در حال ویرایش باب بنی‌شیبه

'''باب بنی‌شیبه''': از درهای ضلع شرقی [[مسجدالحرام]] می‌باشد. این در روبروی خانه‌های بنی‌شیبه قرار داشت و فرزندان [[شیبة بن عثمان]]، از آن استفاده می‌کردند. برای این باب نام‌های دیگری چون باب بنی‌عبد شمس بن عبدمناف، باب السلام و باب السیل گزارش شده است. این در قبلا یک ورودی برای مسجد بوده که در دوران [[مهدی عباسی]] ساخته شده است. این در تا روزگار [[ابوبکر]] به عنوان حد مسجدالحرام بود. [[حضرت علی(ع)]] در جریان [[فتح مکه]]، [[بت هبل]] را به فرمان [[پیامبر(ص)]] شکست و آن‌را در درگاه باب بنی‌شیبه دفن کرد. این باب یکی از مکان‌های استجابت دعا شمرده شده است و از درهایی بود که کنار آن بر جنازه‌ها نماز می‌خواندند. کنار باب بنی‌شیبه، مناره‌ای به همین نام وجود داشت که در دوره مهدی عباسی تعمیر شد و در زمان‌های مختلف بازسازی شده است. این باب در دوران سعودی و در 12 رجب سال 1387ق. برداشته شد.

==موقعیت باب==

باب بنی‌شیبه در ضلع شرقی [[مسجدالحرام]]، نخستین در از سمت شمال بود<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص306؛ سفرنامه ناصر خسرو، ص128.</ref> که با سه لنگه در برابر [[باب کعبه]]<ref>رحلة ابن جبیر، ص73؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص377.</ref> و [[مقام ابراهیم]]<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج1، ص322.</ref> و شمال [[چاه زمزم]] قرار داشت.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص228.</ref> این باب در برابر خانه‌های بنی‌شیبه قرار داشت<ref>التاریخ القویم، ج3، ص372؛ ج4، ص389.</ref> و فرزندان [[شیبة بن عثمان]]، ‌[[پرده‌داران کعبه]]،<ref>انساب الاشراف، ج1، ص59؛ مغنی المحتاج، ج1، ص483.</ref> از آن استفاده می‌کردند.

==نام‌های دیگر==

نام‌های دیگر آن عبارتند از: باب بنی‌عبد شمس بن عبدمناف در [[دوره جاهلیت]] و آغاز [[اسلام]]؛ باب بنی‌شیبه به علت روبه‌رو بودن با خانه‌های بنی‌شیبه؛<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص74، 187؛ اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص51؛ التاریخ القویم، ج3، ص372؛ ج4، ص389.</ref> و باب السلام (از قرن9ق.)<ref>اتحاف الوری، ج3، ص645؛ اثارة الترغیب، ص303؛ مرآة الحرمین، ج1، ص230.</ref> به تناسب دعای [[پیامبر(ص)]]: «اللهم انت السلام و منک السلام، حینا ربنا بالسلام» هنگام ورود از این در و روبه‌رو شدن با [[کعبه]].<ref>الشرح الکبیر، ج3، ص380؛ مرآة الحرمین، ج1، ص32؛ مغنی المحتاج، ج1، ص483.</ref> نیز از آن‌جا که سیل گاهی از همین در وارد مسجد می‌شد، آن را باب السیل نیز خوانده‌اند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص33؛ المنمق، ص273؛ البدایة و النهایه، ج2، ص367.</ref> 

==تاریخ ساخت==

باب بنی‌شیبه که نخست همانند همه درهای مسجدالحرام تنها به عنوان ورودی بود، نخستین بار در گسترش اول دوران [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) ساخته شد. از این باب خلفا استفاده می‌کردند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77.</ref> 

