در حال ویرایش بدرقه (بخش)

==واژه‌شناسی==
بدرقه که در اصل بدرهه بوده، به معنای راهبر، راهنما و بلد، محافظ و نگهبان کاروان است. <ref>تاریخ بیهقی، ج2، ص505، 598؛ برهان قاطع، ج1، ص243؛ لغت‌نامه، ج3، ص3852، «بدرقه. </ref> «بدرقه گرفتن» یعنی انتخاب کسی به عنوان راهنما و محافظ. <ref>تاریخ بیهقی، ج3، ص1063؛ مجمع البحرین، ج1، ص163، «بدرق. </ref> 
کلمه «بدارقه» که در عبارتی از تاریخ قم آمده، جمع بدرقه و با توجه به سیاق سخن، به معنای نگهبانان و محافظان همراه ماموران [[خراج]] است. <ref>تاریخ قم، ص413، 469.</ref> شماری از لغت‌شناسان واژه بدرقه را معرّب <ref>نهایة الارب، ص40.</ref> و برخی نیز آن را عربی می‌دانند. <ref>برهان قاطع، ج1، ص243.</ref> 
معادل ترکی بدرقه، کلمه «قَلاوز/قَلاوزی» است که بیشتر درباره بدرقه لشکر و سپاه <ref>نک: فارسنامه، ج1، ص814.</ref> کاربرد دارد. <ref>تاریخ الفی، ج8، ص5196؛ اشرف التواریخ، ج1، ص512؛ تاریخ رشیدی، ص217.</ref> بدرقه به معنای خفاره و یک‌گونه باج و مالیات هم به کار رفته <ref>نک: تجارب الامم، ج7، ص339؛ ج4، ص130؛ تاریخ جهانگشای جوینی، ج3، ص214؛ تاریخ شاهی، ص43.</ref> و از آن‌جا که بدرقه‌کننده حق راهنمایی را درخواست می‌کرده، به دستمزد او بدرقه گفته‌اند. <ref>نک: تجارب الامم، ج7، ص339؛ قس: تاریخ طبری، ج8، ص552؛ اتحاف الوری، ج2، ص424.</ref> 
شماری بدرقه را از مناصب و اصطلاحات اداری [[ایران قدیم]] دانسته‌اند که همانند اصطلاحات دفتر و دیوان و برید، به نظام اداری عرب راه یافته است. <ref>تاریخ سیستان، ص15، «مقدمه. </ref> از این‌رو، می‌توان نتیجه گرفت که در منابع، بدرقه به معنای راهنما و نیز منصب راهنمایی کاروان به کار رفته است. در کاربرد جدید، این واژه بر همراهی و مشایعت مسافران و زائران و حاجیان تا مسافتی برای احترام و تعظیم اطلاق شده است؛ در دیدگاه مردم، بدرقه چندان اهمیت داشته که آن را به [[خداوند]] نسبت می‌دادند و بر این باور بودند که بدرقه‌کننده اصلی خداوند است:
کاروانی که بود بدرقه‌اش لطف خدای *** به تجلی بنشیند به تجمل برود. <ref>اردبیل در گذرگاه تاریخ، ج1، ص429.</ref> 
چرخ بر دوش کشد غاشیه شاهی ما *** گر کند بدرقه لطف تو همراهی ما. <ref>اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، ص226.</ref> 
ظفر بر یمین نصرتش بر یسار *** قلاوز به ره، لطف پروردگار. <ref>ظفرنامه، ج1، ص780.</ref> 
خواسته اصلی مسافر این بود: همتم بدرقه راه کن‌ ای طایر قدس *** که دراز است ره مقصد و من نوسفرم. <ref>دیوان، حافظ، ص252.</ref>