در حال ویرایش بنی‌مغیره

{{جعبه اطلاعات قبایل
| نام             = بنی‌مغیره
| تصویر           = 
| اندازه تصویر    = 
| نام کامل        = 
| نسب             = [[مغیرة بن عبدالله|ابوهاشم مغیرة]] بن [[عبدالله بن عمر]]
| محل حکومت       = 
| مدت حکومت       = 
| مکان قبیله      = [[مکه]]، [[مدینه]]، [[یمن]]، [[بصره]]، [[کوفه]] و [[شام]]
| سرسلسله         = مغیرة بن عبدالله
| اشخاص مهم       = [[مغیرة بن عبدالل]]ه، [[ولید بن مغیره]]، [[هشام بن مغیره]]، [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]]، [[حذیفة بن مغیره]]
| جمعیت           = 
| جنگ‌ها           = [[نبرد فجار]]، [[فتح مکه]]، [[نبرد احد]]، [[نبرد بدر]]، [[نبرد خندق]]، [[نبرد یرموک]]، [[نبرد صفین]]
| شاخه‌ای از       = [[بنی‌مخزوم]] [[قریش]]
| زیرشاخه‌ها       = 
| مهم‌ترین اقدامات = دشمنی با [[پیامبر اسلام(ص)]] و مسلمانان، بازسازی [[کعبه]] در جاهلیت، پاسداری از بنای خانه خدا
| مناصب مهم       = [[منصب پرده‌داری]] و کارگزاری پوشش سالانه [[خانه خدا]]
| مذهب            = [[شرک]] و [[اسلام]]
}}

'''بنی‌مغیره''' تیره‌ای مشهور از [[بنی‌مخزوم]] [[قریش]] و تاثیرگذار در رویدادهای [[حرمین شریفین]] بودند. نسب آنان به [[مغیرة بن عبدالله|ابوهاشم مغیرة]] بن [[عبدالله بن عمر]] که جایگاهی والا نزد مردم و فرزندان بسیاری داشت می‌رسد.

بنی‌مغیره در [[دوران جاهلیت]] به‌جهت پیشه بازرگانی و جایگاه اقتصادی که داشتند از قبایل توانگر و ثروتمند [[مکه]] محسوب می‌شدند، و به‌دلیل معاملات و قراردادهای ربوی که در جاهلیت با دیگر قبایل داشتند پس از [[اسلام]]، با نزول آیات حرمت ربا از این‌کار منع شدند، و مفسران برخی از آیات قرآن را به بنی‌مغیره تفسیر کرده‌اند.

بنی‌مغیره برای دستیابی به موقعیت‌های اجتماعی و کسب افتخارات، که قبایل در دوران جاهلیت برای رسیدن به آن می‌کوشیدند، درصدد رسیدن به [[مناصب کعبه]] بودند لذا باتوجه به ثروتی که داشتند [[منصب پرده‌داری]] و کارگزاری پوشش سالانه [[خانه خدا]] را به‌دست گرفتند و همچنین در پاسداری از بنای خانه خدا و بازسازی و تعمیر آن با دیگر قبایل شراکت داشتند.

غیر از برخی مغیریان که [[اسلام]] آوردند، اکثرآنان در دوران [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[حضرت علی(ع)]] همواره در مقابل ایشان بودند و با آزار و شکنجه مسلمانان و تکذیب آیات [[قرآن]] با پیامبر مخالفت می‌کردند، مهم‌ترین و شاید واپسین شیوه مبارزه مغیریان با مسلمانان، بهره‌گیری از توان نظامی بود که در کنار دیگر مشرکان در مقابل پیامبر می‌جنگیدند.

برخی از مغیریان همواره با [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] و خلفای [[بنی‌امیه]]، [[امویان]]، [[زبیریان]] و [[عباسیان]] همراهی و همکاری داشتند.

