الارج المسکی فی التاریخ المکی و تراجم الملوک و الخلفاء (ویرایش)
نسخهٔ ۳۱ ژانویهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۵۰
، ۳۱ ژانویهٔ ۲۰۱۸بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
نویسنده الارج المسکی فی التاریخ المکی و تراجم الملوک و الخلفاء از دانشوران و تاریخ‌نگاران [[مذهب شافعی|شافعی]] ساکن [[مکه]] و در زمره خاندان نام‌آور طبری است که به [[امام حسین(ع)]] نَسَب می‌برند.<ref>الجوهر الشفاف، ج۱، ص۶۴۹؛ ایضاح المکنون، ج۱، ص۵۷.</ref> اعضای این خاندان در [[فقه]] و خطابه، برجسته و عهده‌دار وظایف [[دین|دینی]] و سیاسی مهم همچون [[قضاوت]] و [[امامت جماعت]] نماز در [[مقام ابراهیم(ع)]] بوده‌اند.<ref>المنهج التاریخی، ص۶۳؛ التاریخ و المورخون، ص۳۴۱.</ref> او زیر نظر پدرش عبدالقادر طبری (درگذشت ۱۰۳۳ق) از تاریخ‌نگاران سرشناس مکه و دیگر دانشوران آن روزگار مانند عبدالملک عصامی<ref>المنهج التاریخی، ص۶۳.</ref> (درگذشت ۱۱۱۱ق) به تحصیل پرداخت و افزون بر منصب تدریس و [[فتوا|افتاء]] در [[حرم مکی]]، امامت مقام ابراهیم را نیز بر عهده گرفت.<ref>خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۶۱؛ نشر الریاحین، ج۱، ص۴۴۳.</ref> | [[علی بن عبدالقادر طبری]] (درگذشت ۱۰۷۰ق) نویسنده الارج المسکی فی التاریخ المکی و تراجم الملوک و الخلفاء از دانشوران و تاریخ‌نگاران [[مذهب شافعی|شافعی]] ساکن [[مکه]] و در زمره خاندان نام‌آور طبری است که به [[امام حسین(ع)]] نَسَب می‌برند.<ref>الجوهر الشفاف، ج۱، ص۶۴۹؛ ایضاح المکنون، ج۱، ص۵۷.</ref> اعضای این خاندان در [[فقه]] و خطابه، برجسته و عهده‌دار وظایف [[دین|دینی]] و سیاسی مهم همچون [[قضاوت]] و [[امامت جماعت]] نماز در [[مقام ابراهیم(ع)]] بوده‌اند.<ref>المنهج التاریخی، ص۶۳؛ التاریخ و المورخون، ص۳۴۱.</ref> او زیر نظر پدرش عبدالقادر طبری (درگذشت ۱۰۳۳ق) از تاریخ‌نگاران سرشناس مکه و دیگر دانشوران آن روزگار مانند عبدالملک عصامی<ref>المنهج التاریخی، ص۶۳.</ref> (درگذشت ۱۱۱۱ق) به تحصیل پرداخت و افزون بر منصب تدریس و [[فتوا|افتاء]] در [[حرم مکی]]، امامت مقام ابراهیم را نیز بر عهده گرفت.<ref>خلاصة الاثر، ج۳، ص۱۶۱؛ نشر الریاحین، ج۱، ص۴۴۳.</ref> | ||
بیشتر نگاشته‌های طبری درباره مکه است؛ از جمله: [[القوال المعلمة فی وقوع الکعبة المعظمه|الأقوال المُعْلَمة فی وقوع الکعبة المعظّمه]]، [[تحفة الکرام بخبار عمارة السقف و الباب من البیت الحرام|تحفة الکرام بأخبار عمارة السقف و الباب من البیت الحرام]]، [[الجواهر المنظمة بفضیلة الکعبة المعظمه|الجواهر المنظَمة بفضیلة الکعبة المعظَمه]]، [[شن الغارة علی مانع نصب الستاره]] (سیف الإمارة علی مانع نصب الستاره)، [[رسالة فی بیان العمارة الواقعة بعد سقوط الکعبه]].<ref>کشف الظنون، ج۵، ص۶۰۶؛ الاعلام، ج۴، ص۳۰۱.</ref> | بیشتر نگاشته‌های طبری درباره مکه است؛ از جمله: [[القوال المعلمة فی وقوع الکعبة المعظمه|الأقوال المُعْلَمة فی وقوع الکعبة المعظّمه]]، [[تحفة الکرام بخبار عمارة السقف و الباب من البیت الحرام|تحفة الکرام بأخبار عمارة السقف و الباب من البیت الحرام]]، [[الجواهر المنظمة بفضیلة الکعبة المعظمه|الجواهر المنظَمة بفضیلة الکعبة المعظَمه]]، [[شن الغارة علی مانع نصب الستاره]] (سیف الإمارة علی مانع نصب الستاره)، [[رسالة فی بیان العمارة الواقعة بعد سقوط الکعبه]].<ref>کشف الظنون، ج۵، ص۶۰۶؛ الاعلام، ج۴، ص۳۰۱.</ref> | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
