در حال ویرایش اماکن منسوب به امام علی در مکه

مهم‌ترین شهر و مقدّس‌ترین نقطه [[حجاز]]، بلکه [[جزیرةالعرب]]، شهر [[مکه]] است. این شهر دربرگیرنده اماکن و آثار متبرک و زیارتی فراوانی است که از دیرباز تا کنون، همواره محل توجه و احترام مسلمانان بوده و یادآور رخدادهای مهم و سرنوشت‌ساز صدر اسلام و دوره حیات [[پیامبر(ص)]] است.

در میان شخصیت‌های مقدس مسلمانان که در کنار پیامبر(ص) در حوادث مهم صدر اسلام نقش و تاثیر چشمگیری داشته‌اند، بی‌تردید نام [[امیر مؤمنان علی(ع)]] می‌درخشد.

حضرت علی(ع)، در [[خانه کعبه]] متولد گردید، نخستین سال‌های کودکی خود در مکه، در [[خانه حضرت خدیجه]] تحت سرپرستی پیامبر قرار گرفت و تا زمان وفات پیامبر(ص)، همواره در ملازمت ایشان به‌سر برد و در جنگ‌های ایشان بیشترین رشادت‌ها و حماسه‌آفرینی‌ها را از خود نشان داد و پیامبر(ص) نیز در جایگاه‌های متعددی ایشان را به عنوان وصی و خلیفه خود معرفی کرد.

قطعا وجود چنین ویژگی‌های منحصر به فرد، در حضرت علی(ع) باعث شده تا اماکن منسوب به ایشان، در شهر مکه همواره مورد توجه مجاوران، زائران و تاریخ‌نگاران قرار بگیرد؛ اگرچه برخی از این آثار، در اثر فرسایش یا توسعه بافت شهر و در دوره‌های مختلف تاریخی، از بین رفته‌اند، که در ذیل به آنها اشاره می‌گردد:
==خانه کعبه==
[[خانه کعبه]]؛ خانه کعبه را باید یکی از مکان‌های منسوب به امام علی(ع)، بلکه از مهم‌ترین آنها در [[حجاز]] به شمار آورد، زیرا که ایشان در خانه کعبه به دنیا آمده است.

از میان علمای اهل سنت نیز [[حاکم نیشابوری]] (م 405ق) احتمالاً نخستین کسی است که به مسئله ولادت امام علی(ع) در داخل کعبه اشاره کرده و آن را «[[متواتر]]» دانسته است.<ref>المستدرک علی الصحیحین، الحاکم النیسابوری، محمد بن عبدالله، ج3، ص550.</ref>‌

با این حال، با توجه به اینکه مسئله ولادت امام علی(ع) در کعبه در سده‌های اولیه مورد پذیرش همه اهل سنّت نبوده، از دیرباز مکان دیگری در مکه مکرمه به عنوان محل ولادت آن حضرت وجود داشته است. این مکان «مولد علی(ع)» نام داشته و محل آن [[شعب ابی‌طالب]] -‌ که امروزه به نام «شِعب علی» شناخته می‌شود -‌ بوده است. در فاصله کمی از آن نیز خانه محل تولد پیامبر(ص) قرار داشته که امروزه به‌جای آن، ساختمان کتابخانه مکه مکرمه ساخته شده است.

==خانه حضرت خدیجه==
[[خانه حضرت خدیجه]](س)؛ یکی دیگر از زیارتگاه‌های منسوب به امام علی(ع) در شهر مکه است. امام علی(ع) در این خانه نزد پیامبر(ص) پرورش یافت و سال‌هایی از کودکی خود را سپری کرد. [[ابن شهرآشوب مازندرانی]] (م 588ق) در جایی که درباره مشاهد و زیارتگاه‌های منسوب به امام علی(ع) سخن می‌گوید، مکان‌های تاریخی دیگری را در مکه همچون خانه حضرت خدیجه -‌ که امام علی(ع) در آنجا نزد پیامبر(ص) پرورش یافت و سال‌هایی از کودکی خود را سپری کرد -‌ و نیز محلی که پیامبر در آنجا از نزدیکان خویش «بیعت عشیره» را گرفت، در شمار زیارتگاه‌های مرتبط با امام علی(ع) برشمرده است.<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق: یوسف البقاعی، 1412ق/1991م، ج2، ص227.</ref>
==شعب ابی‌طالب==
[[شعب ابی‌طالب]]؛ از دیگر مشاهد منسوب به امام علی(ع)، در مکه شعب ابی‌طالب است. بنابر نقل منابع، در شعب ابی‌طالب نزدیک درِ خانه محل تولد پیامبر(ص)، امام علی(ع)، نماز خوانده است. به نظر می‌رسد این مکان همان خانه پدری امام علی(ع) باشد که نزد اهل سنت به عنوان زادگاه ایشان شناخته می‌شده است.<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق: یوسف البقاعی، 1412ق/1991م، ج2، ص227.</ref>

این خانه در [[دوره سعودی]] به مدرسه‌ای شبانه به نام «مدرسه النجاح» تبدیل شده بود که همین مدرسه نیز در سال 1402ق در جریان پروژه صاف کردن محله «شِعب بنی‌هاشم» (سوق اللیل) و منطقه «شعب علی» و خانه‌های واقع در [[کوه ابوقبیس]]، تخریب گردید و به‌طور کامل از بین رفت.<ref>الاماکن الماثوره المتواتره فی مکه المکرمة: عرض و تحلیل، ابوسلیمان، عبدالوهاب ابراهیم، 1430ق/2009م، ص157.</ref>‌
==مسجد امام علی در تنعیم==
[[مسجد امام علی (تنعیم)]]؛ در منطقه «[[تنعیم]]» مسجدی به نام امام علی(ع) وجود داشته است که برخی از مورخان بدان اشاره کرده‌اند.

