حج افراد: تفاوت میان نسخه‌ها

معناي لغوي واژه اِفراد از ريشه «ف ر د» جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>. العين، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاييس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقها يکي از انواع حج است که در آن عمره جدا از حج و پس از آن انجام مي‌گيرد.<ref>. المغني، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخي منابع فقهي از حج افراد به «حج مبتوله» تعبير شده است<ref>. الکافي، حلبي، ص161؛ المبسوط في فقه الاماميه، ج 1، ص316.</ref>، از آن رو که در اين نوع حج، ميان حج و عمره فاصله و جدايي است.<ref>. السرائر، ج1، ص618.</ref>

حج افراد در ديدگاه مذاهب اسلامي جايگاه و اهميتي ويژه دارد، به گونه‌اي که به نظر مشهور اماميان<ref>. الكافي، حلبي، ص191ـ192؛ غنية النزوع، ص151ـ152؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175 ـ176.</ref> و حنفيان<ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2؛ ص632.</ref> يک بار بجا آوردن آن به عنوان حجة الاسلام* بر ساکنان اهل مکه و اطراف آن تا فاصله‌اي معين واجب است و حج تمتّع براي آنان مجزي نيست. (←ادامه مقاله، حکم حج افراد *) شافعيان<ref>. الأم، ج7، ص226؛ مختصر المزني، ص63؛ فتح العزيز، ج7، ص107-108.</ref> و مالکيان<ref>. مواهب الجليل، ج4، ص68؛ الشرح الكبير، ابو البركات، ج2، ص27-28.</ref> بدين استناد که حج پيامبر اکرم(ص) در سال دهم هجرت، (حجة الوداع) از نوع حج افراد بوده، آن را بافضيلت‌ترين نوع حج مي‌دانند. البته از ديدگاه شافعيان شرط افضل بودن افراد اين است که عمره و حج در يک سال گزارده شود.<ref>. فتح العزيز، ج7، ص113-114؛ المجموع، ج7، ص151؛ روضة الطالبين، ج2، ص320.</ref> حنبليان نيز حج افراد را براي اهل مکه مجزي و آن در رتبه پس از حج تمتّع و برتر از حج قران شمرده‌اند.<ref>. المغني، ج3، ص232؛ كشاف القناع، ج2، ص476.</ref>  

در منابع روايي و تاريخي گزارش‌هاي متعددي از حج‌گزاري پيامبران الهي مانند حضرت آدم،<ref>. علل الشرائع، ج2، ص594؛ عيون اخبار الرضا، ج1، ص270؛ تفسير عياشي، ج1، ص186.</ref> حضرت ابراهيم،<ref>. تاريخ يعقوبي، ج1، ص27؛ تاريخ الطبري، ج1، ص260-262؛ تفسير قمي، ج2، ص224.</ref> حضرت موسي<ref>. الكافي، کليني، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>، حضرت سليمان عليهم السلام و خاندان آنها و ديگر پيامبران<ref>. الكافي، کليني، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>وجود دارد. از آنجا که حج تمتّع در اسلام و سالها پس از هجرت تشريع شد،<ref>. الکافي، کليني، ج 4، ص245-249؛ علل الشرائع، ج2، ص412؛ دروس تمهيديه، ج 1، ص420.</ref> شايد بتوان نتيجه گرفت که حج پيامبران و امّتهاي گذشته از جمله حج اعراب در عصر جاهلي، (حج جاهلي) حج اِفراد يا مشابه آن بوده يعني حج و عمره در آن از هم جدا بوده‌اند.  

