در حال ویرایش اوقات نماز (بخش)

==احکام اوقات نماز==

1. به باور همه فقیهان امامی<ref>النهایه، ص62؛ المهذب، ج1، ص72؛ الکافی فی الفقه، ص138.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج1، ص407؛ مواهب الجلیل، ج2، ص43.</ref> به پشتوانه احادیث<ref>سنن ابن ماجه، ج1، ص219؛ سنن الترمذی، ج1، ص100-101؛ التهذیب، ج2، ص140.</ref> نمازهای واجب روزانه باید در اوقات ویژه خود به جا آورده شوند و اگر عمداً پیش از وقت ادا گردند، مجزی نیستند و باید دیگر بار خوانده شوند. بر این اساس، دانستن دخول اوقات نماز از شرایط وجوب و صحت نماز<ref>کشاف القناع، ج1، ص293؛ مواهب الجلیل، ج2، ص136؛ الاقناع، ج1، ص114.</ref> و یافتن این دانش یا اطمینان، از باب [[مقدمه واجب]]، واجب است.<ref>المبسوط، طوسی، ج1، ص70؛ تحریر الاحکام، ج1، ص182؛ مواهب الجلیل، ج2، ص42-43.</ref> گفتنی است در منابع فقهی، با ترتیبی ویژه، راه‌هایی برای دانش یافتن یا اطمینان به فرارسیدن وقت نماز یاد شده است؛ از جمله: رؤیت در آسمان صاف، اذانِ خواندن اذان‌گوی درخور اعتماد و آگاه به اوقات نماز،<ref>تحریر الاحکام، ج1، ص182-183؛ مواهب الجلیل، ج2، ص16.</ref> صدای خروس، و...<ref>المجموع، ج3، ص74؛ ذکری، ج2، ص391.</ref> 

2. به باور مشهور فقیهان امامی، به پشتوانه روایات<ref>الکافی، ج3، ص286؛ من لا یحضره الفقیه، ج1، ص222؛ التهذیب، ج2، ص35.</ref> هر گاه کسی به گمان فرارسیدن وقت نماز، پیش از وقت آغاز به نماز کند و در حال خواندن نماز، وقت آن فرارسد، نمازش صحیح است و نیاز به تکرار ندارد.<ref>النهایه، ص87؛ المهذب، ج1، ص72؛ الکافی فی الفقه، ص138.</ref> در این میان، [[سیدمرتضی]] به مجزی نبودن نماز و لزوم تکرار آن باور دارد.<ref>رسائل المرتضی، ج2، ص350؛ نک: السرائر، ج1، ص201.</ref> در صورت [[سهو]]، فراموشی و [[جهل]] در این مسئله، برخی قائل به مجزی بودن و برخی قائل به مجزی نبودن نماز شده‌اند.<ref>نک: الکافی فی الفقه، ص138؛ المهذب البارع، ج1، ص301-302.</ref> اهل سنت باور دارند اگر کسی به گمان فرارسیدن وقت نماز، پیش از وقت، نماز را آغاز کند و در حال خواندن نماز، وقت نماز فرارسد، نمازش باطل است.<ref>المجموع، ج3، ص72-73؛ کشاف القناع، ج1، ص307؛ حاشیة الدسوقی، ج1، ص318.</ref> استدلال آنان در مسئله آن است که فرارسیدن وقت نماز شرط صحت آن است و کوتاهی در آگاهی از وقت نماز جایز نیست.<ref>المجموع، ج3، ص72-73؛ مواهب الجلیل، ج2، ص136.</ref> 

3. به باور همه فقیهان امامی<ref>المهذب، ج1، ص71؛ الکافی فی الفقه، ص138؛ المبسوط، طوسی، ج1، ص72-73.</ref> و اهل سنت<ref>بدایة المجتهد، ج1، ص146؛ المجموع، ج3، ص68؛ کشاف القناع، ج1، ص308.</ref> به پشتوانه احادیث<ref>صحیح مسلم، ج1، ص477؛ الکافی، ج3، ص292-293؛ السنن الکبری، ج2، ص456.</ref> اگر هر یک از نمازهای واجب روزانه پس از وقت خوانده شود، با دانستن گذشتن وقت نماز، باید قضای آن به جا آورده شود.

4. به باور فقیهان [[امامی]]<ref>المقنعه، ص94؛ المبسوط، طوسی، ج1، ص77؛ الرسائل التسع، ص110.</ref> و [[شافعی]]<ref>مختصر المزنی، ص13؛ فتح العزیز، ج3، ص45؛ حواشی الشروانی، ج1، ص430.</ref> خواندن همه نماز‌های واجب روزانه، در حالت عادی، در اول وقت مستحب است.

