در حال ویرایش ام کلثوم

{{جعبه اطلاعات اصحاب
|اطلاعات صحابه  = 
| تصویر        = 
| توضیح تصویر  = 
| نام کامل     = ام‌کلثوم بنت رسول الله
| کنیه         = 
| لقب          = 
| زادروز/زادگاه = پس از 33 سالگی [[پیامبر]]
| محل زندگی     = [[مدینه]]
| مهاجر/انصار  = 
| نسب/قبیله    = دختر پیامبر
| خویشاوندان سرشناس   = پیامبر اسلام(ص)، [[حضرت خدیجه (س)]]، [[عثمان]]
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت =  شعبان سال نهم ق. 
| نحوه درگذشت/شهادت = ضرب و شتم عثمان
| مدفن = [[قبرستان بقیع]]
| زمان اسلام آوردن = بلافاصله بعد از [[بعثت]]
| نحوه اسلام آوردن = 
| حضور در جنگ‌ها = 
| هجرت به       = 
| دلیل شهرت    = انتساب به پیامبر
| نقش‌های برجسته    = 
| دیگر فعالیت‌ها   = حضور در [[شعب ابی طالب]]
| آثار             = 
}}

اُم کلثوم دختر [[رسول خدا(ص)]] و مادرش [[حضرت خدیجه(س)]] می‌باشد. سال تولد وی در منابع ذکر نشده ولی می‌توان گفت پس از 33 سالگی پیامبر به‌دنیا آمده است. [[عتیبه‌]] و عتبه پسران [[ابولهب]] قبل از [[بعثت پیامبر]] با اُم کلثوم و  رقیه  ادواج کردند ولی بعد از بعثت و با نازل شدن [[سوره مسد]] ابولهب به پسرانش شرط کرد که دختران رسول خدا را طلاق دهند و آنها در حالی که هنوز در خانه پدر بودند طلاق داده شدند. ام کلثوم در پی بعثت پیامبر بلافاصله همراه مادر و خواهرانش [[اسلام]] آورد. بنابر نقل منابع اهل‌سنت ازدواج دوم ام کلثوم با [[عثمان بن عفان]] بوده است در حالی که شماری از منابع شیعه این نقل را قبول ندارند. بنابر گزارش هایی، هنگامی که در پی [[جنگ احد]]، ام کلثوم محل اختفای [[معاویة بن مغیره]] که یکی از دشمنان فراری رسول خدا در این جنگ و پسر عموی عثمان بود را به [[حضرت علی(ع)]] اطلاع داد، عثمان از این کار ناراحت شد و وی را مورد ضرب و شتم شدید قرار داد و ام کلثوم سه روز بعد بر اثر شدت ضربه‌ها جان سپرد است.
 
==اختلاف در تولد==

اُم کلثوم دختر [[رسول خدا]] و مادرش [[خدیجه]] دختر خُوَیْلِد بود.<ref>الطبقات، ج8، ص37؛ الاستیعاب، ج1، ص50؛ اعلام الوری، ج1، ص275.</ref> [[ابن عبدالبر]]<ref>الاستیعاب، ج1، ص50.</ref> این سخن را بدون اختلاف دانسته است. بیشتر منابع، تولد او را در پی تولد [[زینب]] و [[رقیه]] و پیش از تولد [[حضرت فاطمه(س)]] نوشته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج1، ص50؛ ج4، ص1952؛ اسد الغابه، ج5، ص612؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> سال تولد وی در هیچ منبعی یاد نشده و تنها در شماری از منابع، تولد رقیه را در 33 سالگی<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839؛ امتاع الاسماع، ج5، ص344.</ref> و زینب را در 30 سالگی<ref>الاستیعاب، ج4، ص1839، 1853؛ اسد الغابه، ج5، ص467.</ref> پیامبر گرامی(ص) یاد کرده‌اند. با عنایت به این‌که بیشتر منابع تولد‌ ام کلثوم را در پی زینب و پیش از حضرت فاطمه دانسته‌اند<ref>السیرة النبویه، ج1، ص123؛ الاستیعاب، ج1، ص50؛ اعلام الوری، ج1، ص274؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> می‌توان گفت که‌ ام کلثوم پس از 33 سالگی پیامبر زاده شده است.