==نسب‌شناسی==

بنی‌مغیره فرزندان [[مغیرة بن عبدالله|ابوهاشم مغیرة]] بن [[عبدالله بن عمر]]<ref>النسب، ص209-210؛ نسب قریش، ص299؛ جمهرة انساب العرب، ص144.</ref> تیره‌ای از [[بنی‌مخزوم]] [[قریش]] بودند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص169.</ref> مغیره میان قریش از جایگاهی والا بهره می‌برد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص170.</ref> او فرزندان بسیار داشت که هشام، حذیفه، فاکه و ولید از جمله آن‌ها بودند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص170؛ النسب، ص209-210؛ نسب قریش، ص299، 301.</ref>

==سکونت‌گاه‌ها==
بنی‌مغیره پیش از [[اسلام]] در [[مکه]] و در همسایگی [[مسجدالحرام]] می‌زیستند.<ref>اخبار مکه، ج2، ص218، 223-224، 257، 259، 290، 292.</ref> یکی از درهای این مسجد [[باب بنی‌مخزوم]] است که آن را باب بنی‌مغیره نیز خوانده‌اند.<ref>المناسک، ص478.</ref> آن‌ها در دوره اسلامی با گسترش فتوحات، در مناطقی مانند [[مدینه]]،<ref>النسب، ص210؛ نسب قریش، ص328-329؛ انساب الاشراف، ج10، ص207.</ref> [[یمن]]،<ref>نسب قریش، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186؛ جمهرة انساب العرب، ص146.</ref> [[بصره]]،<ref>النسب، ص210؛ نسب قریش، ص318؛ انساب الاشراف، ج10، ص179-185.</ref> [[کوفه]]،<ref>نسب قریش، ص305، 329؛ انساب الاشراف، ج10، ص179، 185.</ref> و [[شام]]<ref>نسب قریش، ص302، 321، 325؛ انساب الاشراف، ج10، ص175، 209؛ جمهرة انساب العرب، ص148.</ref> نیز ساکن شدند.

==بنی‌مغیره در دوران جاهلی==

مغیریان در این دوره بیشتر پیشه بازرگانی داشتند و از توانگران و ثروتمندان قریش به‌شمار می‌آمدند. برخی مفسران ذیل آیه {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ ذَرْنی وَ الْمُکَذِّبینَ اُولِی النَّعْمَةِ وَ مَهِّلْهُمْ قَلیلاً﴾}} ([[سوره مزمل]]، آیه 11) {{قلم رنگ|سبز|﴿اُولِی النَّعْمَةِ﴾}} (صاحبان ثروت و رفاه) را به بنی‌مغیره تفسیر کرده‌اند.<ref>زاد المسیر، ج8، ص116؛ التکمیل و الاتمام، ص452؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص45.</ref> آن‌ها به دلیل جایگاه اقتصادی خود با برخی تیره‌ها از جمله بنی‌عمرو بن عمیر، از تیره‌های [[قبیله ثقیف]]، در دوران جاهلیت معاملات و قراردادهای ربوی داشتند که پس از اسلام، با نزول آیات حرمت ربا ([[سوره بقره]]، 278-280؛ <ref>جامع البیان، ج3، ص70-71؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج2، ص548-549؛ مجمع البیان، ج2، ص673-674.</ref> [[سوره آل‌عمران]]، 130)<ref>جامع البیان، ج4، ص59؛ الدر المنثور، ج2، ص71.</ref> از این معاملات منع شدند.

[[عبدالله بن ابی‌ربیعه]]<ref>نسب قریش، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186؛ الاغانی، ج1، ص73، 75.</ref> و [[ولید بن مغیره]]<ref>انساب الاشراف، ج10، ص203.</ref> از بازرگانان بنام مغیری و دارای اموالی فراوان بودند؛ از ویژگی‌های بنی‌مغیره در روزگار جاهلیت و حتی دوره اسلامی که پیامبر نیز در سخنانی بدان‌ها اشاره کرد، بخشندگی و مهمان‌نوازی و دلیری بود. [[مغیرة بن عبدالله]] (بزرگ این خاندان)،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص170.</ref> هشام بن عبدالله،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص172؛ المحبر، ص139.</ref> مغیرة بن عبدالرحمن بن حارث بن هشام،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص180؛ نسب قریش، ص305.</ref> ابوامیه حذیفة بن مغیره،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص199.</ref> عبدالله بن عبدالرحمن بن ولید<ref>المحبر، ص152.</ref> و حفص بن مغیره<ref>انساب الاشراف، ج10، ص202.</ref> از جمله شخصیت‌های مغیری بودند که به این ویژگی‌ها شهرت داشتند؛ بعضی اعضای بنی‌مغیره همانند ولید بن مغیره، برخلاف بیشینه آن‌ها که [[بت‌پرست]] بودند، با پیروی از مسیحیان حیره در [[عراق]]، به آیین «[[زندقه]]» گرایش داشته‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص170، 203؛ المحبر، ص132، 161.</ref>

