زینت: تفاوت میان نسخه‌ها

زینت (ویرایش)

نسخهٔ ‏۶ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۵۳

۲٬۸۲۲ بایت حذف‌شده ، ‏۶ ژوئن ۲۰۲۱

←‏تزیین در حال احرام

دیداریویکی‌متن

Abbasahmadi1363

Automoderated users

۱۵٬۶۱۴

ویرایش

@@ خط ۳۶: / خط ۳۶: @@
 === تزیین در حال احرام ===
 {{همچنین ببینید|زیور آلات|سرمه کشیدن|نگاه کردن در آینه}}
-در این که زینت کردن آیا در حال احرام حرام است یا خیر در میان فقیهان مذاهب مختلف اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. عموم فقیهان امامیه زینت را از محرمات احرام شمرده‌اند. از میان آنان بیشتر فقیهان به ویژه فقیهان متقدم، تنها به مصادیق زینت همچون استفاده از زیورآلات، سرمه کشیدن و مانند آنها اشاره کرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۶ و ۴۴۷؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۴–۳۷۰.</ref>ولی برخی دیگر به ویژه فقیهان متاخر، مطلق زینت را از محرمات احرام شمرده‌اند<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۳، ص۳۶۰؛ التهذیب فی مناسک العمره و الحج، ج۲، ص۲۰۳؛ منتخب الاحکام، ص۱۶۱.</ref>و برخی نیز علاوه بر اشاره به برخی مصادیق زینت، مطلق تزین را نیز از محرمات احرام دانسته‌اند.<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱؛ مناسک الحج، وحید خراسانی، ص۱۰۵.</ref>فقیهان اهل سنت نیز تنها برخی مصادیق زینت را برای محرم حرام شمرده‌اند.<ref>الاقناع، ج۲، ص۲۹۶؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref>در ذیل به مصادیق یاد شده و حکم هر یک اشاره می‌شود:
+در این که زینت کردن آیا در حال احرام حرام است یا خیر در میان فقیهان مذاهب اسلامی اختلاف‌نظر است. عموم فقیهان شیعه زینت را از محرمات احرام شمرده‌اند. برخی از فقیهان هر گونه زینتی را در حال احرام حرام دانسته<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۳، ص۳۶۰؛ التهذیب فی مناسک العمره و الحج، ج۲، ص۲۰۳؛ منتخب الاحکام، ص۱۶۱.</ref> و برخی تنها مصداق‌های خاصی از آن اشاره کرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۶ و ۴۴۷؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۴–۳۷۰.</ref> فقیهان اهل سنت نیز تنها برخی مصادیق زینت را برای محرم حرام شمرده‌اند.<ref>الاقناع، ج۲، ص۲۹۶؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> بعضی از مصادیق زینت‌ در حال احرام چنین است:
-۱. زیور آلات: از مصادق بارز زینت، زیور آلات است که به آنها «حُلی» گفته می‌شود.<ref>العین، ج۳، ص۹۵؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۶۸؛ معجم لغه الفقهاء، ص۱۶۸ «حلی».</ref> به نظر مشهور فقیهان امامیه پوشیدن زیور آلات جدید برای زنان در حال احرام حرام است، اما پوشیدن زیور آلاتی که به آنها عادت داشته‌اند در صورتی که قصد زینت با آنها را نداشته و برای مردان از جمله شوهر نیز آشکار نکنند جایز است. دلیل این امر روایات اهل بیت است.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰؛ تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۳.</ref>اما در مقابل، برخی از فقیهان پوشیدن زیور آلات جدید و نشان دادن زیور آلاتی که عادت داشته‌اند را به مردان-اعم از شوهر یا غیر شوهر- مکروه شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۵؛ الجمل والعقود، ص۱۳۶.</ref>دلیل اینان بر جواز اصل اباحه و روایات نهی کننده از پوشیدن زینت است که از اثبات حرمت قاصر و بر کراهت این عمل دلالت دارند. دلیل دیگر روایاتی است که از آنها جواز این عمل استفاده می‌شود.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۵.</ref> برخی از فقیهان حنبلیه نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان در حال احرام جایز نمی‌دانند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref> ولی حنفیه<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.</ref> مالکیه<ref>المدونه الکبری، امام مالک، ج۱، ص۴۶۲.</ref> و شافعیه.<ref>فتح العزیز، عبد الکریم الرافعی، ج۵، ص۲۷ – ۲۸.</ref> با استناد به سیره رسول خدا در عدم منع زنان از پوشیدن زیورآلات و روایاتی از صحابه، پوشیدن زیورآلات را بر زنان در حال احرام روا می‌دانند. برخی از فقیهان اهل سنت نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان مکروه شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref>
+==== زیور آلات ====
+به نظر بیشتر فقیهان شیعه پوشیدن زیور آلات جدید برای زنان در حال احرام حرام است؛ اما پوشیدن زیور آلاتی که به آنها عادت داشته‌اند، در صورتی که قصد زینت با آنها را نداشته و برای مردان از جمله شوهر نیز آشکار نکنند جایز است.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰؛ تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۳.</ref> در مقابل، برخی از فقیهان پوشیدن زیور آلات جدید و نشان دادن زیور آلاتی که عادت داشته‌اند را به مردان-چه شوهر یا غیر شوهر- مکروه شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۵؛ الجمل والعقود، ص۱۳۶.</ref>