==اوصاف باب==

[[ازرقی]] (م. نیمه اول قرن3ق.) در وصف این در که 24 ذرع (حدود 12 متر) پهنا داشت، آن را دارای دو ستون و سه طاق به طول 10 ذرع (حدود پنج متر) با نقش و ‌نگار برجسته دانسته است. بالای این در، پنجره‌ای ساجی و منقش و تزیین شده با طلا و گوهرها به طول 27 ذرع (بیش‌از 13‌متر) و به عرض سه ذرع و 12 انگشت (بیش از 5/1 متر) وجود داشت. فاصله این پنجره تا زمین 17 ذرع (حدود 5/8 متر) بود. بر روی دیوار قسمت بالای در، کتیبه‌ای قرار داشت که در آن، از ساخت این در به دستور مهدی عباسی و نیز از نام سازنده آن، یاد شده بود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77، 84؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص188.</ref> 

==حد مسجدالحرام==

باب بنی‌شیبه که تا روزگار [[ابوبکر]] (حک: 11-13ق.) به عنوان حد مسجدالحرام به شمار می‌رفت،<ref>التاریخ القویم، ج3، ص372.</ref> محل ورود پیامبر(ص) بود.<ref>المغازی، ج3، ص959؛ الطبقات، ج2، ص131.</ref> در ماجرای نصب [[حجرالاسود]]، وقتی میان قبیله‌ها اختلاف افتاد و تصمیم گرفتند تا قضاوت بر عهده نخستین کسی باشد که از باب بنی‌شیبه وارد می‌شود، پیامبر از این باب وارد شد و به حل اختلاف پرداخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص33.</ref> 

در فتح مکه (8ق.) [[علی(ع)]] [[بت هبل]] را به فرمان پیامبر(ص) شکست و آن را در درگاه باب بنی‌شیبه دفن کرد.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ علل‌الشرایع، ج2، ص450.</ref> 

==باب استجابت دعا==

باب بنی‌شیبه از مکان‌های استجابت دعا شمرده شده است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص72؛ تحصیل المرام، ج2، ص587.</ref> ‌گزارش‌هایی درباره ورود پیامبر از این در ‌گزارش شده<ref>المغازی، ج3، ص1097؛ وسائل الشیعه، ج11، ص224.</ref> و از این‌رو، ورود از این باب را مستحب دانسته‌اند.<ref>المقنعه، ص399؛ المجموع، ج8، ص10؛ المغنی، ج3، ص380.</ref> گروهی این استحباب را ویژه زائرانی می‌دانند که از سوی [[مدینه]] وارد مسجدالحرام می‌شوند؛<ref>فتح العزیز، ج7، ص269.</ref> اما بیشتر فقیهان استحباب را شامل همه حاجیان می‌دانند.<ref>الشرح الکبیر، ج2، ص42؛ مغنی المحتاج، ج1، ص484.</ref> 

این در همانند [[باب بنی‌هاشم]] و [[باب عباس]]، از درهایی بود که کنار آن بر جنازه‌ها نماز می‌خواندند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص97؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص202.</ref> در سرکوب قیام [[عبدالله بن زبیر]] در دوران [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-86ق.) [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، فرمانده سپاه او، نیروهای دمشقی سپاهش را کنار این در جای داد.<ref>اتحاف الوری، ج2، ص94؛ تاریخ دمشق، ج28، ص237.</ref> 

==بازسازی باب==

باب بنی‌شیبه در دوران حکومت سلطان سلیمان عثمانی (حک: 926-974ق.) تعمیر گشت<ref>تاریخ عماره و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص77-78.</ref> و بالای آن، عباراتی شامل تاریخ تعمیر باب به فرمان سلطان عثمانی، نام مبارک [[خداوند]]، و نام پیامبر و [[عشره مبشره]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] نوشته شد. به سال 1134ق. معمار محمد افندی در ترمیم مسجدالحرام، برخی از قسمت‌های باب السلام را سنگفرش کرد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص531.</ref> سرانجام این باب در دوران سعودی و در 12رجب سال 1387ق. برداشته شد.<ref>التاریخ القویم، ج3، ص372.</ref> در جایگاه آن، طاقی با دوستون چهار گوش بلند از سنگ مرمر قرار دادند و روبه‌روی آن در مسعی دری به همین نام ساختند.