بنا بر احاديث، پيامبر اکرم (ص) در دوران اقامتش در مکه 20 حج مخفيانه بجا آورد<ref>. الكافي، کليني، ج4، ص245ـ252؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص238؛ علل الشرائع، ج2، ص450.</ref> که احتمالا به گونه افراد بوده است ولي در دوران اقامتش در مدينه تنها يک حج بجا آورد که به حجة الوداع، حجة الاسلام و حجة البلاغ مشهور است.<ref>. الطبقات، ج2، ص131؛ الكافي، کليني، ج4، ص248ـ258؛ تهذيب، ج5، ص458.</ref> شافعيان و مالکيان اين حج را از نوع حج افراد<ref>. مختصر المزني، ص63؛ المجموع، ج7، ص153؛ مواهب الجليل، ج4، ص69.</ref>، اماميان <ref>. الارشاد، ج 1، ص171؛ الخلاف، ج 2، ص268.</ref> و حنفيان <ref>. المبسوط، سرخسي، ج 4، ص26.</ref> به استناد احاديث<ref>. سنن النسائي، ج 5، ص148؛ الكافي، کليني، ج4، ص245؛ تهذيب، ج5، ص455، 457.</ref> آن را حج قران ( با تعاريفي متفاوت با هم؛ حج قران *) و حنبليان آن را حج تمتّع مي‌دانند.<ref>. المغني، ج 3، ص234-235.</ref> موضوع «حج افراد» منابع جامع فقهي غالبا در مبحث حج ذيل باب «انواع حج» مطرح شده است.<ref>. المبسوط في فقه الاماميه، ج1، ص306؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ فتح العزيز، ج7، ص103.</ref>

اماميان<ref>. المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.</ref> و اهل سنت<ref>. روضة الطالبين، ج7، ص310-312؛ حاشية رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبير، ابو البرکات، ج2، ص21-22. </ref> به استناد دلائلي از جمله آيه «الحج اشهر معلومات» (بقره / 2، 197) و اجماع،<ref>. المجموع، ج7، ص196؛ مواهب الجليل، ج4، ص45؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191-192.</ref> شرائطي براي صحت انواع حج از جمله حج افراد ذکر کرده‌اند: 1) نيت 2) وقوع در ماه‌هاي حج يعني شوال، ذي قعده و ذي حجه 3) احرام بستن از يکي از مواقيت پنجگانه يا منزل (در صورت ساکن بودن در مکه يا اطراف آن). برخي شافعيان ترتيب در اداي اعمال حج را نيز به اين شرائط افزوده‌اند.<ref>. الفقه المنهجي، ج2، ص143.</ref>

حج افراد از دو بخش حج و عمره تشکيل مي‌شود. ساختار حج از ديدگاه فقهاي امامي به استناد احاديث<ref>. الکافي، کليني، ج4، ص298؛ تهذيب، ج5، ص41 ـ42، 44.</ref> چنين است: 1) احرام * 2) تلبيه * 3) وقوف در عرفات * 4) وقوف در مشعر * 5) اعمال سرزمين منا شامل: رمي جمره * و حلق يا تقصير و بيتوته در منا * 6) طواف زيارت* و نماز آن 7) سعي ميان صفا و مروه * 8) طواف نساء* و نماز آن.<ref>. المراسم العلويه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.</ref>  

ساختار حج افراد از ديدگاه فقهاي اهل سنت نيز تقريبا اين گونه است، با اين تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمي‌دانند و به جاي آن، فقهاي برخي مذاهب طواف قدوم را براي حاجيان هنگام ورود به مسجدالحرام<ref>. حاشية الدسوقي، ج2، ص21؛ الثمر الداني، ص367.</ref> و برخي ديگر طواف وداع را براي حج‌گزاران غير مکي در خاتمه مناسک<ref>. البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشية رد المحتار، ج 2، ص576. </ref> واجب شمرده‌اند. به نظر فقهاي امامي و اهل سنت قرباني کردن در حج افراد مستحب است.<ref>. النهاية، ص209؛ توضيح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.</ref>

واجبات عمره افراد (عمره مفرده) از ديدگاه اماميان<ref>. جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ رياض المسائل، ج 7، ص203.</ref> و فقهاي اهل سنت<ref>. بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغني المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.</ref> به استناد احاديث<ref>. الکافي، کليني، ج4، ص538.</ref> چنين است: احرام، طواف، سعي، حلق يا تقصير. البته فقهاي امامي افزون بر اينها طواف نساء و نماز آن را هم واجب شمرده‌اند. (عمره مفرده*) شماري از واجبات حج و عمره افراد رکن حج يا عمره به شمار مي‌روند که درباره تعداد و چگونگي آنها در مذاهب مختلف اختلاف نظر وجود دارد. ( ارکان حج، ارکان عمره)

