، ج‏6، ص65.</ref> و دیگر [[معصومان(ع)]] به كار رفته است.<ref>مصباح المتهجد، ج‏2، ص821؛ المزار الكبير (لابن المشهدي)، ص55.</ref> در روايات، به [[زائر]] سفارش شده، از مشاهد و زيارتگاه‌ها جز با توبه بازنگردد{{یادداشت|معاشر الناس... لا تَنصرِفوا عَنِ المشاهِدِ الّا بتوبةٍ.}} <ref>بحار الأنوار، ج٣٧، ص٢١۴.</ref> و در دعاها از خدا خواسته شده فرد را از مشاهد محروم نکند.{{یادداشت|لا تُخلِني يا ربِ‌ّ من ... المشاهد الكريمه!}}<ref>بحار الأنوار، ج٩۴، ص۵٩، ج٩٧، ص٢٨۶.</ref> در روایات، رفتن به زيارت مشاهد، سفارش شده و با فضيلت دانسته شده است.<ref name=":4" />

در برخی از روايات، به روز جمعه «مشهد عام» گفته شده؛<ref>بحارالأنوار، ج۶، ص٧٣.</ref> زیرا روز حضور و گردآمدن مردم است.<ref name=":4" /> در مورد قيامت نیز «مشهد القيامة» به كار رفته است.<ref>بصائر الدرجات، ج‏1، ص417.</ref>

مشهد، نام شهرى در استان [[خراسان رضوی]] است، كه [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] در آن‌جا قرار داشته و به «مشهد مقدس» مشهور است. به این شهر، مشهد الرّضا نیز گفته شده و در گذشته، طوس خوانده می‌شده است. به كسى كه به زيارت [[آستان مقدس امام رضا(ع)|قبر امام رضا(ع)]] در مشهد برود، «مشهدى» مى‌گويند.<ref name=":4" />

{{منابع}}{{برگرفتگی

 

* '''بحار الأنوار'''، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، بيروت، 1403ق.

* '''بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد(ص)'''، محمد بن حسن صفار، قم، 1404ق.

* '''تهذيب الأحكام'''، محمد بن الحسن طوسى، تحقيق خرسان، تهران، 1407ق.

* '''جمهرة اللغة'''، محمد بن حسن ابن دريد، دار العلم للملايين، بيروت، 1988م.

* '''فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين عليّ بن أبي طالب(ع) في النجف'''، عبد الكريم بن احمد بن طاووس، قم، بى‌تا.

* '''قاموس قرآن'''، على اكبر قرشى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1371ش.

* '''كتاب العين'''، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت،  قم، 1409ق.

* '''مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد'''، محمد بن الحسن  ‏طوسى، بيروت، 1411ق.

* '''معجم مقاييس اللغة'''، احمد بن فارس، مكتب الاعلام الاسلامي، قم، 1404ق.

* '''المحكم و المحيط الأعظم'''، على بن اسماعيل بن سيده، دار الكتب العلمية، بيروت، 1421ق.

* '''الهداية الكبرى'''، حسين بن حمدان خصيبى، بيروت، 1419ق.