در حال ویرایش باب دار شیبة بن عثمان

'''باب دار شیبة بن عثمان''': از درهای پیشین ضلع شمالی [[مسجدالحرام]] می‌باشد. این در به خاطر روبه‌رو بودن با خانه [[شیبة بن عثمان عبدری]] صحابی [[رسول خدا]]، به این نام مشهور بود. از این در با نام‌های دیگری چون باب دُریبه، باب بنی‌شیبه، باب بنی‌شیبه صغیر، یاد شده است. باب دار شیبه در گسترش اول دوران [[مهدی عباسی]] در سال 161ق. ساخته شد. این باب در گسترش اول دوره سعودی به سال 1380ق. برداشته شد.

==علت نام‌گذاری==

باب‌ دار [[شیبة بن عثمان]] از درهای قدیم مسجد بود که در زاویه شرقی دیوار شمالی مسجد قرار داشت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص94؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص34.</ref>این در به سبب روبه‌رو بودن با خانه شیبة بن عثمان عبدری (م. 59ق.) صحابی [[رسول خدا]] و [[کلیددار کعبه]]، به این نام شهرت داشت.<ref>اتحاف الوری، ج2، ص37؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص34.</ref>این خانه که درِ آن به مسجد باز می‌شد، در شمال مسجد و کنار [[‌دارالندوه]] قرار داشت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص70؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص34.</ref>

==نام‌های دیگر==

این در با نام دُریبه نیز شناخته می‌شد؛<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص151-152.</ref> زیرا روبه‌روی کوچه‌ای باریک (درب)<ref>التاریخ القویم، ج4، ص423.</ref>که گویا همان [[زقاق الحذایین]] بود، <ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص152.</ref> قرار داشت. برخی از آن با نام باب بنی‌شیبه یاد کرده‌اند.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص129.</ref>از این در با نام باب بنی‌شیبه صغیر نیز یاد شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص201؛ ج6، ص227.</ref>[[ابن‌جبیر]] (م. 614ق.) آن را دری کوچک و بدون نام می‌داند. وی به سخنی ضعیف اشاره می‌کند که نام در را باب الرباط یاد کرده است.<ref>رحلة ابن جبیر، ص74.</ref>[[ابن‌ضیاء]] (م. 854ق.)  به اشتباه نام این در را [[باب زیاده دارالندوه]] خوانده؛<ref>تاریخ مکة المشرفه، ص158.</ref> اما باب قطبی در همین ضلع مسجد، بدین‌نام شناخته می‌شد.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص34.</ref>

==تاریخ ساخت==

باب دار شیبه در گسترش اول دوران [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) به سال 161ق. ساخته شد. در این گسترش، [[مسجدالحرام]] از سمت شرق توسعه یافت و این باب در بخش پایانی دیوار شمالی جای گرفت.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص167-169؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص151.</ref>

==اندازه در==

این در دارای یک ورودی به ارتفاع نُه ذرع (حدود 5/4 متر) و عرض پنج ذرع (حدود 5/2 متر) بود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص88؛ الاعلاق النفیسه، ص53.</ref>

==تاریخچه==

به سال 817ق. در جریان درگیری که میان امیر محمل مصری با شماری از سربازانش روی داد، همه درهای مسجدالحرام، جز این در و باب‌های بنی‌شیبه و مجاهدیه، بسته شدند.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص309؛ اتحاف الوری، ج3، ص517.</ref>

به سال 825ق. همگام با بازسازی‌ها و تعمیرات به فرمان [[برسبای مملوکی]] (حک: 825-841ق.) و به دست امیر زین‌الدین مقبل قدیدی، سقف باب دار شیبه نیز تعمیر شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص302-303.</ref>به سال 916ق. کناره‌های در نیز ترمیم گشت.<ref>بلوغ القری، ج3، ص1714؛ التاریخ القویم، ج2، ص565.</ref>این باب به سال 975ق. به دست امیر قاسم بک، امیر جده، بازسازی شد.<ref>الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص355-356؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص133؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص152.</ref>

در ‌گزارش‌های سده سوم ق. آمده که این باب با هشت پله به صحن مسجد راه داشت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص88؛ الاعلاق النفیسه، ص53.</ref>در سده 14ق. این در یک پله از صحن مسجد پایین‌تر بوده و دری چوبی بر آن استوار گشته و بر آن نقش و ‌نگاری به چشم نمی‌خورده است.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص133.</ref>

در فاصله میان این در و [[باب زیاده دارالندوه]]، چندین بنا وجود داشت؛ همچون: بیمارستان مستنصری ساخته شده به دست یکی از بردگان [[مستنصر عباسی]] به سال 641ق.<ref>اتحاف الوری، ج4، ص46؛ تاریخ مکه، سباعی، ص294.</ref> مدارس چهارگانه سلیمانیه ساخته شده به فرمان سلطان سلیمان قانونی (حک: 926-974ق.) <ref>الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص355؛ تاریخ مکه، سباعی، ص476.</ref> [[دکه ابوبکر یمنی]] (م. 905ق.)  برای تعلیم کودکان؛ و [[کاروانسرای سلیمانیه]].<ref>التاریخ القویم، ج1، ص175.</ref>

این باب در گسترش اول دوره سعودی به سال 1380ق. برداشته شد.<ref>التاریخ القویم، ج1، ص175.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7991
 | عنوان = باب دار شیبة بن عثمان
 | نویسنده = ابوالفضل ربانی
}}

* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق؛

* '''اثارة الترغیب''': محمد الخوارزمی (م. 827ق.)، مکه، مکتبة نزار المصطفی البازی، 1418ق؛

* '''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

* '''الاعلاق النفیسه''': ابن رسته (م. قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892م؛

* '''الاعلام باعلام بیت الله الحرام''': محمد بن احمد النهروالی (م. 990ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1425ق؛

* '''بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری''': عبدالعزیز بن فهد المکی (م. 920ق.)، به کوشش صلاح الدین و دیگران، دار القاهره؛

* '''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛

* '''تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام''': طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛

* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛

* '''تاریخ مکه''': احمد السباعی (م. 1404ق.)، نادی مکة الثقافی، 1404ق؛

* '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛

* '''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛

* '''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (م. 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش؛

* '''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.



{{پایان}}
{{درب‌های مسجدالحرام}}

[[رده:درب‌های مسجدالحرام]]