بهداشت حج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←پیشینه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==واژه== | ==واژه== | ||
واژه بهداشت، معادل ترکیب عربیِ «حِفْظُ الصِّحَّة»، به معنای نگه داشتن تندرستی و سلامت است. این واژه، بر مجموعه علم و تدابیر و اعمالی دلالت دارد که برای جلوگیری از ایجاد و همه‌گیری بیماری به کار گرفته می‌شود.<ref>لغتنامه دهخدا، ج3، مدخل بهداشت.</ref> واژه بهداشت، به عنوان برابرِ پارسی «hygiene» پذیرفته شده است.<ref>[https://wiki.apll.ir/word/index.php/Hygiene واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی]، دفتر هشتم.</ref> | واژه بهداشت، معادل ترکیب عربیِ «حِفْظُ الصِّحَّة»، به معنای نگه داشتن تندرستی و سلامت است. این واژه، بر مجموعه علم و تدابیر و اعمالی دلالت دارد که برای جلوگیری از ایجاد و همه‌گیری بیماری به کار گرفته می‌شود.<ref>لغتنامه دهخدا، ج3، مدخل بهداشت.</ref> واژه بهداشت، به عنوان برابرِ پارسی «hygiene» پذیرفته شده است.<ref>[https://wiki.apll.ir/word/index.php/Hygiene واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی]، دفتر هشتم.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
در گذشته، نخستین چالش برای سلامتی حج‌گزاران، خطرات مسیر راه، به‌ویژه کم‌آبی و بی‌آبی بود. برای نمونه، در سال‌های ۲۶۴، ۲۳۲، ۲۵۹ و ۲۹۵ق. گروه‌هایی از حاجیان به دلیل بی‌آبی، در راه حج جان باختند.<ref>تاریخ الطبری، ج8، ص 150؛ ج9، ص 150، 501، ج10، ص 139.</ref> خطر دیگر، هجوم راهزانان، به‌ویژه در محدوده [[جزیرةالعرب|جزیرة العرب]] بود.{{یادداشت|بیابان‌های جزیرة العرب ، جای مناسبی برای پراکنده شدن قبیله‌های بیابان‌نشین بود، که بیشتر به راهزنی از کاروان‌های تجاری و کاروان حاجیان می‌پرداختند.}} در بیشتر هجوم‌ها، افزون بر چپاول دارایی‌ها، افرادی نیز کشته می‌شدند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج8، ص 574؛ ج9، ص205؛ ج11، ص 148؛ پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج7، ص 704- 711؛ ج8، ص 444؛ درب زبیده، ص 62-68.</ref> | |||
این شرایط تا پیش از رواج وسایل جدید حمل و نقل، حتی تا پیش از رواج سفرهای هوایی ادامه داشت. سفر دریایی به مکه، که در سده نوزدهم رواج یافت، مناسب‌تر بود؛ ولی بهداشت برخی کشتی‌ها بد بود. ازدحام حاجیان، خطر شیوع بیماری‌های واگیر و کمبود احتمالی آب و غذا از دیگر مشکلات بهداشتی سفر دریایی بود.<ref>پنجاه سفرنامه قاجاری، ج1، ص 596؛ الحجر الصحی فی الحجاز، ص106، 109.</ref> | |||
با رسیدن به حجاز، سختی و خستگی راه، حج‌گزاران را | |||
با رسیدن به حجاز، حاجیانی که از راه‌های طولانی به شهرهای مکه و [[مدینه]] سفر کرده بودند و متحمل سختی و خستگی راه بودند مستعد بیماری‌های گوناگون می‌شدند. تغییر آب و هوا بخصوص برای اقوامی که در سرزمین‌های سردسیر زندگی می‌کردند و تحمل گرمای شدید جزیرة العرب را نداشتند | با رسیدن به حجاز، حاجیانی که از راه‌های طولانی به شهرهای مکه و [[مدینه]] سفر کرده بودند و متحمل سختی و خستگی راه بودند مستعد بیماری‌های گوناگون می‌شدند. تغییر آب و هوا بخصوص برای اقوامی که در سرزمین‌های سردسیر زندگی می‌کردند و تحمل گرمای شدید جزیرة العرب را نداشتند خطر آفرین بود. خوردن غذاهای متفاوت که بدن حاجیان بدان عادت نداشت نیز چالشی پیش روی حاجیان به شمار می‌رفت.<ref>موسوعه مراه الحرمین، ج1، ص 118؛ الحج قبل مئه سنه، ص 245-246.</ref> | ||
اما مهم‌ترین عامل چالش‌برانگیز بهداشتی برای حاجیان در گذشته و امروز، تجمع تعداد زیاد حاجیان در یک مکان بود که احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار را بالا می‌برد. نبود شرایط مناسب برای اسکان حاجیان از جمله عوامل اصلی مشکلات بهداشتی حاجیان در مکه و مدینه در گذشته بود. بسیاری از حاجیان شرایط مالی مناسب برای سکونت در خانه‌های اجاره‌ای مکه یا مدینه را نداشتند و در فضای باز سکونت می‌کردند یا در برخی مکان‌های عمومی مانند [[رباط|کاروان‌سراها]] یا مکان‌هایی که فضایی سقف دار بود و با شرایط نامناسب برای حاجیان فقیر اختصاص داده می‌شد، سکونت می‌کردند.<ref>الحج قبل مئه سنه، ص 144؛ الحجر الصحی، ص 158.</ref> حتی تا دهه‌های اخیر نیز بسیاری از حاجیان مدتی از سفر را در فضای باز می‌گذراندند یا در باغ‌ها ساکن می‌شدند که فاقد حمام و مستراح بهداشتی بود.<ref>با من به خانه خدا بیایید، ص 313-314.</ref> بخشی از افرادی که جایی را اجاره می‌کردند معمولاً همراه تعداد زیادی از حاجیان در اتاقی کوچک زندگی می‌کردند که گاهی فاقد تهویه هوای مناسب بود.<ref>موسوعه مراه الحرمین، ج1، ص 115-116.</ref> | اما مهم‌ترین عامل چالش‌برانگیز بهداشتی برای حاجیان در گذشته و امروز، تجمع تعداد زیاد حاجیان در یک مکان بود که احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار را بالا می‌برد. نبود شرایط مناسب برای اسکان حاجیان از جمله عوامل اصلی مشکلات بهداشتی حاجیان در مکه و مدینه در گذشته بود. بسیاری از حاجیان شرایط مالی مناسب برای سکونت در خانه‌های اجاره‌ای مکه یا مدینه را نداشتند و در فضای باز سکونت می‌کردند یا در برخی مکان‌های عمومی مانند [[رباط|کاروان‌سراها]] یا مکان‌هایی که فضایی سقف دار بود و با شرایط نامناسب برای حاجیان فقیر اختصاص داده می‌شد، سکونت می‌کردند.<ref>الحج قبل مئه سنه، ص 144؛ الحجر الصحی، ص 158.</ref> حتی تا دهه‌های اخیر نیز بسیاری از حاجیان مدتی از سفر را در فضای باز می‌گذراندند یا در باغ‌ها ساکن می‌شدند که فاقد حمام و مستراح بهداشتی بود.<ref>با من به خانه خدا بیایید، ص 313-314.</ref> بخشی از افرادی که جایی را اجاره می‌کردند معمولاً همراه تعداد زیادی از حاجیان در اتاقی کوچک زندگی می‌کردند که گاهی فاقد تهویه هوای مناسب بود.<ref>موسوعه مراه الحرمین، ج1، ص 115-116.</ref> | ||