===جنگ‌های دوره جاهلی===

جنگ‌ها و درگیری‌های دوره جاهلی، بخشی دیگر از تاریخ بنی‌مغیره در روزگار جاهلیت به‌شمار می‌رود. منابع از حضور فرزندان مغیره در نبردهای قبیله‌ای پیش از اسلام گزارش داده‌اند. آن‌ها در «[[نبرد فجار]]» چهارم معروف به «[[یوم عکاظ|یوم عُکّاظ]]» با مشارکت قریش به نبرد با [[بنی‌کنانه]] برخاستند و در این نبرد پایداری کردند.<ref>الاغانی، ج22، ص71.</ref> [[هشام بن مغیره]] فرماندهی این نبرد را برعهده داشت.<ref>المحبر، ص170.</ref>

از دیگر اخبار عهد جاهلی آن‌ها می‌توان به درگیری میان [[بنی‌جذیمه]] از تیره‌های کنانی با بنی‌مغیره اشاره کردکه فاکة بن مغیره در این درگیری کشته شد. این باعث دشمنی آنان تا پس از اسلام گشت. به‌همین دلیل، [[خالد بن ولید]] پس از [[فتح مکه]] (8ق.) در سَریه بنی‌جذیمه که برای دعوت آن‌ها به اسلام انجام شد، با انگیزه انتقام عمویش فاکه افرادی بسیار از این قبیله را به‌رغم تظاهر به اسلام کشت و [[رسول خدا(ص)]] با اظهار ناخرسندی به جبران کار او پرداخت.<ref>المنمق، ص207، 209؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص61؛ الارشاد، ج1، ص139.</ref>

===پیمان‌ها===

از پیمان‌های بنی‌مغیره با دیگر قبایل می‌توان به پیمان آنان با آل صُعیر از [[بنی‌عذره|بنی‌عَذَره]] و آل عمرو بن اعظم، تیره‌ای از [[قبیله خزاعه]]، اشاره کرد.<ref>المنمق، ص246-247.</ref> [[یاسر]] نیز از کسانی بود که از [[یمن]] به [[مکه]] آمد و با [[ابوحذیفة بن مغیره]] هم‌پیمان شد و کنیز او [[سمیه]] را به همسری گرفت. عمار از سمیه زاده شد و ابوحذیفه سمیه را آزاد کرد. به‌همین سبب، در گزارش‌هایی [[عمار بن یاسر]] از موالیان بنی‌مغیره خوانده شده است.<ref>رجال کشّی، ج1، ص34؛ اسد الغابه، ج4، ص691؛ ج6، ص152.</ref> پیمان عمار با بنی‌مغیره تا عصر [[عثمان]] نیز برقرار بود.<ref>الامامة و السیاسه، ج1، ص51.</ref>

===رفتار‌ها و روحیات===

از دیگر رفتار‌ها و روحیات دوران جاهلیت مغیریان، رقابت‌های اجتماعی و برتری‌جویی‌های قبیله‌ای و مفاخره با دیگر قبایل بود. آورده‌اند که رقابت‌ها و مفاخره‌هایی میان تیره‌های قریش و بنی‌مغیره روی داد. گروهی از مغیری‌ها در برابر [[بنی‌عبدمناف]] در کثرت افراد و شرف انساب خود فخر می‌‌فروختند و هریک می‌کوشید با معرفی افراد نامدار قبیله‌اش، برتری‌های خود را نشان دهد و بر دیگری ببالد.<ref>المنمق، ص106.</ref>

==بنی‌مغیره و کعبه==

رسیدگی به امور [[خانه خدا]] و دستیابی به مناصب ویژه کعبه از افتخارات و موقعیت‌هایی بود که هریک از تیره‌های قریش در دوران جاهلیت از جمله بنی‌مغیره برای رسیدن به آن می‌کوشید. یکی از این مناصب، [[پرده‌داری کعبه]] و کارگزاری پوشش سالانه خانه خدا بود. در گزارشی مبالغه‌آمیز آمده که [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]] از ثروتمندان بنی‌مغیره، به تنهایی هزینه یک ساله پوشش کعبه را پرداخت. این در حالی بود که همه قریش دارایی خود را جمع می‌کردند تا بتوانند در یک سال خانه خدا را پرده بپوشانند. عبدالله بن ابی‌ربیعه را از همین رو «عِدل» می‌گفتند؛ زیرا به تنهایی با قریش برابری می‌کرد.<ref>الاغانی، ج1، ص73، 75.</ref> برخی منابع همین گزارش را درباره ولید بن مغیره، از دیگر ثروتمندان مغیری، آورده و از او با عنوان «عدل» یا «وحید» یاد کرده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص203.</ref>