[[ابن جبیر]] احتمالاً نخستین کسی است که به وجود این مسجد در مقابل [[مسجد عایشه]] اشاره کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص90.</ref> احتمالاً این مسجد همان‌جایی است که ابن شهرآشوب از آن با عنوان «مسجد احرام برای میقات» یاد کرده و ساخت آن را به امام علی(ع) نسبت داده است.<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق: یوسف البقاعی، 1412ق/1991م، ج2، ص227.</ref>‌

 

[[تقی‌الدین فاسی]] نیز از «مسجد علی» یاد کرده و محل آن را در مسیر «[[وادی مر الظهران|وادی مَرّ الظهران]]» و نزدیک [[مسجد تنعیم]] تعیین کرده است.<ref>شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، الفاسی، محمد بن احمد، ج1، ص443.</ref>‌

[[ابن فهد مکی|ابن فهد مکّی]] (885ق) نیز در بیان محل احرام بستن [[عبدالله بن زبیر]] در ذیل حوادث سال 64ق، اشاره مختصری به این مسجد کرده و گفته است: ابن زبیر از محل تپه‌ای مقابل مسجد عایشه، به فاصله پرتاب یک تیر از آنجا [[احرام]] بست و نزدیک این محل مسجدی منسوب به علی(ع) وجود دارد.<ref>اِتحاف الوری باخبار‌ام القری، مکه المکرمه، ابن فهد المکّی، محمد بن محمد، 1983م، ج2، ص76.</ref>‌<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص90.</ref>
==مقام امام علی در دارالخیزران==
[[مقام امام علی (دارالخیزران)]]؛ یکی دیگر از اماکن منسوب به امام علی(ع) در مکه، محلی در نزدیکی و سمت راست [[دارالخیزران]] بوده است. بنابر نقل برخی منابع، دارالخیزران، محل نشستن و تکیه دادن پیامبر(ص) بوده و در سمت راست آن، محلی منسوب به امام علی(ع)، وجود داشته است.<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص145.</ref>  

گفتنی است دارالخیزران در جریان توسعه [[مسجدالحرام]] در زمان [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] در سال 1375ق تخریب شد و محل آن در محدوده مسجدالحرام قرار گرفت.<ref>التاریخ القویم لمکّه وبیت الله الکریم، الکردی المکّی، محمدطاهر، 1420ق/2000م، ج2، ص86.</ref>‌

ابن جبیر در توصیف «دارالخیزران» در مکّه، در سفرنامه خود، به وجود محل نشستن و تکیه دادن پیامبر(ص) در این مکان، و محل منسوب به [[ابوبکر]] و محل منسوب به امام علی(ع) ، به ترتیب در سمت راست محل نشستن پیامبر اشاره کرده است.<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص145.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
|پیش از لینک =
|منبع = فصلنامه علمی ترویجی میقات حج، ش 100.
|پس از لینک = بخش «اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز»، ص82-85.
| لینک =http://miqat.hajj.ir/article_57796.html
}}
* '''المستدرک علی الصحیحین'''، الحاکم النیسابوری، محمد بن عبدالله، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، 1422ق/2002م، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ 2.
* '''الاماکن الماثوره المتواتره فی مکه المکرمة: عرض و تحلیل'''، ابوسلیمان، عبدالوهاب ابراهیم، 1430ق/2009م، جده: مؤسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ط 1.
* '''مناقب آل ابی‌طالب'''، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق: یوسف البقاعی، 1412ق/1991م، بیروت، دارالاضواء، چاپ 2.
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، الفاسی، محمد بن احمد، تحقیق: علی عمر، 2007م، القاهره: مکتبه الثقافه الدینیة، چاپ 1.
* '''اِتحاف الوری باخبار‌ام القری، مکه المکرمه'''، ابن فهد المکّی، محمد بن محمد، تحقیق: فهیم محمد شلتوت، 1983م، جامعه امّ القری.
* '''التاریخ القویم لمکّه وبیت الله الکریم'''، الکردی المکّی، محمدطاهر، تحقیق: عبدالملک بن دهیش، 1420ق/2000م، مکه المکرمه: دار خضر، چاپ1.
* '''رحله ابن جبیر'''، ابن جبیر، محمد بن احمد، بی‌تا، بیروت: دار صادر.
{{پایان}}

[[رده:مکان‌های منتسب به امام علی(ع)]]
[[رده:مکان‌های مرتبط به حج]]
[[رده:مکان‌های مذهبی مکه]]