در حال ویرایش بنی‌غفار (بخش)

==اسلام‌آوردن غفار==

برخی غفاری‌ها از آغاز با [[بعثت]] رسول خدا(ص) آشنا شدند. وجود ابوذر به عنوان چهارمین یا پنجمین مسلمان<ref>المعجم الکبیر، ج2، ص147؛ تاریخ دمشق، ج46، ص265؛ ج66، ص184-185.</ref> و بازگشت او به میان قبیله‌اش و تبلیغ اسلام نزد آنان<ref>الطبقات، ج4، ص168.</ref> دلیلی بر این مدعا است.

درباره اسلام‌آوردن غفاریان، جز‌ اندکی که در دوران مکی یا اوایل هجرت مسلمان شدند، روایت‌ها گوناگون است. برخی از گزارش‌ها به اسلام آوردن [[ایماء بن رحضه|ایماء بن رَحضه]]، بزرگ و خطیب و امام غفار، همراه نیمی از قبیله‌اش پیش از هجرت اشاره دارند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص188؛ الاصابه، ج1، ص315.</ref> در برابر، گزارشی از تصمیم او یا پسرش خفاف برای یاری رساندن به قریش در بدر همراه مردان جنگی خود حکایت دارد.<ref>المغازی، ج1، ص60؛ انساب الاشراف، ج11، ص128.</ref>

===گزارش‌ها از اسلام غفاری‌ها===

بر پایه گزارش [[ابن‌اسحق]]<ref>السیرة النبویه، ج1، ص614.</ref> تیره‌های بنونار و بنوحراق از غفاری‌ها دست‌کم تا هنگام [[نبرد بدر]] مسلمان نبودند؛ چنان‌که رسول خدا(ص) هنگام حرکت به سوی بدر، به نام‌های زشت<ref>نک: سبل الهدی، ج4، ص79.</ref> این دو تیره و دو کوه آن‌ها، مُسْلِح و مخرئ، تطیر زد و با پرهیز از ورود به مناطق آنان، راهی دیگر را برگزید تا به ذَفِران رسید و از آن‌جا به بدر رفت.<ref>معجم ما استعجم، ج4، ص1227.</ref>

روایت [[طبرانی]]<ref>الاحادیث الطوال، ص23.</ref> نیز گواه اسلام‌آوردن غفار در مدینه است. نامه رسول خدا(ص) به بنی‌غفار<ref>الطبقات، ج1، ص210.</ref> در سال دوم ق. نیز نامسلمانی غفار را تا آن هنگام و احتمال همکاری آن‌ها را با دشمنان اسلام نشان می‌دهد. برخی زمان نوشتن این نامه را پس از سال هفتم ق. یاد کرده‌اند.<ref>مکاتیب الرسول، ج3، ص258.</ref>

نخستین گزارش‌ها درباره اسلام آوردن غفاری‌ها پیش از [[غزوه خندق]]<ref>تاریخ المدینه، ج2، ص452-453؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص159.</ref> (5ق.) است که برخی از بزرگان یهود بنی‌نضیر برای جلب حمایت قریش در حمله به مدینه با بزرگان مکه دیدار کردند.

مکیان همراه برشمردن صفات نیکوی خود، پیروان پیامبر(ص) را دزدان بنی‌غفار خواندند و از بزرگان یهود درباره برتری آیین اسلام یا [[آیین بت‌پرستی]] [[قریش]] نظرخواهی کردند. یهودیان آیین مکیان را برتر دانستند. [[خداوند]] در آیه51 [[سوره نساء]]، [[یهودیان]] را مؤمنان به [[بت]] و طاغوت معرفی کرده است. آورده‌اند که منظور از مؤمنان در آیه، مجموعه‌هایی از جمله بنی‌غفار هستند که یهودیان، قریش را بر آنان ترجیح دادند.<ref>المعجم الکبیر، ج11، ص201؛ التبیان، ج3، ص224.</ref> اما این گزارش نیز نمی‌تواند به تنهایی بر اسلام‌آوردن غفار تا پیش از [[غزوه احزاب]] دلالت داشته باشد؛ زیرا یاد کردن پیروی غفار از دولت مدینه، شاید با هدف ویرانی چهره پیامبر(ص) رخ داده و تنها می‌تواند مؤید اسلام‌آوردن برخی از غفاریان باشد، به ویژه آن که برخی گزارش‌ها از اسلام ایماء بن رحضه غفاری، از بزرگان غفار،‌ اندکی پیش از [[حدیبیه]] به سال ششم ق. گزارش داده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج11، ص128؛ اسد الغابه، ج1، ص188.</ref>

پس از [[صلح حدیبیه]] که به موجب آن، مسلمانان متعهد شده بودند از آن پس تازه مسلمانانی را که به [[یثرب]] پناه می‌برند، به مکه بازگردانند، پیامبر(ص) ابوبصیر نومسلمان را به مکه بازگرداند؛ اما وی گریخت و در مناطق بیابانی میان مکه و مدینه ماند. 300 تن از غفاریان مسلمان همراه وی شدند و بر ضد قریش کارهایی انجام دادند.<ref>دلائل النبوه، ج4، ص173؛ اعلام الوری، ص206؛ تاریخ دمشق، ج25، ص300.</ref> این گزارش نیز احتمال اسلام‌آوردن غفار را در دوره مدنی و پیش از صلح حدیبیه تقویت می‌کند.