پاسداری از بنای خانه خدا و بازسازی و تعمیر آن از دیگر اموری بود که قریشیان و دیگر قبایل از جمله بنی‌مغیره بدان اهتمام جدی داشتند. ساختمان کعبه تا آن هنگام چندبار بازسازی شده بود.

در یکی از این بازسازی‌ها، اعضای بنی‌مغیره نیز مشارکت داشتند. از آن پس که بنای کعبه در حادثه‌ای دچار آتش‌سوزی شد، قریشیان تصمیم گرفتند آن را دیگر بار تعمیر و بازسازی کنند. ولی چون از ویرانی کعبه می‌هراسیدند، ولید بن مغیره پیشگام شد و دیوارهای آن را از بالا تا پایه ویران کرد. ولید در دو روز یکایک سنگ‌ها را برداشت تا به پایه اصلی کعبه که [[حضرت ابراهیم]] بنا کرده بود، رسید و از ادامه ویران‌سازی دیوارها بازایستاد. او به قریشیان سفارش کرد تا برای بازسازی بنای کعبه از اموال پاک و بدون [[ربا]] و [[قمار]] هزینه کنند. سپس تیره‌های قریشی از جمله بنی‌مغیره، بازسازی خانه خدا را آغاز کردند. هنگام نصب [[حجرالاسود]] میان آن‌ها اختلاف افتاد. این اختلاف با حکمیت و درایت [[پیامبر(ص)]] که 35 ساله بود، حل شد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص158-162.</ref> از آن پس که کعبه بازسازی شد، نخستین کسی که به احترام و بزرگداشت کعبه با پای برهنه به درون آن گام نهاد، ولید بن مغیره بود. از آن پس این کار وی از سنت‌ها و آداب ورود به خانه خدا شمرده شد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص174.</ref>

==بنی‌مغیره و پیامبر==

با آغاز دعوت پیامبر به [[اسلام]] در [[مکه]]، بیشتر مغیریان به‌ویژه سران آنان، با پیامبر و پیروان او مخالفت ورزیدند و همانند دیگر [[مشرکان قریش]] به رویارویی با اسلام برخاستند. آن‌ها نقشی محوری در ستیز با پیامبر داشتند. مشرکان بنی‌مغیره در آغاز با تمسخر آیات قرآن و ریشخند تازه مسلمانان، به مبارزه با پیامبر و پیروانش برخاستند. ولید بن مغیره از جمله آن‌ها بود<ref>المحبر، ص160.</ref> که خداوند بر پایه آیه 95 [[سوره حجر]] شر او را از پیامبر دورساخت: {{قلم رنگ|سبز|﴿اِنَّا کَفَیْناکَ الْمُسْتَهْزِئینَ﴾}}.

‌شماری دیگر از مشرکان بنی‌مغیره همانند [[ابوجهل]]، [[عاص بن هشام]]، [[ابوقیس بن ولید]]، [[قیس بن فاکه]]، و [[زهیر بن ابوامیه]] از روش «[[اقتسام]]» استفاده می‌کردند. «مقتسمون» مشرکانی بودند که در [[موسم حج]] راه‌های ورودی مکه را میان خود تقسیم کرده، هریک بر راهی، از رفتن مردم نزد پیامبر پیشگیری می‌کردند.<ref>المحبر، ص160؛ مجمع البیان، ج6، ص531؛ المیزان، ج12، ص193-194، 198.</ref> در آیه 90 و 91 سوره حجر به روشنی از این روش مشرکان یاد شده است.