الارج المسکی حاوی آگاهی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار درباره مکه است که منبع عمده آن‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود نویسنده است. او آگاهی‌های زمان خود را با دقت و امانتی خاص نوشته است. از رخدادهایی که طبری شاهد آن بوده و جزئیاتش را به تفصیل نگاشته، بازسازی کعبه به سال ۱۰۳۹ق | الارج المسکی حاوی آگاهی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار درباره [[مکه]] است که منبع عمده آن‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود نویسنده است. او آگاهی‌های زمان خود را با دقت و امانتی خاص نوشته است. از رخدادهایی که طبری شاهد آن بوده و جزئیاتش را به تفصیل نگاشته، بازسازی [[کعبه]] به سال ۱۰۳۹ق در روزگار [[ حکموت عثمانی|عثمانی]] است. (ص۱۴۳تا۱۴۸) او شنیده‌های خویش را در موارد بسیار از پدرش عبدالقادر طبری (برای نمونه: ص۸۱) و نیز با واسطه از جدش محب الدین طبری (درگذشت ۶۹۴ق) (برای نمونه: ص۵۴) و گاه به تعبیر خود از «[[ثقه|ثقات]]» گزارش کرده است. (برای نمونه: ص۱۰۴) | ||
طبری در آغاز دو مقدمه آورده است. در مقدمه نخست، به دانش تاریخ، فواید و اقسام آن اشاره دارد. سپس به نقد برخی از کتب تاریخی و شرح‌حال‌نامه‌ها و مؤلفان آن‌ها می‌پردازد. درباره سخاوی آورده است که وی در تألیف الضوء اللامع هوای نفس خود را دخالت داده است. همچنین درباره شمس الدین ذهبی (درگذشت ۷۴۸ق) گفته است که از روی تعصب، در اثر خود، صوفیه را پایین آورده و در برابر، اهل تجسیم را بالا برده است. (ص۳۴تا۳۸) در مقدمه دوم، از سلاطین عثمانی و عظمت آن‌ها سخن گفته و به ستایش آن‌ها پرداخته است. (ص۳۹و۴۰) | طبری در آغاز دو مقدمه آورده است. در مقدمه نخست، به دانش تاریخ، فواید و اقسام آن اشاره دارد. سپس به نقد برخی از کتب تاریخی و شرح‌حال‌نامه‌ها و مؤلفان آن‌ها می‌پردازد. درباره [[سخاوی]] آورده است که وی در تألیف الضوء اللامع هوای نفس خود را دخالت داده است. همچنین درباره [[شمس الدین ذهبی]] (درگذشت ۷۴۸ق) گفته است که از روی تعصب، در اثر خود، [[صوفیه]] را پایین آورده و در برابر، اهل تجسیم را بالا برده است. (ص۳۴تا۳۸) در مقدمه دوم، از سلاطین عثمانی و عظمت آن‌ها سخن گفته و به ستایش آن‌ها پرداخته است. (ص۳۹و۴۰) | ||
طبری کتاب را به هشت باب تقسیم کرده است. باب هشتم که درباره امیران آل قتاده مکه است (ص۳۳، «مقدمه مؤلف») گم شده<ref>التاریخ و المورخون، ص۳۴۲؛ المنهج التاریخی، ص۷۰.</ref> و اکنون در نسخه چاپی موجود نیست. | [[عبدالقادر طبری]] کتاب را به هشت باب تقسیم کرده است. باب هشتم که درباره امیران [[آل قتاده]] مکه است (ص۳۳، «مقدمه مؤلف») گم شده<ref>التاریخ و المورخون، ص۳۴۲؛ المنهج التاریخی، ص۷۰.</ref> و اکنون در نسخه چاپی موجود نیست. | ||