-۲. انگشتر: به نظر فقیهان امامیه، پوشیدن انگشتر در حال احرام به قصد زینت حرام است، اما به قصد عمل به سنت و برخورداری از ثواب مستحب است. دلیل حرمت روایاتی از اهل بیت(ع) است که در آنها از انجام این عمل به قصد زینت نهی شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۸؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۲، ص۱۵۶.</ref>برخی افزون بر روایات یاد شده، به روایاتی که در آنها از تحریم زیورآلات و سرمه کشیده و برخی امور دیگر به جهت زینت بودن سخن به میان آمده نیز استناد کرده‌اند، با این استدلال که تعلیل یاد شده در این روایات شامل انگشتر زینتی نیز می‌شود.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸.</ref> مستند استحباب در صورت قصد زینت نداشتن، روایت محمد بن اسماعیل است که در آن از پوشیدن انگشتر در حال احرام از سوی برخی امامان معصوم(ع) یاد شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸ و ۳۳۰؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۸.</ref> شافعیه پوشیدن انگشتر را جایز شمرده‌اند،<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۱۸.</ref> در فقه مالکی هم قول به جواز و هم منع نقل شده است<ref>مواهب الجلیل، ج۳، ص۴۳۲؛ حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۵۹.</ref> فقیهان حنبلی نیز از جواز این عمل برای محرم یاد کرده‌اند.<ref>کشاف القناع، ج۲، ص۵۲۲؛ المغنی، ج۳، ص۲۷۸.</ref>
+برخی از فقیهان حنبلیه نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان در حال احرام جایز نمی‌دانند؛<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref> ولی حنفیه<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.</ref> مالکیه<ref>المدونه الکبری، امام مالک، ج۱، ص۴۶۲.</ref> و شافعیه<ref>فتح العزیز، عبد الکریم الرافعی، ج۵، ص۲۷ – ۲۸.</ref> پوشیدن زیورآلات را بر زنان در حال احرام روا می‌دانند. برخی از فقیهان اهل سنت نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان مکروه شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref>
-۳. پوشیدن لباس: به نظر فقهای امامیه پوشیدن لباس حریر بر مردان در حال احرام حرام است.<ref>الروضه البهیه، ج۲، ص۲۳۱؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۳۰۳.</ref>اما در مورد زنان اختلاف نظر وجود دارد. برخی فقیهان امامیه از جمله مشهور متاخرین با استناد به روایاتی از اهل بیت(ع) پوشیدن لباس یاد شده را برای زنان در حال احرام جایز شمرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۲۴۰؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۸۲.</ref> دلیل دیگر روایاتی است که در آن پوشیدن لباسهایی که برای زنان در نماز مباح است برای احرام آنان نیز جایز شمرده شده است و لباس حریر برای زنان در حال احرام جایز است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۱؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۸۳.</ref>اما در مقابل عده ای دیگر با استناد به روایاتی که در آنها زنان از پوشیدن لباس حریر در حال احرام منع شده‌اند و نیز اصل احتیاط این عمل را بر آنان حرام شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۱، ص۲۹۹؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۸۸–۸۳.</ref> همچنین برخی فقیهان بر آنند که پوشیدن لباس‌هایی با رنگ روشن از سوی مردان که زینت به شمار می‌رود یا محرم قصد زینت دارد در حال احرام حرام است<ref>کلمه التقوی، ج۳، ص۳۲۵.</ref>و نیز پوشیدن لباسهای زینتی برای زنان و نیز کمربند روی لباس در صورتی که زینت به شمار آید بر زنان در حال احرام حرام است.<ref>صراط النجاه، خوئی، (التعلیق تبریزی)، ج۱، ص۲۲۳، ج۴، ص۱۱۲</ref>در روایات اهل بیت(ع) نیز از پوشیدن لباسهایی خاص از جمله لباسهای راه راه و رنگارنگ یا رنگ زرد<ref>الکافی، ج۴، ص۳۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۷۸ و ۴۸۰.</ref>یا رنگ قرمز شدید<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۷۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۸۰.</ref>نهی شده است که فقیهان این روایات را حمل بر کراهت کرده‌اند.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۵۳؛ مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۱۶.</ref>برخی نیز سبب نهی از پوشیدن چنین لباس‌هایی را استفاده معمول آنها برای زینت و عدم تناسب آن با فلسفه احرام دانسته‌اند.<ref>مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۱۶.</ref>