==نقوش باب==

در زیر طاق، آیه46 [[سوره حجر]]: {{قلم رنگ|سبز|ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنینَ}} و بر طاق، آیه80 [[سوره اسراء]]: {{قلم رنگ|سبز|رَبِّ اَدْخِلْنی‏ مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْنی‏ مُخْرَجَ صِدْقٍ...}} و در دیگر سوی طاق، برابر [[مقام ابراهیم]]، آیه 73 [[سوره زمر]]: {{قلم رنگ|سبز|سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدینَ}} با آب طلا نوشته شد.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص229.</ref> بعدها این طاق نیز ویران گشت و به نشانه آن، در جایگاه «باب بنی‌شیبه» در روزهای جمعه طاقی سیّار نهادند که امام جمعه در آن‌جا به نماز می‌‏ایستاد.<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص68.</ref> 

==مناره‌ بنی‌شیبه==

کنار باب بنی‌شیبه، مناره‌ای به همین نام وجود داشت که در دوره مهدی عباسی تعمیر شد.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص159.</ref> این مناره که به عنوان ماذنه نیز استفاده می‌شد، به سال 809ق. فروریخت و سال بعد در حکومت ناصر فرج، حاکم مملوکی [[مصر]] (حک: 801-815ق.) تعمیر شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص457؛ تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص159.</ref> این مناره تا پیش از ویران‌سازی نهایی به سال1375ق. در جریان گسترش دوران سعودی، بارها تعمیر و بازسازی شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص570؛ ج5، ص185.</ref> 

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/8006
 | عنوان = باب بنی‌شیبه
 | نویسنده = علی‌رضا هدایتی
}}

* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش شلتوت، مکه، جامعة‌ام القری، 1404ق؛

* '''اثارة الترغیب و التشویق''': محمد بن اسحق الخوارزمی (م. 827ق.)، به کوشش کسروی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق؛

* '''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق؛

* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق؛

* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛

* '''تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام''': طه عبدالقادر عماره، مکه، جامعة‌ام القری؛

* '''تاریخ مدینة دمشق'''، ابن عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛

* '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛

* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش عبدالملک دهیش، 1424ق؛

* '''حاشیة الدسوقی''': الدسوقی (م. 1230ق.)، احیاء الکتب العربیه؛

* '''رحلة ابن جبیر''': محمد بن ‏احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛

* '''رحلة ابن‏ بطوطه''': ابن‏ بطوطه (م. 779ق.)، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، 1417ق؛

* '''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (م. 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش؛

* '''السنن الکبری''': البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر؛

* '''الشرح الکبیر''': عبدالرحمن بن قدامه (م. 682ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه؛

* '''الطبقات الکبری''': ابن‏ سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛

* '''علل الشرایع''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، 1385ق؛

* '''فتح العزیز''': عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. 623ق.)، دار الفکر؛

* '''فرهنگ اعلام جغرافیایی ـ تاریخی در حدیث و سیره نبوی''': ترجمه: شیخی، تهران، مشعر، 1386ش؛

* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.)، دار الفکر؛

* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛

* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق؛

* '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق؛

* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه؛

* '''المقنعه''': المفید (م. 413ق.)، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛

* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق؛

* '''المنمق''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به‏کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم ‏الکتب، 1405ق؛

* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، قم، آل البیت:، 1412ق.
{{پایان}}

{{درب‌های مسجدالحرام}}

[[Category:درب‌های مسجدالحرام]]
[[Category:درب‌های مسجدالحرام]]
[[Category:درب‌های مسجدالحرام]]

[[رده:درب‌های مسجدالحرام]]