===تکذیب آیات و شکنجه مسلمانان===
تکذیب و انکار آیات خداوند از سوی بنی‌مغیره، ذیل آیه 11 [[سوره مزمل]]<ref>زاد المسیر، ج8، ص116؛ التکمیل و الاتمام، ص452؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص45.</ref> و 36 [[سوره رعد]]<ref>الوجوه و النظائر، ج1، ص95؛ التکمیل و الاتمام، ص210.</ref> از سوی برخی مفسران آمده است. بر پایه برخی گزارش‌ها، آیه‌های 28 [[سوره ابراهیم]]،<ref>تفسیر فرات کوفی، ص221؛ تفسیر قمی، ج1، ص371؛ جامع البیان، ج13، ص145-146.</ref> 17 [[سوره هود]]<ref>الوجوه و النظائر، ج1، ص95.</ref> و 22 [[سوره محمد]]<ref>نمونه بینات، ص719-720.</ref> که از کفرورزی و فساد مشرکان و دشمنان پیامبر حکایت دارند، درباره مشرکان بنی‌مغیره تاویل و تفسیر شده‌اند؛

مغیریان همپای دیگر مشرکان مکه افزون بر موضع‌گیری‌های یاد شده، از روش‌های سخت دیگر همانند حبس، شکنجه و سرانجام رویارویی نظامی در برابر رسول خدا و یاران او بهره بردند. خاندان یاسر از نخستین مسلمانان مکه بودند که سران مغیری آن‌ها را به جرم اسلام‌خواهی سخت شکنجه کردند. عمار جان دادن پدرش یاسر و مادرش سمیه را زیر شکنجه بی امان مشرکان بنی‌مغیره دید و خود به بدترین شکل شکنجه شد.<ref>اسد الغابه، ج4، ص628-691.</ref>

پس از هجرت پیامبر و مسلمانان از مکه به [[مدینه]]، مشرکان بنی‌مغیره با دستگیری و حبس مسلمانان نخستین در مکه، آن‌ها را از پیوستن به پیامبر و مهاجرت به مدینه بازمی‌داشتند. آن‌ها‌ [[ام سلمه]] و پسر خردسالش را بیش از یک سال در مکه حبس کردند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص468-469؛ المحبر، ص83، 85؛ انساب الاشراف، ج10، ص221-222.</ref> ابوجهل نیز برادران مادری‌اش سلمة بن هشام و عیاش بن ابی‌ربیعه را پس از ضرب و شتم در مکه به زندان افکند.<ref>نسب قریش، ص302-303، 317-318؛ انساب الاشراف، ج10، ص183-184، 197-198.</ref>

===جنگ نظامی با پیامبر=== 

مهم‌ترین و شاید واپسین شیوه مبارزه مغیریان با مسلمانان، بهره‌گیری از توان نظامی بود. نخستین درگیری مشرکان قریش با مسلمانان به سال دوم ق. و در [[نخیله]]، ناحیه‌ای میان [[مکه]] و [[طائف]]، رخ داد. در این جنگ، گروهی از مسلمانان به رهبری [[عبدالله بن جحش]] که برای آگاهی از وضعیت مشرکان قریش ماموریت یافته بودند، با کاروان تجاری بنی‌مغیره درگیر شدند. در این درگیری، یک تن از مشرکان کشته و دو تن اسیر شدند و کاروان به غنیمت مسلمانان درآمد. عثمان بن عبدالله بن مغیره و حکم بن کیسان، از موالیان بنی‌مغیره، به اسارت درآمدند و نوفل بن عبدالله بن مغیره از دست مسلمانان گریخت. این نبرد که در [[ماه حرام]] ([[رجب]]) رخ داده بود، بهانه‌ای شد تا مشرکان و دشمنان پیامبر، او را به دلیل نبرد در ماه حرام تخطئه کنند. خداوند در آیه 217 سوره بقره پاسخی قاطع به اینان داد و این دسیسه را خنثا کرد و تردید مسلمانان را زدود.<ref>تفسیر قرطبی، ج3، ص40؛ اسد الغابه، ج4، ص656.</ref>

[[جنگ بدر]] به سال دوم ق. اوج حضور و کوشش مشرکان بنی‌مغیره در ستیز و خصومت با پیامبر و پیروانش بود. شمار کشتگان و اسیران بنی‌مغیره در این نبرد، گواهی روشن بر این مدعا است. در این جنگ، هشت تن از مغیری‌ها از جمله ابوجهل که از [[مطعمین]] بدر بود،<ref>المحبر، ص161.</ref> کشته شدند.<ref>المغازی، ج1، ص87، 140، 149-150؛ النسب، ص209-210؛ انساب الاشراف، ج1، ص354-356؛ ج10، ص173-174.</ref> تاثیر هلاکت آن‌ها بر دیگر اعضای این قبیله، احساسات شاعران این قوم را برانگیخت و آنان در این زمینه اشعاری سرودند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص549.</ref>