===استحباب تأخیر نماز===

5. در منابع فقهی، تاخیر نماز در پاره‌ای موارد مستحب شمرده شده است؛ از جمله: الف) تاخیر نماز از آغاز وقت به پایان وقت آن برای معذوران، مانند کسی که در آغاز وقت مکلف است با [[تیمم]] نماز ‌گزارد یا زن مستحاضه یا کسی که [[نماز قضا]] بر عهده ‌دارد که مستحب است اول نماز قضا را به جا آورد یا آن‌که طلبکار از او طلبش را خواسته و او توانایی پرداخت را دارد.<ref>فتح العزیز، ج2، ص212-213؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج2، ص83؛ المهذب البارع، ج1، ص299-300.</ref> برخی فقیهان تاخیر نماز را در این موارد واجب شمرده‌اند.<ref>مختلف الشیعه، ج1، ص375؛ جامع المقاصد، ج2، ص27.</ref> ب) تاخیر در برخی شرایط ویژه مانند به ‌جاآوردن [[نماز نافله]]، اقامه جماعت، افزایش شمار افراد در جماعت، و رفع نیاز به تخلی<ref>المبسوط، سرخسی، ج1، ص148؛ المجموع، ج3، ص58-59؛ المهذب البارع، ج1، ص299-300.</ref> که پشتوانه آن، احادیث<ref>سنن الدارمی، ج1، ص332.</ref> است.

6. بر پایه نظر فقیهان امامی، در پی هم خواندن نماز ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا بدون عذر صحیح است. پشتوانه آنان، افزون بر اثبات وقت مشترک میان این نمازها، حدیث‌های فراوان از [[سیره پیامبر]] از طریق [[شیعه]]<ref>الکافی، ج3، ص286؛ من لا یحضره الفقیه، ج1، ص287؛ علل الشرایع، ج2، ص321.</ref> و اهل سنت<ref>صحیح مسلم، ج2، ص152؛ سنن الترمذی، ج1، ص121؛ مسند احمد، ج1، ص223، 251.</ref> است. اما بیشتر فقیهان اهل سنت به پشتوانه نبودِ وقت مشترک میان این نمازها، این کار را بدون عذر صحیح ندانسته‌اند. تنها مالکیان در فرض به تاخیر افتادن نماز ظهر تا آخر وقت، این کار را صحیح می‌دانند؛ زیرا آخر وقت نماز ظهر و اوّل وقت نماز عصر مشترک است.

7. به باور همه فقیهان امامی<ref>العروة الوثقی، ج2، ص262، موسوعة الامام الخوئی، ج11، ص232.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج1، ص386؛ مواهب الجلیل، ج2، ص44-45؛ فتح العزیز، ج3، ص41-42.</ref> جز حنفیان، کسی که یک رکعت از نماز را در وقت معین آن ادا کند، نماز او صحیح و از نوع اداء است. امامیان و اهل سنت در این زمینه به حدیث‌های معتبر<ref>صحیح البخاری، ج1، ص145؛ صحیح مسلم، ج1، ص423؛ التهذیب، ج2، ص38.</ref> استناد کرده‌اند. اما حنفیان بر آنند که نماز باید کاملا در وقت خوانده شود تا نماز اداء تلقی گردد، مگر درباره نماز عصر که اگر بخشی از آن بیرون از وقت باشد، نماز صحیح خواهد بود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج1، ص152.</ref> 

8. به باور مشهور فقیهان اهل سنت<ref>حاشیة رد المحتار، ج1، ص391-392؛ بلغة السالک، ج1، ص155؛ فتاوی اللجنة الدائمه، ج6، ص146-147.</ref> و برخی فقیهان امامی،<ref>منهاج الصالحین، ج1، ص467.</ref> با توجه به احادیث<ref>سنن ابی داود، ج2، ص319؛ المستدرک، ج4، ص492؛ صحیح مسلم، ج1، ص101.</ref> اوقات نماز در مناطق قطبی یا نزدیک به قطب که طول شبانه روز در آن‌جا از چند روز تا شش ماه است، بر پایه نزدیک‌ترین منطقه به آن‌جا ‌که شب و روز متعارف دارد، ‌سنجیده می‌شود. برخی فقیهان امامی به پشتوانه احادیث<ref>الکافی، ج5، ص257؛ التهذیب، ج6، ص381.</ref> به وجوب هجرت از مناطق قطبی به دیگر مناطق در صورت امکان باور دارند<ref>المسائل المستحدثه، ص177-178؛ تعالیق مبسوطه، ج5، ص207.</ref> و شماری دیگر ملاک تعیین وقت در مناطق قطبی را اوقات نمازِ مناطق متعارف و عادی می‌دانند.<ref>الف مسالة فی بلاد الغرب، ص96.</ref> برخی گفته‌اند که در طول مدت روز طولانیِ مناطق قطبی، ملاک اوقات نماز، حرکت خورشید از شرق به غرب و از غرب به شرق است و در طول مدت شبِ طولانیِ این مناطق، تاریکی کامل، شب؛ و تاریکی‌ همراه نور‌ اندک، ‌روز به شمار می‌رود؛ هم‌چنان‌که ساکنان این مناطق تلاش روزانه و خواب خود را با گردش خورشید تنظیم می‌کنند.<ref>سلسلة المسائل الفقهیه، ج26، ص59-62؛ بحوث فقهیة‌هامّه، ص85-87.</ref>