1) استحباب قرباني (واجب نبودن آن) به استناد آيه 196 بقره / 2 و روايات، <ref>. الکافي، کليني، ج 4، ص535؛ تهذيب، ج 5، ص436؛ الاستبصار، ج 2، ص327.</ref> در حج افراد<ref>. منتهي المطلب، ج11، ص145.</ref>، بر خلافِ حج تمتّع<ref>. روضة الطالبين، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.</ref> و حج قران.<ref>. المغني، ج 3، ص494؛ الثمر الداني، ص383.</ref> البته فقهاي امامي در حج قران وجوب قرباني را منوط به همراه داشتن قرباني دانسته‌اند<ref>. المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.</ref> و فقهاي اهل سنت نيز براي وجوب قرباني در حج تمتّع شروطي را ذکر کرده‌اند. <ref>. المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479. </ref>  

2) در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نيست حج و عمره در يک سال ادا شوند بلکه عمره آن را بايد در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد. <ref>. مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.</ref>

3) در حج افراد بر خلاف تمتّع، استطاعت نسبت به حج و عمره تفکيک‌پذير است، يعني ممکن است مکلّف تنها نسبت به يکي از آن دو مستطيع شود و در نتيجه تنها همان مناسک (عمره يا حج) بر او واجب خواهد گرديد.<ref>. جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref>

4) فقهاي امامي<ref>. تحرير الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقي، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزيز، ج7، ص79.</ref> به دليل احاديث<ref>. المصنّف، ج4، ص349-350؛ الاستبصار، ج 2، ص245؛ تهذيب، ج 5، ص54-55.</ref> و اجماع<ref>. المغني، ج3، ص207.</ref> بر آن‌اند که ميقات حج افراد براي ساکنان در مناطق دورتر از ميقات به مکه، يکي از مواقيت پنجگانه است. ( ميقات ) به نظر مشهور اماميان<ref>. ذخيرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشيعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>. المغني، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجليل، ج4، ص46.</ref> به استناد احاديث<ref>. سنن الدارمي، ج2، ص30؛ الکافي، کليني، ج 4، ص318؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص306.</ref> ميقات حج افراد براي اهل مکه و نيز ساکنان ميان مواقيت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخي فقهاي متأخّر امامي به استناد احاديث<ref>. الکافي، کليني، ج 4، ص300، 302؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص454؛ تهذيب، ج 5، ص46.</ref> ميقات حج افراد را براي مکّيان «جعرانه» دانسته‌اند<ref>. المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحيد خراساني، ص88.</ref> و شماري ديگر به استحباب آن<ref>. نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> يا اختصاص جعرانه به مجاوران در مکه<ref>. الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. ميقات عمره مفرده هم به نظر فقهاي امامي و اهل سنت براي ساکنان مکه ادني الحل (نزديکترين مکان به مرز حرم) است. (براي تفصيل  عمره مفرده ؛ ادني الحل)

5) در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نيست که عمره پيش از حج ادا شود، مگر اينکه براي عمره افراد استطاعت حاصل شود ولي براي حج آن استطاعت تحقق نيافته باشد که در اين صورت فقط ابتدا بايد عمره ادا شود. <ref>. جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضيح المناسک، ص67.</ref>

6) در حج افراد مي‌توان طواف و سعي را حتي در غير موارد اضطرار، بر وقوفين مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنين کاري در آن جايز است.<ref>. جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضيح المناسک، ص67.</ref>

7) در حج افراد مي‌توان پس از احرام طواف مستحب به جا آورد، ولي به نظر فقهاي امامي اين کار در حج تمتّع جايز نيست. <ref>. جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب‌ الاحکام، ج12، ص346.</ref>  

8) انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقيهان امامي به استناد روايات <ref>. الکافي، کليني، ج4، ص297؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص324؛ تهذيب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با تلبيه صورت مي‌گيرد ولي در حج قران افزون بر تلبيه با اشعار و تقليد ( اشعار و تقليد * ) نيز انجام مي‌شود. <ref>. المبسوط في فقه الاماميه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref>  

9) به نظر فقيهان اهل سنت در حج افراد احرام‌گزار با يک نيتِ احرام، تنها به حج محرم مي‌شود، ولي در حج قران با يک نيت، هم به حج و هم به عمره محرم مي‌شود. <ref>. تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغني، ج 3، ص247؛ فتح العزيز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبير، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref> (نيز  حج قران * )