در [[نبرد احد]] (3ق.) نیز چندین تن از مغیریان کشته شدند.<ref>المغازی، ج1، ص308؛ انساب الاشراف، ج1، ص407-408؛ ج10، ص184؛ جمهرة انساب العرب، ص146.</ref> مسلمانان در مرحله نخست این نبرد به پیروزی رسیدند؛ اما [[خالد بن ولید|خالد بن ولید مخزومی]]، فرمانده سواران سپاه مکه، با استفاده از غفلت برخی مسلمانان مستقر در [[کوه رماه]]، از پشت به سپاه اسلام یورش برد و نتیجه نبرد را به سود مشرکان تغییر داد. [[عکرمة بن ابی‌جهل]] نیز در این نبرد از دیگر فرماندهان سپاه مشرکان بود.<ref>السیرة النبویه، ج3، ص587؛ المغازی، ج1، ص220.</ref>

بنی‌مغیره در [[نبرد خندق]] (5ق.) همراه دیگر احزاب و گروه‌های مخالف پیامبر حضور داشتند و برخی نیز به دست مسلمانان به قتل رسیدند.<ref>المغازی، ج2، ص496؛ النسب، ص210.</ref> مفسران واژه «احزاب» را در آیه {{قلم رنگ|سبز|﴿جُنْدٌ ما هُنالِکَ مَهْزُومٌ مِنَ الْاَحْزابِ﴾}} (سوره ص، آیه 11) به کافران و مشرکان از جمله بنی‌مغیره تطبیق کرده‌اند.<ref>الوجوه و النظائر، ج1، ص95؛ التکمیل و الاتمام، ص342.</ref> عکرمة بن ابی‌جهل از جنگجویان مغیری، در این نبرد همراه [[عمرو بن عبدود]] و چند سرباز دیگر سپاه دشمن با عبور از خندق به درون سپاهیان اسلام نفوذ کردند. اما پس از کشته شدن عمرو به دست [[حضرت علی(ع)]]، او و دیگر همرزمانش بدون هیچ دستاوردی عقب‌نشینی کردند و به سپاه خود بازگشتند.<ref>الطبقات، ج2، ص52؛ تاریخ طبری، ج2، ص573-574.</ref>

==مسلمانان بنی‌مغیره==

هنگامی که پیامبر مردم مکه را به [[یکتاپرستی]] فراخواند، برخی اعضای بنی‌مغیره بت‌پرستی را رها نمودند و به آیین اسلام گرویدند. [[سلمة بن هاشم]]،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص174، 183؛ نسب قریش، ص302-303.</ref> [[عیاش بن ابی‌ربیعه]]<ref>انساب الاشراف، ج10، ص197-198؛ نسب قریش، ص317-318.</ref> و‌ [[ام سلمه|ام سلمه بنت ابی‌امیه]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص213؛ المحبر، ص83-85.</ref> از نخستین مسلمانان بنی‌مغیره در مکه بودند. اسلام آوردن این عده، خلاف خواسته مشرکان مغیری بود. از این‌رو، بر آن‌ها بسیار سخت گرفتند و آن‌ها را به زندان افکندند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص468-469؛ المحبر، ص83-85؛ انساب الاشراف، ج10، ص221-223.</ref>

پیامبر در مکه آیه‌های قرآن را به غلامی از بنی‌مغیره به نام «یعیش» که زبان عربی نمی‌دانست، می‌آموخت. مشرکان و از جمله بنی‌مغیره رسول خدا را متهم کردند که قرآن را از این فرد می‌آموزد. خداوند با رد این اتهام، آیه 103 [[سوره نحل]] را فرو فرستاد: <ref>جامع البیان، ج14، ص119.</ref> {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ لَقَدْ نَعْلَمُ اَنَّهُمْ یَقُولُونَ اِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَـرٌ لِسانُ الَّذی یُلْحِدُونَ اِلَیْهِ اَعْجَمِیٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبینٌ﴾}}. «بغنس»،<ref>روض الجنان، ج12، ص98.</ref> «جبر»<ref>غرر التبیان، ص305.</ref> و «مقیس»<ref>الدر المنثور، ج4، ص131.</ref> از دیگر نام‌هایی است که برای این غلام یاد کرده‌اند؛

