بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حج اِفراد'''، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان [[شیعه]]، یک بار به جا آوردن آن بر [[اهل حرم|مردم مکه]] و اطراف آن واجب بوده و [[حج تمتع]] برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای [[آفاقی|غیر اهل مکه]] مجزی نیست. | '''حج اِفراد'''، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان [[شیعه]]، یک بار به جا آوردن آن بر [[اهل حرم|مردم مکه]] و اطراف آن واجب بوده و [[حج تمتع]] برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای [[آفاقی|غیر اهل مکه]] مجزی نیست. | ||
حج افراد، در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، | حج افراد، در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، لازم نیست [[عمره]] پیش از [[حج]] ادا شود، و [[قربانی]] کردن در آن واجب نبوده، بلکه تنها مستحب است. | ||
درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند. | درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند. | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==واژه== | ==واژه== | ||
واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح | واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقیهان، یکی از انواع حج است که در آن [[عمره]] جدا از [[حج]] و پس از آن انجام می‌گیرد.<ref>المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»{{یادداشت|مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن است.}}<ref>العين، ج8، ص124.</ref> تعبیر شده است؛<ref>الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.</ref> از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.<ref>السرائر، ج1، ص618.</ref> | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
حج افراد در دیدگاه مذاهب اسلامی جایگاه ویژه‌ای | حج افراد در دیدگاه مذاهب اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ به گونه‌ای که به نظر مشهور [[شیعه|شیعیان]]<ref>الکافی، حلبی، ص191ـ192؛ غنیة النزوع، ص151ـ152؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175 ـ176.</ref> و [[حنفی|حنفیان]]<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2؛ ص632.</ref> یک بار بجا آوردن آن به عنوان [[حجة الاسلام]] بر [[اهل حرم]] واجب بوده و [[حج تمتّع]] برای آنها مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0">كتاب العين، ج8، ص124.</ref> نیست. [[شافعی|شافعیان]]<ref>الأم، ج7، ص226؛ مختصر المزنی، ص63؛ فتح العزیز، ج7، ص107-108.</ref> و [[مالکی|مالکیان]]<ref>مواهب الجلیل، ج4، ص68؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص27-28.</ref> بدین استناد که حج [[حضرت محمد(ص)]] در سال دهم هجرت، از نوع حج افراد بوده، آن را حج برتر می‌دانند. البته از دیدگاه شافعیان، شرط برتر بودن اِفراد این است که [[عمره]] و [[حج]] در یک سال گزارده شود.<ref>فتح العزیز، ج7، ص113-114؛ المجموع، ج7، ص151؛ روضة الطالبین، ج2، ص320.</ref> [[حنبلی|حنبلیان]] نیز حج افراد را برای [[اهل حرم|اهل مکه]] مُجزی و آن را در رتبه پس از حج تمتّع و برتر از [[حج قران]] شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج3، ص232؛ کشاف القناع، ج2، ص476.</ref> | ||
در منابع روایی و | در منابع روایی و تاریخی، گزارش‌های پُرشماری از حج‌گزاری پیامبران مانند [[حضرت آدم(ع)]]،<ref>علل الشرائع، ج2، ص594؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص270؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص186.</ref> [[حضرت ابراهیم(ع)]]،<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص27؛ تاریخ الطبری، ج1، ص260-262؛ تفسیر قمی، ج2، ص224.</ref> [[حضرت موسی(ع)]]<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>، [[حضرت سلیمان(ع)]] و خاندان آنها و دیگر پیامبران<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref> وجود دارد. از آنجا که حج تمتّع در [[اسلام]] و سال‌ها پس از هجرت تشریع شد،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص245-249؛ علل الشرائع، ج2، ص412؛ دروس تمهیدیه، ج 1، ص420.</ref> شاید بتوان نتیجه گرفت که حج پیامبران و امّت‌های گذشته از جمله حج اعراب در عصر [[جاهلیت|جاهلی]]{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[حج جاهلی]] تلیک کنید!}}، حج اِفراد یا مشابه آن بوده یعنی حج و عمره در آن از هم جدا بوده‌اند. | ||
بر پایه احادیث، حضرت محمد(ص) در دوران اقامتش در [[مکه]]، ۲۰ حج پنهانی بجا آورد<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص245ـ252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ علل الشرائع، ج2، ص450.</ref> که احتمالاً به گونه افراد بوده است، ولی در دوران اقامتش در [[مدینه]] تنها یک حج بجا آورد که به [[حجة الوداع]] مشهور شده است.<ref>الطبقات، ج2، ص131؛ الکافی، کلینی، ج4، ص248ـ258؛ تهذیب، ج5، ص458.</ref> شافعیان و مالکیان این حج را از نوع حج افراد،<ref>مختصر المزنی، ص63؛ المجموع، ج7، ص153؛ مواهب الجلیل، ج4، ص69.</ref> دانسته‌اند.موضوع «حج افراد»، در منابع جامع فقهی غالباً در مبحث حج ذیل باب «انواع حج» مطرح شده است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص306؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ فتح العزیز، ج7، ص103.</ref> | بر پایه احادیث، حضرت محمد(ص) در دوران اقامتش در [[مکه]]، ۲۰ حج پنهانی بجا آورد<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص245ـ252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ علل الشرائع، ج2، ص450.</ref> که احتمالاً به گونه افراد بوده است، ولی در دوران اقامتش در [[مدینه]] تنها یک حج بجا آورد که به [[حجة الوداع]] مشهور شده است.<ref>الطبقات، ج2، ص131؛ الکافی، کلینی، ج4، ص248ـ258؛ تهذیب، ج5، ص458.</ref> شافعیان و مالکیان این حج را از نوع حج افراد،<ref>مختصر المزنی، ص63؛ المجموع، ج7، ص153؛ مواهب الجلیل، ج4، ص69.</ref> دانسته‌اند.موضوع «حج افراد»، در منابع جامع فقهی غالباً در مبحث حج ذیل باب «انواع حج» مطرح شده است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص306؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ فتح العزیز، ج7، ص103.</ref> | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
#نیّت | #نیّت | ||
#وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و [[ذی حجه]]. | #وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و [[ذی حجه]]. | ||