+==== انگشتر ====
+به نظر فقیهان، پوشیدن انگشتر در حال احرام به قصد زینت حرام است؛ اما به قصد عمل به سنت و برخورداری از ثواب مستحب است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۸؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۲، ص۱۵۶.</ref> شافعیه پوشیدن انگشتر را جایز شمرده‌اند،<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۱۸.</ref> در فقه مالکی هم قول به جواز و هم منع نقل شده است<ref>مواهب الجلیل، ج۳، ص۴۳۲؛ حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۵۹.</ref> فقیهان حنبلی نیز از جواز این عمل برای مُحرم یاد کرده‌اند.<ref>کشاف القناع، ج۲، ص۵۲۲؛ المغنی، ج۳، ص۲۷۸.</ref>
-۴. حنا کردن: در مورد حکم حنا زدن در حال احرام رای فقیهان مختلف است. مشهور فقیهان امامیه حنا کردن در حال احرام برای زینت و نیز قبل از احرام در صورتی که اثر آن تا بعد از احرام باقی بماند را مکروه شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۷ و ۴۸؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۶۰؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۲۶۳.</ref> دلیل اینان بر کراهت علاوه بر اصل اباحه، روایات اهل بیت(ع) از جمله روایتی از امام صادق(ع) است که در آن از ناخوشایند بودن این عمل در نزد آن حضرت سخن به میان آمده است.<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۳۰۰؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۵۱؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۱۳۶.</ref>برخی معتقدند روایت یاد شده هر چند در مورد زنان وارد شده است، ولی حکم آن عام است و مردان را نیز شامل می‌شود، از این رو حنا کردن برای مردان نیز مکروه است.<ref>کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۲۶۳.</ref>در مقابل برخی فقیهان این عمل را بر محرم حرام دانسته‌اند. دلیل حرمت علاوه بر روایت یاد شده که بر تحریم حمل شده است، روایات نهی از سرمه کشیدن به جهت زینت بودن سرمه است، با این استدلال که از تعلیل در این روایات، حرمت هر گونه زینت برای محرم از جمله حناکردن استفاده می‌شود.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۶۱؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۷.</ref>همچنین برخی استعمال حنا را نوعی رفاه طلبی و سبب تحریک شهوت می‌دانند که این دو امر با حکمت احرام منافات دارد.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶ و ۷۷.</ref> در مقابل شافعیه استعمال حنا برای زنان را قبل از احرام مستحب و بعد از احرام مکروه شمرده‌اند.<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۲۵۲؛ المجموع، ج۷، ص۲۱۹.</ref>ولی حنفیه بدان سبب که آن را از اقسام داروهای معطر (طیب) دانسته‌اند استعمال آن را در حال احرام بر محرم حرام شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۵؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۱.</ref>برخی حکم یاد شده را به همه فقیهان مذاهب چهارگانه اهل سنت نسبت داده‌اند.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت، ج۱، ص۸۳۷.</ref>
+==== پوشیدن لباس حریر ====
+به نظر فقهای شیعه، پوشیدن لباس حریر بر مردان در حال احرام حرام است؛<ref>الروضه البهیه، ج۲، ص۲۳۱؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۳۰۳.</ref> اما در مورد زنان اختلاف‌نظر است. برخی فقیهان شیعه از جمله بیشتر متأخرین با استناد به روایاتی از اهل بیت(ع) پوشیدن لباس یاد شده را برای زنان در حال احرام جایز شمرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۲۴۰؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۸۲.</ref> در مقابل، گروهی دیگر با استناد به روایاتی که در آنها زنان از پوشیدن لباس حریر در حال احرام منع شده‌اند و نیز اصل احتیاط این عمل را بر آنان حرام شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۱، ص۲۹۹؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۸۸–۸۳.</ref>
+==== پوشیدن لباس زینتی ====
+برخی فقیهان بر آنند که پوشیدن لباس‌هایی با رنگ روشن از سوی مردان که زینت به شمار می‌رود یا مُحرم قصد زینت دارد در حال احرام حرام است<ref>کلمه التقوی، ج۳، ص۳۲۵.</ref> و نیز پوشیدن لباس‌های زینتی برای زنان در حال احرام حرام است.<ref>صراط النجاه، خوئی، (التعلیق تبریزی)، ج۱، ص۲۲۳، ج۴، ص۱۱۲</ref> در روایات اهل بیت(ع) نیز از پوشیدن لباسهایی خاص از جمله لباسهای راه راه و رنگارنگ یا رنگ زرد<ref>الکافی، ج۴، ص۳۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۷۸ و ۴۸۰.</ref> یا رنگ قرمز شدید<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۷۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۸۰.</ref> نهی شده است که فقیهان این روایات را حمل بر کراهت کرده‌اند.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۵۳؛ مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۱۶.</ref> برخی نیز سبب نهی از پوشیدن چنین لباس‌هایی را استفاده معمول آنها برای زینت و عدم تناسب آن با فلسفه احرام دانسته‌اند.<ref>مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۱۶.</ref>