با این‌که شماری‌ اندک از مغیریان به اسلام گرویدند، نقش و سهم آن‌ها در رخدادهای پیش از [[فتح مکه]] از جمله غزوه بدر، احد، خندق و [[صلح حدیبیه]] چندان دانسته نیست. البته از حضور [[ولید بن ولید بن مغیره]] در [[عمرة القضا]] گزارشی در دست است.<ref>نسب قریش، ص324.</ref> حضور‌ اندکی از آن‌ها در غزوه فتح مکه<ref>نسب قریش، ص315-316؛ انساب الاشراف، ج10، ص207-208.</ref> نیز گزارش شده است.

جز این عده، گویا اسلام آوردن بیشتر مغیریان تا [[فتح مکه]] به سال هشتم ق. به تاخیر افتاد. در این غزوه، بنی‌مغیره همانند دیگر مردم مکه خواسته یا ناخواسته مسلمان شدند و از آن پس در رویدادهای پیش روی مسلمانان تا‌اندازه‌ای مشارکت داشتند. حضور برخی از بنی‌مغیره در غزوه‌های [[غزوه حنین|حنین]]<ref>نسب قریش، ص316.</ref> و [[غزوه طائف|طائف]]<ref>المغازی، ج3، ص938؛ تاریخ خلیفه، ص55؛ العلل و معرفة الرجال، ج3، ص420.</ref> به سال هشتم ق. نمونه‌ای از مشارکت آن‌ها در رخدادهای آن هنگام است. پیامبر نیز با آگاهی از توانایی‌های اعضای این قبیله، از ظرفیت‌های آن‌ها در پیشبرد اهداف اسلام بهره گرفت. او عبدالله بن ابی‌ربیعه را در منطقه «جَنَد» و توابع آن از سرزمین‌های [[یمن]] منصوب کرد.<ref>الاغانی، ج1، ص75.</ref>

==بنی‌مغیره در دوران خلیفه اول==

با روی کار آمدن خلیفه اول به سال یازدهم ق. برخی مسلمانان بنی‌مغیره با وی همکاری کردند و در رویدادهای دوره خلافت او حاضر بودند.<ref>نسب قریش، ص316-320؛ انساب الاشراف، ج10، ص186.</ref> در گزارشی آمده است که بنی‌مغیره از انتخاب [[ابوبکر]] به خلافت رضایت داشتند.<ref>الطبقات، ج3، ص137.</ref> در این دوره، برخی مغیری‌ها در [[نبرد یمامه]]<ref>نسب قریش، ص330؛ تاریخ خلیفه، ص73.</ref> (11ق.) و [[یوم اجنادین]]<ref>النسب، ص209؛ نسب قریش، ص310-311؛ انساب الاشراف، ج10، ص174-175.</ref> (13ق.) شرکت داشتند و شماری هم در این دو نبرد کشته شدند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص418؛ النسب، ص209-210؛ فتوح البلدان، ص117، 141؛ جمهرة انساب العرب، ص145.</ref>

عبدالله بن ابی‌ربیعه معروف به بحیرا/بجیرا که با فرمان پیامبر بر ناحیه‌ای از یمن گمارده شده بود، در دوره ابوبکر نیز در این سمت ابقا شد.<ref>نسب قریش، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186.</ref> مهاجر بن ابی‌امیة بن مغیره نیز از سفیران خلیفه اول به‌شمار می‌آمد.<ref>نسب قریش، ص316.</ref> [[خالد بن ولید]] از دیگر مغیریانی بود که نزد ابوبکر جایگاهی والا داشت و از والیان و کارگزاران او به‌شمار می‌آمد.<ref>نسب قریش، ص320-321.</ref> وی با برادرزاده‌اش [[ولید بن عبدشمس|ولید]] بن [[عبدشمس بن ولید]] در نبرد یمامه حضور داشت. ولید در این درگیری کشته شد.<ref>نسب قریش، ص330.</ref> خالد به فرمان خلیفه اول راهی [[شام]] شد و تا پایان دوره خلافت ابوبکر در آن‌جا ماند.<ref>نسب قریش، ص321؛ انساب الاشراف، ج10، ص208.</ref> او و دیگر برادرزاده‌اش اباعبیدة بن عمارة بن ولید در [[نبرد یرموک]] (اجنادین) شرکت کردند. اباعبیده در این نبرد کشته شد.<ref>نسب قریش، ص330.</ref>