به نظر بيشتر فقيهان امامي<ref>. النهاية، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهيه، ص65-66.</ref> بويژه متأخران از آنان<ref>. العروة الوثقي، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.</ref> حج افراد (يا حج قران) بر اهل مکه و کساني که تا فاصله 48 ميلي آن هستند به عنوان حجة الاسلام واجب بوده و حج تمتّع براي آنان مجزي نيست.<ref>. السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهيه، ص66؛ رياض المسائل، ج6، ص143.</ref> آنان حج افراد را جز در موارد اضطراري براي غير اهل مکه مجزي نمي‌دانند. <ref>. المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.</ref> ( تبدّل حج/ عمره*) معدودي از فقيهان امامي علاوه بر حج افراد ـ و قران ـ حج تمتّع را نيز براي اهل مکه مجزي مي‌دانند.<ref>. الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179. </ref>

دلائل نظر مشهور فقيهان امامي مبني بر وجوب حج افراد بر اهل مکه عبارت‌اند از: 1) آيه 196 سوره بقره/2: (فمن تمتّع بالعمره الي الحج فما استيسر من الهدي... ذلک لمن لم يکن اهله حاضري المسجدالحرام ) اين آيه بر اختصاص حج تمتّع به غير اهل مکه دلالت دارد. پس آنچه بر اهل مکه واجب شمرده مي‌شود، حج افراد (يا حج قران) است.<ref>. غنية النزوع، ص152؛ رياض المسائل، ج6، ص143.</ref> تعبير «حاضري مسجدالحرام» در آيه شريفه اهل مکه و اهالي اطراف آن تا 48 ميل را در بر مي‌گيرد.<ref>. المقنع، ص215.</ref> 2) احاديث دال بر وجوب حج افراد- يا قران- بر اهل مکه و اطراف آن. <ref>. دعائم الاسلام، ج1، ص318؛ تهذيب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص157.</ref> آن دسته از فقهاي امامي که حج تمتّع را نيز براي اهل مکه مجزي مي‌دانند گفته‌اند که «ذلک» در آيه مذکور اشاره به هدي (قرباني) در حج تمتّع است نه خود حج تمتّع. از اين رو، به نظر آنان از آيه مذکور اختصاص حج تمتّع به غير اهل مکه قابل استفاده نيست.<ref>. الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179.</ref>

فقيهان امامي به استناد آيه «و اتموا الحج و العمره لله» (بقره/2، 196) و احاديث<ref>. الکافي، ج 4، ص265؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص450.</ref> عمره افراد (مفرده) -که پس از حج افراد بايد انجام شود- را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله 48 ميلي به شرط استطاعت واجب مي‌دانند. حتي اگر استطاعت تنها براي عمره حاصل شود بدون آن که براي حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره افراد به تنهايي واجب است. <ref>. غنية النزوع، ص197-198؛ رياض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> فقيهان شافعي<ref>. فتح العزيز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و حنبلي<ref>. المغني، ج3، ص173؛ الشرح الکبير، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نيز به استناد آيه مذکور و احاديث<ref>. المصنّف، ج 4، ص304-305؛ السنن الکبري، ج4، ص349-350.</ref> عمره افراد را مانند حج افراد واجب مي‌دانند ولي فقيهان مالکي<ref>. الکافي في فقه اهل المدينه، ص171ـ172؛ بداية المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بيشتر حنفيان<ref>. المبسوط، سرخسي، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> به استناد برخي روايات<ref>. سنن الترمذي، ج 2، ص205.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخي حنفيان به وجوب آن تمايل بيشتري دارند.<ref>. بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقيهان اهل سنت مانند اماميان، ابتدا بايد حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>. المبسوط، سرخسي، ج 4، ص25؛ مغني المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشية الدسوقي، ج 2، ص28.</ref>

