در حال ویرایش اهل حدیث (بخش)

===شیخ فقیهان اهل حدیث===

در منابع شیعی، مالک بن انس به شیخ فقیهان و اصحاب الحدیث نام‌ بردار است.<ref>الانتصار، ص420.</ref> دیدگاه‌های تابعانی چون [[سعید بن مسیب]]، [[ابن‌شهاب زهری]] (م. 124ق.) و [[عروة بن زبیر]] در شکل‌گیری فقه نظری مالک بن انس (م. 179ق.) نقش داشته است. در سراسر الموطّا افزون بر آرای صحابه، فتاوی و سیره تابعان مدنی گنجانیده شده است.

مالک بر فقیهان اثرگرای پیش از خود تاثیر نهاد و از این جهت با اخلاف اصحاب حدیث پیوند دارد. او در شیوه فقاهت از استادان اهل رای خود نیز تاثیر آشکار پذیرفته و در چارچوبی محدود، به قیاس و شیوه رای‌گرایانه رجوع کرده است.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص116-117.</ref> مالک بیش از هر چیز به [[اجماع]] و عمل مدنیان شکل مدوّن فقهی داد. سنت مدنیان که به اجماع اهل مدینه نیز تعبیر می‌شد، آن قدر مهم بود که موضوع نظرورزی و تامل شافعی در برساختن بنیادهای مباحث اصولی در الرساله قرار گرفت.<ref>نک: الرساله، ص533-536، «پاورقی. </ref>

فقه دانشوران و محدثانی چون [[مسلم بن خالد زنجی]] و سفیان عیینه در میراث فقهی شافعی نمودار است.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج9، ص115.</ref> فقه محمد بن ادریس شافعی مکی (م. 204ق.) در کلیت و ساختار با اصحاب حدیث منطبق بود و تاثیری روشن بر اهل حدیث گذاشت.<ref>نک: الاتجاهات الفقهیه، ص261.</ref> از نظر او، حجیت قیاس محدود به موارد ضروری و فقدان [[نص]] است.

نظر و عمل شافعی در موضوع قیاس آن قدر ابهام و تعارض داشت که برخی را واداشت تا به طرح این نکته پردازند که شهرت شافعی در عمل به قیاس، به‌اندازه شهرت ابوحنیفه در عمل به رای بود. شافعی نقطه تحولی مهم در فقه اصحاب حدیث بود و شرایط مساعدی را فراهم آورد تا احمد حنبل و اسحق راهُویه طرحی نو در فقه اصحاب حدیث دراندازند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص117-118.</ref> شافعی دانش را به دو نوع تقسیم کرد: علمی که از نص قرآنی یا حدیث عام نبوی می‌آید و در ‌گزارش و فهم آن اختلاف نظر وجود ندارد؛ و دیگری علمی که از خبر خاص نشات می‌گیرد.<ref>الرساله، ص357-359.</ref> وی بر اساس این تقسیم‌بندی، به بررسی مبانی فهم خبر خاص پرداخته و سپس معنی اجماع، قیاس، [[اجتهاد]]، [[استحسان]] و اختلاف را تبیین کرده است. این مباحث او، بیانی نظری از خاستگاه اختلاف میان روش اهل حدیث با اهل رای در مراجعه به منابع استنباط است.