#[[احرام]] بستن از یکی از | #[[احرام]] بستن از یکی از میقات‌های پنجگانه برای [[آفاقی|آفاقیان]]، و احرام بستن از خانه برای [[اهل حرم]]. | ||
برخی [[شافعی|شافعیان]]، [[ترتیب]] در ادای [[مناسک حج|اعمال حج]] را نیز به این شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجی، ج2، ص143.</ref> | برخی [[شافعی|شافعیان]]، [[ترتیب]] در ادای [[مناسک حج|اعمال حج]] را نیز به این شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجی، ج2، ص143.</ref> | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
#در حج افراد بر خلاف تمتّع، [[استطاعت]] نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک{{یادداشت|عمره یا حج.}} بر او واجب خواهد گردید.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref> | #در حج افراد بر خلاف تمتّع، [[استطاعت]] نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک{{یادداشت|عمره یا حج.}} بر او واجب خواهد گردید.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref> | ||
#فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.</ref> بر پایه احادیث<ref>المصنّف، ج4، ص349-350؛ الاستبصار، ج 2، ص245؛ تهذیب، ج 5، ص54-55.</ref> و اجماع<ref>المغنی، ج3، ص207.</ref> بر آن‌اند که [[میقات]]ِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به [[مکه]]، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان<ref>ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.</ref> به استناد احادیث،<ref>سنن الدارمی، ج2، ص30؛ الکافی، کلینی، ج 4، ص318؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص306.</ref> میقات حج افراد برای [[اهل حرم|اهل مکه]] و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.</ref> میقات حج افراد را برای مکّیان «[[جعرانه]]» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.</ref> و شماری دیگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> یا اختصاص جعرانه به [[جارالله|مجاوران مکه]]<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، [[ادنی‌الحل|ادنی الحل]] است. | #فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.</ref> بر پایه احادیث<ref>المصنّف، ج4، ص349-350؛ الاستبصار، ج 2، ص245؛ تهذیب، ج 5، ص54-55.</ref> و اجماع<ref>المغنی، ج3، ص207.</ref> بر آن‌اند که [[میقات]]ِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به [[مکه]]، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان<ref>ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.</ref> به استناد احادیث،<ref>سنن الدارمی، ج2، ص30؛ الکافی، کلینی، ج 4، ص318؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص306.</ref> میقات حج افراد برای [[اهل حرم|اهل مکه]] و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.</ref> میقات حج افراد را برای مکّیان «[[جعرانه]]» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.</ref> و شماری دیگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> یا اختصاص جعرانه به [[جارالله|مجاوران مکه]]<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، [[ادنی‌الحل|ادنی الحل]] است. | ||
#در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره | #در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره اِفراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.</ref> | ||
#در حج افراد می‌توان [[طواف]] و [[سعی]] را حتی در غیر موارد اضطرار، بر [[وقوف در عرفات]] و [[وقوف در مشعر]] مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.</ref> | #در حج افراد می‌توان [[طواف]] و [[سعی]] را حتی در غیر موارد اضطرار، بر [[وقوف در عرفات]] و [[وقوف در مشعر]] مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.</ref> | ||
#در حج افراد می‌توان پس از | #در حج افراد می‌توان پس از [[احرام]]، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.</ref> | ||
#انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با [[تلبیه]] صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با [[اِشعار و تقلید]] نیز انجام می‌شود.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref> | #انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با [[تلبیه]] صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با [[اِشعار و تقلید]] نیز انجام می‌شود.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref> | ||
#به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref> | #به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
===وجوب عمره افراد=== | ===وجوب عمره افراد=== | ||
فقیهان شیعه به استناد آیه {{آیه|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ | فقیهان شیعه به استناد آیه {{آیه|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ | ||
}}{{یادداشت|حج وعمره را براى خدا به پايان بريد!}}<ref name=":1" /> و احادیث<ref>الکافی، ج 4، ص265؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص450.</ref> عمره افراد{{یادداشت|مفرده.}} بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط [[استطاعت]] واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره | }}{{یادداشت|حج وعمره را براى خدا به پايان بريد!}}<ref name=":1" /> و احادیث<ref>الکافی، ج 4، ص265؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص450.</ref> عمره افراد{{یادداشت|مفرده.}} بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط [[استطاعت]] واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره اِفراد به تنهایی واجب است.<ref name=":5">غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> فقیهان [[شافعی]]<ref>فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نیز به استناد آیه پیش‌گفته و احادیث<ref>المصنّف، ج 4، ص304-305؛ السنن الکبری، ج4، ص349-350.</ref> عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان [[مالکی]]<ref>الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بیشتر [[حنفی|حنفیان]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> به استناد برخی روایات<ref>سنن الترمذی، ج 2، ص205.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقیهان [[اهل سنت]] مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.</ref> | ||
===بر چه کسانی واجب است؟=== | ===بر چه کسانی واجب است؟=== | ||