در حال ویرایش اخبار المدینه (علوی) (بخش)

==جایگاه کتاب در تاریخ‌نگاری مدینه ==
[[مناسک حربی|المناسک]] منسوب به ابواسحاق حربی (م.۲۸۵ق.) کهن‌ترین مرجعی است که در آن می‌توان اثر اخبار المدینه علوی را پی گرفت. نحوه ‌گزارش حربی نشان می‌دهد که یا کتاب یحیی را در دست داشته و بی‌واسطه از آن گزارش کرده یا آن را به شکل شفاهی از یحیی دریافت کرده است.<ref>المناسک، ص۳۸۹، ۳۹۷، ۴۰۳-۴۰۴، ۴۲۵.</ref> همچنین [[ابن نجار]] (م.۶۴۳ق.) برخی از ‌گزارش‌های اخبار المدینه علوی را روایت کرده است.<ref>الدرة الثمینه، ص۱۱۷، ۳۸۳.</ref> دیگر تاریخ‌نگار مدینه در سده هشتم و نهم ق. [[زین الدین ابوبکر مراغی]] (م.۸۱۶ق.) از کتاب علوی سود جسته و بدون یادکرد نام کتاب، قطعاتی از آن را آورده است.<ref>تحقیق النصره، ص۳۶، ۳۸-۳۹-۴۸.</ref>

سمهودی (م.۹۱۱ق.) در بررسی تاریخ توسعه‌ها و تغییرات مسجدالنبی به مقایسه میان ‌گزارش‌های تاریخ‌نگاران کهن می‌پردازد و از میان همه نظرها، معمولاً ‌گزارش‌های یحیی علوی را همراه دیدگاه‌های ابن زباله (م.حدود ۲۰۰ق.) آورده و یادآور شده که پذیرش ‌گزارش‌های ابن زباله مشروط به سازگاری با ‌گزارش‌های علوی است.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۶۵.</ref> برخی کتاب علوی را کامل‌کننده اثر ابن زباله دانسته‌اند.<ref>المناسک، ص۱۶۲-۱۶۴، «مقدمه حمد الجاسر».</ref>

از اخبار المدینه علوی چهار روایت به دست سمهودی رسیده بود. در یک روایت، راوی نامشخص است و سمهودی از او نام نبرده است. نسخه دوم را طاهر بن یحیی از ابوالحسن مدائنی روایت کرده است. روایت سوم را طاهر به طور مستقیم از پدرش برگرفته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۸، ۱۱۰، ۱۷۴، ۳۰۵، ۳۴۳، ۳۶۰،۳۹۴؛ ج۲، ص۴۰۲.</ref> نسخه چهارم کتاب، روایتِ حسین بن محمد بن یحیی، نوه مؤلف، است که به گفته سمهودی نسخه‌اش با نسخه طاهر تفاوت‌هایی داشته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۰۴؛ ج۲، ص۱۵۹، ۲۵۶؛ ج۳، ص۱۴۱؛ ج۵، ص۲۷؛ حجاز در صدر اسلام، ص۴۳.</ref>

سمهودی حدود ۲۱۰ گزارش از این کتاب را در کتاب خود آورده است چنان‌که برخی از محققان گفته‌اند، با گردآوری و تنظیم و تدوین دیگر بار این قطعات، می‌توان کلیت کتاب و موضوعات اصلی آن را بازسازی کرد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۴۴؛ معجم ما الف عن المدینه، ص۲۹؛ دراسات حول المدینة المنوره، ج۲، ص۳۵۱-۳۵۲.</ref>