==ازدواج==
رسول خدا رقیه و‌ ام کلثوم را پیش از [[بعثت]] به تزویج [[عتبه]] و [[عتیبه]]، پسران [[ابولهب]]، درآورد.<ref>دلائل النبوه، ج2، ص612؛ الاستیعاب، ج4، ص1839.</ref> پس از بعثت پیامبر، هنگامی که [[سوره مسد|سوره تبت]] نازل شد، ابولهب با پسران خود شرط کرد که دختران محمد را طلاق دهند وگرنه آنان را از خود خواهد راند. همسر ابولهب، [[‌ام جمیل]]، نیز به پسرانش دستور داد که رقیه و‌ ام کلثوم را طلاق دهند. این طلاق در حالی صورت پذیرفت که دختران هنوز در خانه پدر بودند.<ref>دلائل النبوه، ج2، ص615؛ الاستیعاب، ج4، ص1839-1840؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> 

به گزارشی، آن‌گاه که عتیبه‌ ام کلثوم را طلاق داد، نزد رسول خدا آمد و از [[دین]] او و خودش بیزاری جست و سپس به ایشان حمله‌ور شد و جامه ایشان را پاره کرد. رسول خدا او را نفرین کرد و بر اثر آن نفرین، در سفر وی با گروهی از [[قریش]] به [[شام]]، شیری به او حمله کرد و از میان آنان تنها سر او را از تن جدا کرد.<ref>دلائل النبوه، ج2، ص612.</ref> 

==‌بیعت با پیامبر==
ام کلثوم در شمار کسانی بود که بی‌درنگ در پی بعثت پیامبر همراه مادر و خواهرانش [[اسلام]] آورد.<ref>الطبقات، ج8، ص37؛ السیرة النبویه، ج1، ص122.</ref> هنگامی که زنان با رسول خدا بیعت کردند، همراه خواهرانش با ایشان بیعت نمود. همچنین وی همراه دیگر دختران پیامبر به [[شعب ابی ‌طالب]] رفت و با [[سوده]]، همسر پیامبر، به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص122؛ الطبقات، ج8، ص37-38؛ انساب الاشراف، ج1، ص316.</ref> 

==ازدواج دوم==
ازدواج دوم‌ ام کلثوم با [[عثمان بن عفان]] و در پی وفات رقیه در [[ربیع الاول]] سال سوم ق. بود. در [[جمادی الآخر]] همان سال، عثمان با وی عروسی کرد.<ref>الطبقات، ج8، ص38؛ الاستیعاب، ج4، ص1952؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> در شماری از منابع شیعه، از [[امام صادق(ع)]] ‌گزارش شده که‌ ام کلثوم در حالی درگذشت که عثمان با او عروسی نکرده بود.<ref>الخصال، ص404؛ قاموس الرجال، ج12، ص217.</ref> بر پایه ‌گزارش شماری از منابع اهل سنت، عثمان بر اثر ازدواج با دو دختر رسول خدا به ذوالنورین شهرت یافت.<ref>الانساب، ج6، ص16؛ الاصابه، ج2، ص349.</ref> 

==وفات==
ام کلثوم فرزندی نزاد و در [[شعبان]] سال نهم ق. وفات یافت.<ref>الطبقات، ج8، ص38؛ الاستیعاب، ج4، ص1952.</ref> درباره علت وفات وی در منابع گوناگون ‌گزارشی مفصل آمده که خلاصه آن چنین است: در پی [[جنگ احد|نبرد اُحد]]، عثمان یکی از دشمنان فراری رسول خدا، [[معاویة بن مغیره]]، را که پسر عمویش بود، در خانه‌اش پنهان کرد. رسول خدا از طریق [[وحی]] آگاه شد و [[امام علی(ع)]] را به خانه عثمان فرستاد تا او را بیاورد. ‌ام کلثوم مخفیگاه او را به امام علی نشان داد و این کار به کشته شدن معاویة بن مغیره انجامید.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص410-411؛ المغازی، ج1، ص333؛ شرح نهج البلاغه، ج15، ص46-47؛ السیرة الحلبیه، ج2، ص555.</ref> عثمان خشمگین شد و‌ ام کلثوم را سخت زد و او سه روز بعد بر اثر شدت ضربه‌ها جان سپرد.<ref>الکافی، ج3، ص252-253؛ بحار الانوار، ج20، ص145؛ ج22، ص161؛ قاموس الرجال، ج12، ص219.</ref> به باور برخی، با توجه به علت وفات، ‌ام کلثوم در سال سوم ق. درگذشته است.<ref>تقریب المعارف، ص288؛ الصحیح من سیرة النبی، ج6، ص312.</ref> ظاهرا بخشی از دعای ماه رمضان: «اللهم صل علی‌ ام کلثوم بنت نبیک و العن من اذی نبیک فیها.»<ref>مصباح المتهجد، ص622؛ اقبال الاعمال، ج1، ص215.</ref> و نیز سخن [[عایشه]] به عثمان: از تو بر دو دختر رسول خدا کاری روا شده است که خود می‌دانی.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج6، ص313.</ref> اشاره به همین واقعه دارد. بنابر برخی روایات، پیامبر(ص) با دیدن بدن مجروح دخترش، ضارب او را نفرین کرد و عثمان را که نمی‌خواست به نامش تصریح کند، با کنایه از حضور در تشییع جنازه بازداشت و او نیز به بهانه دل‌درد از تشییع جنازه کناره گرفت.<ref>الکافی، ج3، ص252-253؛ بحار الانوار، ج22، ص161-162.</ref> 

