در حال ویرایش انیس الحجاج (بخش)

==محتوای کتاب==

سفرنامه یک مقدمه و سه فصل با عنوان «طریق» و هر فصل چهار باب با عنوان «مسلک» دارد.

===فصل اول و دوم===

صفی در باب‌های فصل اول، توصیه‌هایی برای مسافران دارد تا در فراهم کردن مقدمات و وسایل سفر مانند خورد و خوراک در طول سفر به مشکلی برنخورند. <ref>انیس الحجاج، ص9-17.</ref>
در فصل دوم، آداب و [[احکام حج]] و [[عمره]] را آورده است. <ref>انیس الحجاج، ص23-33.</ref> او ‌گزارش‌های جغرافیایی خود را از [[کوه‌های مکه]] و مناطق پیرامونی بازگفته و سپس به [[مسجدالحرام]] پرداخته است. ابعاد [[کعبه]]، منبر، باب‌ها، ستون‌ها <ref>انیس الحجاج، ص33-38.</ref>، فاصله میان مسجدالحرام و مکان‌هایی مانند [[منا]] و [[قبرستان معلات]] همراه با جزئیات از موضوعات این مبحث است. <ref>انیس الحجاج، ص39.</ref>
در باب سوم، قسمتی از کتاب [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]] نوشتۀ [[قطب‌الدین نهروالی]] در وصف مسجدالحرام را ترجمه و تلخیص کرده است. صفی با تسلطی که بر دانش نجوم داشته، سخنان نهروالی را درباره تعیین موقعیت و جهت جغرافیایی مسجدالحرام، نقد و بررسی و توجیه کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص39-40.</ref> در باب چهارم، خلاصه [[رساله مفرحة الانام]] [[سید زین‌العابدین کاشانی]] آمده که کتابی در تاریخ مکه است. <ref>انیس الحجاج، ص41-50.</ref> در پایان این فصل، ‌گزارش‌هایی درباره چگونگی ورود قافله حاجیان [[مصر]] و [[شام]]، شمار آن‌ها، و ویژگی‌های اخلاقی حاجیان سرزمین‌های گوناگون ثبت شده است. صفی از وضعیت حاجیان مصری، مغربی، یمنی، ایرانی و هندی و وضع لباس و ظاهر آنان سخن گفته است. او از لباس فقیرانه ایرانیان یاد کرده و علت این پوشش را در امان ماندن از راهزنان و [[بدویان]] دانسته است. <ref>انیس الحجاج، ص54.</ref> از ‌گزارش‌های او برمی‌آید که حاجیان وضع امنیتی مناسب نداشته و با خطرهای جانی و مالی روبه‌رو بوده‌اند. او به پاره کردن شکم حاجی ایرانی به دست یک بدوی برای یافتن طلا اشاره کرده که خود شاهد آن بوده است. <ref>انیس الحجاج، ص54.</ref> وی در روز دهم [[محرم]] همراه حاجیان ایران و هند درون کعبه را نیز زیارت کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص57.</ref>

===فصل سوم===

فصل سوم به [[مدینه]] و آداب و ادعیه زیارت بقاع مقدس مدینه می‌پردازد. صفی مسیر میان مکه تا مدینه را 13 روز پیموده است. <ref>انیس الحجاج، ص57.</ref> او در باب اول به‌گزارش زیارت خود از [[مسجدالنبی]] پرداخته و مستحبات زیارت مانند غسل و تعویض لباس را مقدمه [[زیارت]] [[قبر پیامبر(ص)]] دانسته و در پی زیارت ایشان، مزار بزرگان اسلام در [[قبرستان بقیع|بقیع]] مانند مرقد منسوب به [[حضرت زهرا(س)]] و گنبد چهار امام شیعیان و [[عباس بن عبدالمطلب]] را زیارت کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص59.</ref>

صفی در باب دوم آداب زیارت مدینه منوره و ادعیه و اعمال ویژه هر مکان را بازگفته است. <ref>انیس الحجاج، ص59-60.</ref>
در باب سوم به وضعیت جغرافیایی شهر مدینه پرداخته و در وصف باغ‌ها و خوشی آب و هوای مدینه گفته است: اگر فردوس بر روی زمین است/ همین است و همین است و همین است. <ref>انیس الحجاج، ص63.</ref> صفی پس از بیان توضیحاتی درباره شهر، به شرح تفصیلی مسجدالنبی و [[ضریح پبامبر(ص)]] پرداخته و سپس منازل میان مکه و مدینه را برشمرده و فاصله میان آن‌ها را ثبت کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص66-67.</ref>
باب چهارم درباره لطف و مواهب خفیه خداوند به بندگانش است که با ذکر نمونه‌هایی از احوال شخصی صفی همراه است. <ref>انیس الحجاج، ص68-69.</ref> زیارتگاه‌های بندر جده و مخا از واپسین موضوعات کتاب است. صفی این دو بندر را به لحاظ اقلیمی، فرهنگی و محصولات کشاورزی با برخی شهرها که در طول سفر دیده، مقایسه کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص70-71.</ref>

===پایان کتاب===
پایان‌بخش کتاب، توصیه‌های اخلاقی و عرفانی به مسافران حج است. صفی بر صدقه بسیار تاکید کرده و بلاهایی را که صدقه از آدمی دور می‌کند، با بیان چند داستان بازگفته است. <ref>انیس الحجاج، ص72.</ref> تفسیر او از برخی آیات قرآنی در این بخش، نشان از آشنایی او به دانش تفسیر دارد. <ref>انیس الحجاج، ص72.</ref> وی به توانگران هندی سفارش کرده تا برای حاجیان فقیر هندی در [[ایام حج]] در [[جده]] آذوقه و طعام خیرات کنند. او با تخمین شمار حج‌‌گزاران بی‌بضاعت هندی، مبلغ مورد نیاز را به روپیه محاسبه کرده است. <ref>انیس الحجاج، ص74.</ref>

این کتاب تاکنون چاپ نشده است. نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی تهران با شماره 1/9917 نگهداری می‌شود.<ref>WWW. DL. ICAL. IR</ref>