در حال ویرایش اهل ذمه (بخش)

==واژه‌شناسی==
اهل به معنای خانواده، خاندان، و پیرو کیش یا نظریه یا طریقه خاصی<ref>العین، ج4، ص89؛ مجمع البحرین، ج1، ص128، «اهل. </ref> آمده و ذِمِّه از ریشه «ذ‌ـ ‌م‌ـ ‌م» به معنای سرزنش و نیز عهد و پیمانی است که زیر پا نهادن آن نکوهش دارد و با عهد و پیمان‌های دیگر متفاوت است.<ref>مفردات، ص331؛ التحقیق، ج3، ص331، «ذم. </ref>
در اصطلاح فقه اسلامی، ذِمّه قراردادی است میان حاکم اسلامی و دسته‌ای از [[کافران کتابی]] ([[یهود]] و [[نصارا]]) یا شبه کتابی ([[مجوس]])<ref>معجم لغة الفقهاء، ص214؛ معجم الفاظ الفقه، ص75؛ فقه السنه، ج2، ص662.</ref> که بر پایه آن، دو طرف به شرایطی متعهد می‌شوند. به طرف قرار داد با حکومت اسلامی در این پیمان، ذِمّی یا اَهلِ ذِمّه گفته می‌شود.<ref>القاموس الفقهی، ص138؛ معجم الفاظ الفقه، ص75.</ref> تفاوت قرارداد ذمه با دیگر قراردادها در این است که از میان اصناف کافران اختصاص به اهل کتاب دارد.<ref>شرائع الاسلام، ج1، ص235؛ تذکرة الفقهاء، ج9، ص378؛ معجم الفاظ الفقه، ص75.</ref> این گونه پیمان و احترام به اقلیت دینی به عنوان اهل ذمه، در امت‌های پیشین سابقه ندارد.<ref>التحریر و التنویر، ج2، ص572.</ref>
فقیهان اسلامی در این‌که اهل کتاب شامل یهود و نصارا با همه فرقه‌هایشان می‌شود، اتفاق نظر دارند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج1، ص438؛ المجموع، ج19، ص390؛ فتح الباری، ج6، ص184.</ref> اما درباره مجوس و [[صابئان]] اختلاف نظر است. شماری آنان را در حکم اهل کتاب دانسته‌اند.<ref>شرائع الاسلام، ج1، ص250؛ مختلف الشیعه، ج4، ص429-431؛ الجزیة و احکامها، ص72.</ref> بسیاری از فقیهان شیعه و بیشتر فقیهان اهل سنت تصریح کرده‌اند که جز یهود و نصارا و مجوس، از هیچ گروهی [[جزیه]] و عقد ذمه پذیرفته نیست.<ref>المبسوط، طوسی، ج2، ص36؛ فقه القرآن، ج1، ص343؛ المجموع، ج19، ص290؛ نیل الاوطار، ج8، ص215.</ref> در این میان، گروهی از فقیهان اهل سنت بر این باورند که اهل ذمه فراتر از اهل کتاب، شامل همه کافران جز [[مشرکان]] عرب می‌شود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج10، ص111؛ تحفة الفقهاء، ج3، ص307؛ کنز العرفان، ج1، ص363.</ref>