[[اسماء بنت عمیس]]، [[صفیه]] و‌ [[ام عطیه]]، او را غسل دادند. رسول خدا(ص) به غسل دادن مکرر وی سفارش فرمود. به توصیه رسول خدا، کفن وی عبارت بود از: لباس زیرین (لنگ) و لباس رو (پیراهن) و روسری (مقنعه) و پوشش سرتاسری. آن‌گاه رسول خدا بر او نماز ‌گزارد.<ref>الطبقات، ج8، ص38؛ الاستیعاب، ج4، ص1910، 1952؛ اسد الغابه، ج5، ص543، 612.</ref> پیامبر(ص) ‌ام کلثوم را در قبر نهاد و فرمود: «منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تارة اُخری، بسم‌الله و فی سبیل‌الله و علی ملة رسول‌ الله».<ref>الدر المنثور، ج2، ص302؛ تاریخ دمشق، ج3، ص153.</ref> علی(ع)،  [[فضل بن عباس]]، و [[اسامة بن زید]] به قبر‌ ام کلثوم درون شدند و [[ابوطلحه انصاری]] از رسول خدا اجازه گرفت که با آنان در قبر فرود آید.<ref>الطبقات، ج8، ص38؛ اسد الغابه، ج8، ص385؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> رسول خدا در حالی که اشک از چشمانش جاری بود، بر سر قبر او نشست.<ref>الطبقات، ج8، ص38؛ امتاع الاسماع، ج5، ص350.</ref> 

‌ام کلثوم و دو خواهر دیگرش، رقیه و زینب، در [[قبرستان بقیع]] نزدیک به هم دفن شده‌اند. پیشتر قبه‌ای به نام «[[قبة بنات الرسول]]» بر بالای قبرشان بوده؛ اما اکنون این قبرها هیچ نشانه‌ای ندارند.<ref>آثار اسلامی، ص342-343.</ref> 

==پیوند به بیرون==
[http://pajoohe.ir/دختران-پیامبر-رقیه-و-ام-کلثوم__a-34397.aspx دختران پیامبر (رقیه و ام کلثوم)، سایت پژوهه.]
==پانویس==

 

{{پانویس}}

 

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8168

 | عنوان = ام کلثوم

 | نویسنده = فرزانه حکیم‌زاده

}}

* '''آثار اسلامی مکه و مدینه''': رسول جعفریان، قم، مشعر، 1386ش؛
* '''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق؛
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی؛
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق؛
* '''اعلام الوری''': الطبرسی (م. 548ق.)، قم، آل البیت:، 1417ق؛
* '''اقبال الاعمال''': سید ابن طاوس (م. 664ق.)، به کوشش القیومی، مکتب الاعلام الاسلامی، 1414ق؛
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق؛
* '''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (م. 562ق.)، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، 1382ق؛
* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. 1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق؛
* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
* '''تقریب المعارف فی الکلام''': ابوالصلاح الحلبی (م. 447ق.)، به کوشش الحسون، محقق، 1417ق؛
* '''الخصال''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1416ق؛
* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. 911ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1365ق؛
* '''دلائل النبوه''': اسماعیل الاصفهانی (م. 535ق.)، به کوشش مساعد بن سلیمان، دار العاصمه؛
* '''السیرة الحلبیه''': الحلبی (م. 1044ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1400ق؛
* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق؛
* '''شرح نهج البلاغه''': ابن ابی الحدید (م. 656ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، دار احیاء الکتب العربیه، 1378ق؛
* '''الصحیح من سیرة النبی(ص)''':  جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دار السیره، 1414ق؛
* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، بیروت، دار صادر؛
* '''قاموس الرجال''': محمد تقی شوشتری، قم، نشر اسلامی، 1418ق؛
* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش؛
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق؛
* '''مصباح المتهجد''': الشیخ الطوسی (م. 460ق.)، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، 1411ق؛
* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.
{{پایان}}

{{دختران پیامبر}}
{{زنان صحابی}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | جعبه اطلاعات = شد
 | عنوان‌بندی = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | عکس = -
 | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
 | پیوند به بیرون = شد
 | مطالعه بیشتر = 
 | پانویس و منابع = شد
 | ناوبری = شد
 | رده = شد
 | تغییر مسیر = 
}}

[[رده:منسوبان به پیامبر(ص)]]
[[رده:مهاجران به مدینه]]
[[رده:مدفونان در بقیع]]
[[رده:دختران پیامبر]]
[[رده:تکمیل مقاله]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:فرزندان خدیجه]]