درباره نحوه اسلام‌آوردن برخی از غفاری‌ها آمده است که گرفتار خشکسالی شده، برای فراهم کردن خوراک به مدینه آمدند و به رغم صائبی بودن، با پذیرایی مدنی‌ها به دستور رسول خدا روبه‌رو شدند. صبح روز بعد، همگی آن‌ها به مسجد مدینه آمده، مسلمان شدند.<ref>اکرام الضیف، ص42-43.</ref>

به باور برخی مفسران، اسلام‌آوردن غفار، قریش را در برابر دعوت رسول خدا(ص) سرسخت‌تر کرد و این موضوع شان نزول آیه11 [[سوره احقاف]]، بوده است.<ref>تفسیر ماوردی، ج5، ص274؛ مجمع البیان، ج9، ص129.</ref> پیامبر خدا(ص) غفار را برای بسیاری از مردم سبب امتحان دانست<ref>المعجم الکبیر، ج7، ص268.</ref> و در برابر نکوهش برخی درباره پیروی راهزنانی چون غفار از رسول خدا، غفاری‌ها را دوستان خدا و رسول و از بهترین‌ها در قیامت برشمرده، از قبایلی بزرگ مانند تمیم بهتر دانست.<ref>الانساب، ج1، ص26؛ امتاع الاسماع، ج14، ص252.</ref> اما برخی بر آنند که اسلام آوردن شماری از غفاریان با هدف حفظ جان و مال و دور از ایمان بوده است. از این‌رو، در مقاطع حساس، نفاق این دسته با سرپیچی از دستور رسول خدا آشکار می‌شد؛ چنان‌که در آیه 14 [[سوره حجرات]]، خداوند آن‌ها را فاقد ایمان دانسته است.<ref>تفسیر قرطبی، ج16، ص348.</ref>

در آیه 101 [[سوره توبه]]، خداوند برخی از مسلمانان را اهل نفاق خوانده و آن‌ها را در دنیا و آخرت به عذاب خود تهدید کرده است که در گزارش‌های تفسیری، نام بنی‌غفار نیز میان آنان دیده می‌شود.<ref>اسباب النزول، ص174؛ مجمع‌البیان، ج5، ص100.</ref>

آورده‌اند که پیامبر(ص) به سال هشتم ق. [[ابورهم غفاری|ابورُهم غفاری]] را مامور فراخوانی غفار برای فتح مکه کرد<ref>المغازی، ج2، ص799.</ref> و آن‌ها به استعداد 400 تن<ref>السیرة النبویه، ج2، ص421.</ref> به مسلمانان پیوستند. ابوذر یا ایماء بن رَحضَه در این غزوه، پرچم غفار را در دست داشت<ref>المغازی، ج2، ص819؛ ج3، ص896.</ref> و همراه [[خالد بن ولید]] از سمت پایین مکه وارد آن شهر شد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص407.</ref> برخی با گزارش تخلّف برخی از غفاریان از دستور پیامبر(ص) برای شرکت در [[فتح مکه]]، آیه 11 [[سوره فتح]]، را در این زمینه یاد کرده‌اند.<ref>تفسیر قرطبی، ج16، ص268.</ref>

در مجموع می‌توان گفت که گروهی از بنی‌غفار با پیامبر سر ناسازگاری داشتند، اما گروهی دیگر تابع او و با ایمان بودند؛ با هجرت غفاری‌ها به مدینه که هنگام دقیق آن مشخص نیست، رسول خدا زمینی به او واگذار کرد که در آن مستقر شود. مسجدی در آن بنا نهادند و خود پیامبر در این مسجد نماز گزارد.<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص260-261.</ref> این مسجد از مساجد نُه‌گانه مدینه در دوران [[رسالت]] شمرده می‌شد<ref>تاریخ المدینه، ج1، ص260-263؛ سنن الدارقطنی، ج2، ص71.</ref> و اکنون اثری از آن وجود ندارد. این مسجد در غرب [[بازار مدینه]] قرار داشته است.<ref>وفاء الوفاء، ج3، ص856-857.</ref>