در حال ویرایش افغانستان (بخش)

==جایگاه حج و مکه در میراث افغانستان==
ابوزید [[احمد بن سهل بلخی]] (م. 322ق.) از نویسندگان و دانشمندان افغان است که درباره مکه کتابی با نام [[فضل مکه علی سائر البقاع]] نوشته است.<ref>هدیة العارفین، ج1، ص59؛الاعلام، ج1، ص134؛دائرة المعارف تشیع، ج3، ص408، «بلخی. </ref> علی بن سلطان محمد قاری (م. 1014ق.)  محدث، فقیه و تاریخ‌نگار افغان از مجاوران مکه بود، چندین اثر در [[فقه]] و [[اسرار حج]] نگاشت و [[اعلام بفضائل بیت‌الله الحرام]] نیز از آثار تاریخی علی بن سلطان است که در تاریخ محلی مکه نگاشته شده است.<ref>ایضاح المکنون، ج1، ص143؛هدیة العارفین، ج1، ص751.</ref> عبدالله ابو‌سعید وراق (م. 274ق.) از دیگر نویسندگان افغان است که در اصل بلخی بوده و کتابی درباره مدینه نگاشته است. این کتاب که در بیان مکان‌های ناشناخته مدینه است، در شمار منقولات به شمار می‌رود و بخشی از آن باقی نمانده است.<ref>هدیة العارفین، ج1، ص646؛ایضاح المکنون، ج2، ص271.</ref>

فریضه حج و جایگاه [[بیت‌الله الحرام]] در نخستین آثار بر جای مانده فارسی آن سرزمین که به سده پنجم ق. بازمی‌گردد، به گونه درخور بازتاب یافته است. [[ناصر خسرو بلخی]] (م. 481ق.) در سفرنامه خویش که از نخستین سفرنامه‌های فارسی به شمار می‌رود، پس از رسیدن به مکه و [[زیارت بیت‌الله الحرام]] در سفری هفت ماهه از بلخ به [[شام]] و پس از بازدید و مدتی اقامت در دربار فاطمیان مصر، به وصف کعبه پرداخته است. او تصاویری زنده از گرمای سخت شهر مکه و مشکلات حاجیان و وضعیت جغرافیایی شهر به دست می‌دهد و از مسافرخانه‌ها و محل اقامت ویژه مردم افغانستان و دیگر نقاط با نام سراهای مردم سرزمین‌های [[خراسان]] یاد می‌کند و 25% از ساکنان مکه را غیر بومی می‌شمارد که از آن جمله مردم افغانستان هستند.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص97-100.</ref>
نامبرده در دیوان اشعارش قصیده بلندی را به فریضه حج اختصاص داده و در قالب داستان و گفت‌وگوی حکیم با دوست حج‌گزارش، به مهم‌ترین رموز و [[فلسفه حج]] پرداخته و نکات بسیار مهم عرفانی و دینی را درباره [[اعمال حج]] یادآور شده است. این قصیده مقدمه‌ای دارد که در آن به اهمیت حج و جایگاه والای حاجیان در افغانستان اشاره دارد.<ref>دیوان ناصر خسرو، ص300.</ref>

[[ابوالمجد سنایی غزنوی]] (م. 545ق.)  یکی دیگر از ادیبان افغانی در جای جای دیوان اشعارش درباره مقام والای کعبه و اهمیت مراسم حج و لزوم آن و توجه به ذات احدیت و داشتن اخلاص در انجام فریضه حج اشاره کرده است.<ref>میقات حج، ش16، ص131-138، «حج در ادب فارسی.</ref>[[عبدالرحمن جامی هروی]] نیز به سال 877ق. به حج مشرف شد و رساله‌ای در زمینه حج نگاشت. وی در کتاب [[تحفة الاحرار]] در ضمن ابیاتی به حج اشاره دارد.<ref>میقات حج، ش3، ص216، «اشارت به زیارت بیت ‌الله. </ref>

[[ابوذر هروی]] (م. 434ق.)  یکی از محدثان و دانشوران هرات 30 سال در مکه اقامت داشت و در این مدت در سراه بنی‌شبابه در حومه شهر ساکن شد و هر سال در [[موسم حج]] به شهر می‌آمد. وی کلام اشعری را که در [[بغداد]] آموخته بود، در مکه انتشار داد.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج17، ص557؛دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج5، ص480.</ref>

یکی از خاندان‌های بزرگ مکه، [[خاندان مرداد]] است که جدّ اعلای آنان از مهاجران افغان بود و به امیرداد شهرت داشت. این خاندان با اصالت افغانی، از امامان جماعت مقام حنفی و خطیبان مسجد بودند که به گفته سباعی به دو بخش تقسیم می‌شوند. شیخ عبدالله ابوالخیر از چهره‌های مشهور این خاندان است که کتابی با نام نشر النور و الزهر در تراجم نگاشته است. از دیگر افراد شناخته شده این خاندان، [[عبدالرحمن بن صالح]]، [[عبدالعزیز بن صالح]]، [[عبدالله بن عبدالرحمن]] و [[احمد بن عبدالله ابوالخیر]] است.<ref>تاریخ مکه، ص681.</ref>