به نظر برخي اماميان مبدأ محاسبه مسافت 48 ميل براي تفکيک آفاقيان از غير آفاقيان، به استناد ظاهر آيه 196 بقره/2 مسجدالحرام است <ref>. النهايه، ص26؛ الوسيله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.</ref> ولي شماري ديگر به استناد صحيحه زراره<ref>. مهذب الاحکام، ج12، ص323.</ref> و نيز اطلاق مسجدالحرام بر مکه در آيه 1 اسراء/17 مبدا مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.<ref>. مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقي، ج2، ص536.</ref> (آفاقي)

درباره ميزان دقيق 48 ميل با واحدهاي اندازه‌گيري امروزي، فقهاي معاصر آراي مختلفي دارند. بيشتر آنان 48 ميل را حدود 88 کيلومتر دانسته‌اند،<ref>. منهاج الصالحين، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحاني، ص27؛ تعاليق مبسوطه، فياض، ص82.</ref> ولي اقوال ديگري هم مطرح شده است از جمله: 80 کيلومتر،<ref>. منتخب مناسک حج، ص60-61.</ref> 86 کيلومتر،<ref>. منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوي، ج3، ص191.</ref> 89 و 90 کيلومتر.<ref>. منهاج الصالحين، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه اي، ص2، 13.</ref>

برخي از فقيهان امامي وظيفه حج افراد يا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله 12 ميلي مکه شمرده و وظيفه ديگران را حج تمتّع مي‌دانند. <ref>. السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17. </ref> مهمترين ادله آنان عبارت است از: 1) اطلاق برخي روايات مبني بر وجوب تمتّع بر حج‌گزاران غير مکي<ref>. علل الشرائع، ج2، ص411؛ تهذيب، ج5، ص26.</ref> و خروج قدر متيقن از اين وجوب که ساکنان در مسافت کمتر از 12 ميل هستند. 2) از آيه 196 بقره /2 بر مي‌آيد که حج تمتّع ويژه افراد غير حاضر در مکه و حج افراد و قران، وظيفه حاضران در مکه است و حاضر آن است که مسافر نباشد. بنابراين معيار آفاقي بودن يا نبودن، مسافر بودن يا نبودن است که حد سفر شرعي، چهار فرسخ (12 ميل) است. 3) صدق عنوان «حضور» در آيه شريفه عرفا بر ساکنان فواصل دورتر با فاصله بيش از 12 ميل از مکه مشکل است.<ref>. نک: المعتمد، ج3، ص224-225.</ref> 4) روايات تصريح کننده به 48 ميل نيز ناظر به فاصله از چهار طرف هستند يعني مراد آنها 12 ميل از هر طرف است نه 48 ميل از هر طرف.<ref>. السرائر، ج1، ص519؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309.</ref> در مقابل، پيروان نظر مشهور در رد اين ادله پاسخ داده‌اند که اولاً اطلاق موجود در برخي روايات مبني بر وجوب حج تمتّع بر افراد در برابر نظر فقهاي اهل سنت است که حج افراد را براي آفاقيان کافي مي‌دانند پس مدلول آنها وجوب تمتّع بر هر فرد نيست و اطلاق ندارد. بر فرض اطلاق، اين روايات بوسيله رواياتي که فاصله 48 ميل را از هر طرف ذکر کرده، مقيد مي‌شود.<ref>. المعتمد، ج3، ص223-224.</ref> ثانياً مراد از حضور در آيه، حضور در مقابل سفر نيست و ربطي به حد شرعي مسافر ندارد. از سوي ديگر افرادي که کمتر از 12 ميل با مکه فاصله دارند هم عرفا حاضر به شمار نمي‌روند. پس مراد از حاضر معناي شرعي خاصي است که در رواياتِ دال بر فاصله 48 ميل تبيين شده است.<ref>. السرائر، ج1، ص519-520؛ کشف الرموز، ج1، ص337؛ کشف اللثام، ج5، ص17.</ref>  