باب اول در دو فصل به حرم و فضیلت و ویژگی‌های آن، مانند حدود، علامات و نصب‌کنندگان این علامات پرداخته است. (ص۴۳تا۵۶) باب دوم در چندین فصل از مکه و موضوعات مربوط به آن، از جمله حدود، فضیلت‌ها، اسامی و مکان‌های متبرک مانند زادگاه حضرت زهرا(س)، مساجد و مدارس مکه و نیز رخدادهای آن سخن گفته است.(ص۵۹تا۱۳۷) باب سوم ویژه کعبه است و در سه فصل به موضوعاتی همچون فضیلت‌ها، بازسازی‌ها و تغییرات مهم کعبه، خلفا و حکمرانانی که در ایجاد این تغییرات سهمی داشته‌اند (ص۱۴۱تا۱۵۵)، پرده | باب اول در دو فصل به [[حرم مکی]] و فضیلت و ویژگی‌های آن، مانند حدود، علامات و نصب‌کنندگان این علامات پرداخته است. (ص۴۳تا۵۶) باب دوم در چندین فصل از [[مکه]] و موضوعات مربوط به آن، از جمله حدود، فضیلت‌ها، اسامی و مکان‌های متبرک مانند زادگاه [[حضرت زهرا(س)]]، مساجد و مدارس مکه و نیز رخدادهای آن سخن گفته است.(ص۵۹تا۱۳۷) باب سوم ویژه [[کعبه]] است و در سه فصل به موضوعاتی همچون فضیلت‌ها، بازسازی‌ها و تغییرات مهم کعبه، [[خلفا]] و حکمرانانی که در ایجاد این تغییرات سهمی داشته‌اند (ص۱۴۱تا۱۵۵)، [[پرده کعبه]]، هنگام گشوده شدن در کعبه در هنگام [[جاهلیت]] و [[اسلام]]، و حدود کعبه (ص۱۵۵تا۱۵۹) پرداخته است. | ||
چهارمین باب درباره مسجدالحرام است و از موضوعاتی مانند حدود، تغییرات و تعمیرات آن (ص۱۶۳تا۱۶۸)، حِجْر اسماعیل و اندازه و ویژگی‌هایش، مقامات چهارگانه | چهارمین باب درباره [[مسجدالحرام]] است و از موضوعاتی مانند حدود، تغییرات و تعمیرات آن (ص۱۶۳تا۱۶۸)، [[حجر اسماعیل|حِجْر اسماعیل]] و اندازه و ویژگی‌هایش، مقامات چهارگانه [[مذهب شافعی|شافعی]]، [[مذهب حنفی|حنفی]]، [[مذهب مالکی|مالکی]] و [[مذهب حنبلی|حنبلی] و محدوده و ویژگی و کیفیت [[امامت جماعت]] و اقامه [[نماز]] در آن‌ها (۱۶۸تا۱۷۵)، منصب [[قضاوت]] و اختصاص آن به خاندان‌های طبری و ظهیری (بنوظهیره) و منصب [[فتوا|افتاء]] و کسانی که در [[مکه]] به این منصب شهرت داشته‌اند (ص۱۸۸تا۱۹۱)، سخن گفته است. | ||
باب پنجم فهرستی الفبایی از نام خلفا و حکمرانان مکه همراه شرح حال آن‌ها است. (ص۲۰۹تا۳۱۴) این فصل بر پایه گفته مؤلف، همان کتاب نبات السلافة بمنشآت الخلافه (مقدمه نویسنده ص۳۳) نوشته پدر او است که با ترتیبی جدید آن را سامان داده است. از انتقادهای بر شرح‌حال‌نگاری | باب پنجم فهرستی الفبایی از نام خلفا و حکمرانان مکه همراه شرح حال آن‌ها است. (ص۲۰۹تا۳۱۴) این فصل بر پایه گفته مؤلف، همان کتاب نبات السلافة بمنشآت الخلافه (مقدمه نویسنده ص۳۳) نوشته پدر او است که با ترتیبی جدید آن را سامان داده است. از انتقادهای بر شرح‌حال‌نگاری [[عبدالقادر طبری]]، یاد نکردن از بسیاری حکمرانان مکه مانند [[عبدالله بن زبیر]] و [[أبان بن عثمان بن عفان]] است. باب ششم به حکمرانان مکه در [[جاهلیت]] (ص۳۱۷تا۳۲۳) و باب هفتم به حکمرانان غیر اشراف مکه اختصاص یافته است. (ص۳۲۷تا۳۵۹) گویا نویسنده به این تقسیم‌بندی وفا نکرده؛ زیرا در این باب به شرح حال بسیاری از اشراف مکه نیز پرداخته است. | ||
==منابع کتاب== | ==منابع کتاب== | ||