←چشم‌انداز
(←منابع) |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
}}.<ref>سوره نساء، آیه ۵.</ref> قيام بودن كعبه را به معنای سوم دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۸۹.</ref> | }}.<ref>سوره نساء، آیه ۵.</ref> قيام بودن كعبه را به معنای سوم دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۸۹.</ref> | ||
== | == ارتباط با آیات پیشین == | ||
در آیه ۹۵ سوره مائده، به ممنوعیت صید در حال احرام و احکام کفاره آن، از جمله اهداء قربانی پرداخته شده و در آیه ۹۶، صید دریایی از این ممنوعیت استثناء شده است. در آیه ۹۷ سوره مائده به ادامه مسائل حج است. | |||
== محتوا == | == محتوا == | ||
در آیه ۹۷ سوره مائده، کعبه همان بیت‌الله معرفی شده و ویژگی‌هایی برای آن شمرده شده است. در این آیه به احترام ماه حرام و به قربانى نیز اشاره شده است. | |||
=== كعبه قوام مردم === | |||
در این آیه، کعبه قوام مردم معرفی شده است. قوام به ابزار نگهداری گفته می‌شود و به این جهت به کعبه قوام گفته می‌شود که قوام دین و دنیای مردم است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۹۴.</ref> بر اساس روایتی از امام صادق(ع) نیز، خدا کعبه را برای دین و معیشت مردم قرار داده است.<ref>البرهان، ج١، ص۵٠۵.</ref> | |||
درباره اینکه قوام بودن کعبه تکوینی است یا تشریعی دو دیدگاه وجود دارد: | |||
* '''جعل تکوینی''': بدین معنا که خدا همراه با بنای کعبه مكان مناسبى براى سکونت [[جار الله|مجاوران]] آن، و وسيله‌اى براى تأمين مصالح و منافع حج‌گزاران آن قرار داد، خداوند بزرگداشت اين خانه را در قلب‌های مردم نهاد و ثمرات را به سوى آن روانه کرد.<ref>ابراهيم: ٣٧؛ نگاه کنید به تفسیر آیات حج، ص۲۹۴.</ref> معنای تکوینی این است که خدا با اراده خود این خانه را قوام مردم قرار داده است.<ref name=":0">درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۹۶.</ref> | |||
* '''جعل تشریعی''': بدين معنا كه خانه خدا بايد چنين نقشى را در قوام مردم داشته باشد؛ يعنى کعبه، با تشريع حج و زيارت آن، که يك عبادت روحى، بدنى، مالى و اجتماعى است قَوّام دين مردم و تزكيه كننده اخلاقشان است. در اين برنامه ثروتمندان از بخل رها و فقیران از فقر رهایی می‌یابند.<ref>تفسير القرآن الحكيم (المنار)، ج٧، ص١١٧-١١٨.</ref> معنای جعل تشریعی این است که خدا تکالیفی را در حج برای قوام یافتن دین و دنیای مردم مقرر نموده و انجام آن را به اراده مکلفین قرار داده است.<ref name=":0" /> | |||
=== «ماه حرام، هدی و قلائد» قوام مردم === | |||
در این آیه، غیر از قوام بودن کعبه، ماه حرام، [[هدی]] و [[قلائد]] نیز قوام مردم معرفی شده‌اند. | |||
مراد از ماه حرام را ماه [[ذی‌حجه]]، که [[ایام الحج|زمان حج]] است، دانسته‌اند. برخی، مراد از قوام بودن ماه حرام را این دانسته‌اند که ماه حرام جلوی خونريزى و كشتار انسان‌ها را گرفته و امنىت برقرار می‌کند. در حقيقت همان‌گونه كه [[حرم مکی|حرم]] مكان امن الهى است، ماه حرام نيز زمان خدا است.<ref name=":1">درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۹۷.</ref> | |||
هدی و قلائد که هر دو قربانى حج هستند، از آن جهت كه تأمين‌كننده مواد غذايى گرسنگان است، قوام مردم شمرده شده است؛ چنانكه در آیه ۳۶ سوره حج به آن اشاره شده است.<ref name=":1" /> | |||
به گفته مفسران، در این آیه سه عامل قوام مردم معرفی شده است: کعبه قوام مردم، ماه حرام قوام جان مردم و غذا قوام جسم مردم.<ref>تفسير كبير، ج١٢، ص١٠٠؛ تفسير الميزان، ج۶، ص١۴٢؛ تفسير نمونه، ج۵، ص٩٠.</ref> | |||
=== علم خدا === | |||
پس از معرفی سه عامل قوام مردم، در بخش پایانی آیه به علم بی‌انتهای خدا اشاره شده است. برخی از مفسران، این بخش از آیه را در حکم علت برای بخش پیشین آیه دانسته‌اند. به این معنا که خدا ماه حرام، هدى و قلائد را قوام مردم قرار داد تا بدانند خداوند آگاه به همه امور است. به باور برخی از مفسران، این تعبير معمولاً پس از تشريع حكمى و يا خبر مهمى از تكوين به كار مى‌برد تا بفهماند كه تشريع و تكوين الهى از روى علم و حكمت و رعايت مصالح و منافع بندگان است.<ref>الميزان، ج۶، ص ١۴٢؛ الجامع لاحكام القرآن، ج۶، ص ٣٢۶.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||