در پاره‌اي روايات حد حاضران در مسجدالحرام 18 ميل ذکر شده است.<ref>. الکافي، کليني، ج4، ص300.</ref> ولي فقيهان امامي به ادله‌اي اين قول را نپذيرفته‌اند: 1) فقها به اين روايات عمل نکرده‌اند.<ref>. الحج في الشريعة، ج2، ص302-303.</ref> 2) مفاد روايات يعني نفي حج تمتّع (و ثبوت حج افراد) براي ساکنان تا فاصله 18 ميلي با نظر مشهور يعني ثبوت حج افراد بر ساکنان در فواصل بيشتر منافاتي ندارد.<ref>. کشف اللثام، ج5، ص18؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref> 3) منطوق روايت 18 ميل وجوب حج افراد بر ساکنان در اين فاصله نيست، بلکه مفهوم آن چنين است در حالي که منطوق روايات مربوط به 48 ميل، وجوب حج افراد بر ساکنان تا فاصله 48 ميلي مکه است و قطعا منطوق بر مفهوم مقدّم است.<ref>. روضة المتقين، ج4، ص311؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref> برخي ديگر در مقام جمع ميان اين دو دسته روايات گفته‌اند که روايت 18 ميل دال بر تخيير ميان حج افراد و حج تمتّع و روايات 48 ميل دال بر تعيين حج تمتّع است.<ref>. مدارک الاحکام، ج7، ص162-163؛ ذخيرة المعاد، ج2، ص551؛ مناهج الاخيار، ج3، ص323.</ref> همچنين در پاره‌اي روايات ديگر<ref>. الکافي، کليني، ج4، ص299؛ تهذيب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص158.</ref> حد حاضران، مواقيت پنجگانه يا برخي مناطق اطراف مکه به شمار رفته که به سبب اعراض فقيهان از فتوا دادن بر طبق آنها،<ref>. تعاليق مبسوطه، ج9، ص62-63؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> ضعف سندي،<ref>. کتاب الحج، ج2، ص92-93.</ref> امکان حمل بر تقيه<ref>. ذخيرة المعاد، ج2، ص551؛ وسائل الشيعه، ج11، ص260.</ref> و تعارض با روايات 48 ميل<ref>. کتاب الحج، ج2، ص92-93؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> غير قابل استناد شمرده شده است.  

فقيهان حنفي حج افراد را بر اهل مکه و کساني که در مواقيت و مناطق ميان مواقيت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را براي آنان مجزي نمي‌دانند <ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.</ref> مگر اينکه قبل از ماههاي حج از اين محدوده خارج شوند و از مواقيت محرم گردند. <ref>. حاشية رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.</ref> دليل آنان براي وجوب تعييني حج افراد بر اهل مکه روايات حاکي از نفي وجوب تمتّع بر آنان و معين بودن وجوب افراد براي آنان است و دليل آنان براي الحاق ساکنان ميان مکه و مواقيت به اهل مکه، جواز ورود بدون احرام آنان به مکه است.<ref>. المصنّف، ج4، ص534-535؛ بدائع الصنائع، ج2، ص169.</ref> ولي فقيهان شافعي،<ref>. فتح العزيز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169. </ref> مالکي<ref>. مختصر خليل، ص73 ؛ الشرح الکبير، ابوالبرکات، ج2، ص27.</ref> و حنبلي<ref>. المغني، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.</ref> حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غير مکه، مجزي مي‌دانند. مستند آنان اين است که هر يک از مناسک حج که در مورد غير مکيان موجب نزديکي به خدا و طاعت الهي باشد، در مورد ساکنان مکه نيز چنين است. در نتيجه اداي حج افراد هم براي ساکنان و هم غير ساکنان مکه مجزي است.<ref>. المجموع، ج7، ص169.</ref> به نظر آنان، مراد آيه 196 بقره/2 و نيز رواياتي که تمتّع را در خصوص اهل مکه نفي کرده، نفي قرباني حج تمتّع است، نه نفي حج تمتّع.<ref>. المغني، ج3، ص502-503.</ref>  

به نظر مشهور فقيهان امامي، به استناد احاديث<ref>. تهذيب، ج5، ص34-35.</ref>، هرگاه فرد آفاقي * در مکه اقامت گزيند، تا دو سال حکم آفاقي را دارد و وظيفه‌اش اداي حج تمتّع است ولي پس از پايان دو سال حکم اهل مکه را يافته و وظيفه‌اش حج افراد يا قران مي‌شود.<ref>. کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.</ref> در پاره‌اي موارد حج افراد به عمره مفرده يا عمره تمتّع و عمره تمتّع به حج افراد تبديل مي‌شود. (تبدل حج/ عمره)