+==== حنا کردن ====
+در مورد حکم حنا زدن در حال احرام رای فقیهان مختلف است. مشهور فقیهان امامیه حنا کردن در حال احرام برای زینت و نیز قبل از احرام در صورتی که اثر آن تا بعد از احرام باقی بماند را مکروه شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۷ و ۴۸؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۶۰؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۲۶۳.</ref> دلیل اینان بر کراهت علاوه بر اصل اباحه، روایات اهل بیت(ع) از جمله روایتی از امام صادق(ع) است که در آن از ناخوشایند بودن این عمل در نزد آن حضرت سخن به میان آمده است.<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۳۰۰؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۵۱؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۱۳۶.</ref>برخی معتقدند روایت یاد شده هر چند در مورد زنان وارد شده است، ولی حکم آن عام است و مردان را نیز شامل می‌شود، از این رو حنا کردن برای مردان نیز مکروه است.<ref>کتاب الحج، گلپایگانی، ج۱، ص۲۶۳.</ref>در مقابل برخی فقیهان این عمل را بر محرم حرام دانسته‌اند. دلیل حرمت علاوه بر روایت یاد شده که بر تحریم حمل شده است، روایات نهی از سرمه کشیدن به جهت زینت بودن سرمه است، با این استدلال که از تعلیل در این روایات، حرمت هر گونه زینت برای محرم از جمله حناکردن استفاده می‌شود.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۵۶۱؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۷.</ref>همچنین برخی استعمال حنا را نوعی رفاه طلبی و سبب تحریک شهوت می‌دانند که این دو امر با حکمت احرام منافات دارد.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶ و ۷۷.</ref> در مقابل شافعیه استعمال حنا برای زنان را قبل از احرام مستحب و بعد از احرام مکروه شمرده‌اند.<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۲۵۲؛ المجموع، ج۷، ص۲۱۹.</ref>ولی حنفیه بدان سبب که آن را از اقسام داروهای معطر (طیب) دانسته‌اند استعمال آن را در حال احرام بر محرم حرام شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۵؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۱.</ref>برخی حکم یاد شده را به همه فقیهان مذاهب چهارگانه اهل سنت نسبت داده‌اند.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت، ج۱، ص۸۳۷.</ref>
 ۵. سرمه کشیدن (اکتحال): به نظر مشهور فقیهان امامیه سرمه کشیدن مُحرم برای زینت حرام است. دلیل حرمت افزون بر رفاه طلبی بودن این عمل که با حکمت احرام منافات دارد، روایات اهل بیت است که در آنها استفاده از سرمه سیاه به‌طور مطلق و از سرمه کشیدن برای زینت نهی شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۶؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۰.</ref>به نظر برخی از پیروان این دیدگاه سرمه کشیدن با سرمه سیاه با قصد زینت به یقین حرام است، اما استفاده از سرمه غیر سیاه در صورتی که قصد زینت داشته باشد بنا بر احتیاط باید از آن اجتناب شود.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۵.</ref> در مقابل برخی این عمل را بر محرم جایز و مکروه دانسته‌اند. دلیل اینان افزون بر اصل اباحه، روایاتی نهی کننده از سرمه است که از اثبات حرمت قاصر بوده، ولی بر کراهت این عمل دلالت دارند.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۳.</ref>برخی احتمال داده‌اند که مستند قائلین این دیدگاه روایاتی باشد که از جواز استفاده محرم از سرمه سخن به میان آورده است که در پاسخ گفته‌اند: مقتضای جمع میان این دسته از روایات و روایات ناهیه آن است که روایات جواز حمل بر سرمه غیر سیاه شود.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۲.</ref> از میان فقهای اهل سنت مالک سرمه کشیدن محرم به قصد زینت را حرام شمرده است، ولی گفته است برای مداوا و ضرورت جایز است.<ref>المدونه الکبری، ج۱، ص۴۵۸؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۳۰.</ref> اما حنفیه<ref>مرعاه المفاتیح، ج۹، ص۳۶۶؛ البحر الرائق، ج۳، ص۴.</ref> شافعیه<ref>کتاب الام، ج۲، ص۱۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۳، ۳۵۴.</ref> و حنابله،<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۶؛ الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۲، ص۱۶۹.</ref>سرمه کشیدن به‌قصد زینت را مکروه دانسته‌اند.