==بنی‌مغیره در دوران خلیفه دوم==

با آغاز حکومت خلیفه دوم به سال سیزدهم ق. برخی موضع‌گیری‌های عمر در برابر بنی‌مغیره آغاز شد. این خلیفه از ناحیه مادرش حَنتمه/جنتمه تنها فرزند‌ [[هاشم بن مغیره]]،<ref>نسب قریش، ص301؛ انساب الاشراف، ج10، ص185.</ref> پیوند خویشاوندی با مغیریان داشت و آنان از دایی‌های وی بودند. اما در برابر کژی‌ها و ناروایی‌های آن‌ها می‌ایستاد. وی در دوره خلافتش برخی دایی‌هایش را به دلیل پوشیدن لباس حریر با تازیانه تنبیه کرد.<ref>الحیوان، ج5، ص372.</ref> نیز دلیل پیری و سفیدی موی خود را مرارت‌هایی می‌دانست که از جانب دایی‌هایش می‌کشید.<ref>المعجم الکبیر، ج1، ص69؛ تاریخ دمشق، ج44، ص468.</ref> خلیفه دوم بر خلاف ابوبکر از عملکرد خالد بن ولید رضایت نداشت و رفتارهای او را از دیرباز برنمی‌تافت. از این‌رو، با آغاز خلافت خود، بی‌درنگ او را از حکومت شام برکنار کرد.<ref>نسب قریش، ص321.</ref>

در کنار موضع‌گیری‌های یاد شده، گزارش‌هایی حکایت دارند که برخی مغیریان با خلیفه دوم همکاری داشتند و عمر نیز از آن‌ها در پیشبرد مقاصد خود بهره می‌گرفت. عبدالله بن ابی‌ربیعة بن مغیره از جمله کارگزاران خلیفه دوم بود که از هنگام رسول خدا بر ناحیه‌ای از یمن حکومت می‌کرد. وی در دوره عمر نیز بر این منصب باقی ماند.<ref>نسب قریش، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186.</ref>

[[هشام بن ولید]]، برادر [[خالد بن ولید]]، از دیگر مغیریانی بود که با حکومت عمر همکاری داشت. وی از فرستادگان عمر نزد [[سعد بن ابی‌وقاص]] در [[کوفه]] بود.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص206.</ref> حارث بن هشام بن مغیره در روزگار خلیفه دوم با همه مال و عیال خود به شام کوچید و به سال 18 ق. همان جا درگذشت.<ref>نسب قریش، ص302.</ref> گزارشی از کشته شدن او در نبرد اُجنادین به سال 13 ق. گزارش داده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص175؛ فتوح البلدان، ص117.</ref> [[عمر بن خطاب]] پس از مرگ حارث با زن وی ازدواج کرد و پسرش عبدالرحمن را در پناه و سرپرستی خود گرفت.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص178.</ref> او پس از بازگشت عبدالرحمن از شام، در [[مدینه]] قطعه‌ای زمین به او داد.<ref>نسب قریش، ص303.</ref>

==بنی‌مغیره در دوران خلیفه سوم==

مغیریان در دوران خلافت [[عثمان]] موضع‌گیری دوگانه‌ای را در برابر وی برگزیدند. گروهی در دربار عثمان دارای جایگاه بودند و از عوامل و کارگزاران او به‌شمار می‌آمدند. [[عبدالرحمن بن حارث |عبدالرحمن بن حارث بن هشام]]، داماد عثمان، با دستور وی همراه چهار تن دیگر به تدوین و گردآوری [[قرآن]] در یک مصحف و به لغت [[قریش]] پرداخت.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص175-176.</ref> بحیرا/بجیرا فرزند ابوربیعة بن مغیره که با فرمان رسول خدا و در روزگار خلیفه اول و دوم بر ناحیه‌ای از یمن حکومت می‌کرد، در دوره عثمان نیز بر همین سِمَت بود. وی سرانجام در روزگار خلافت عثمان درگذشت.<ref>نسب قریش، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186.</ref>

در اواخر حکومت عثمان که اعتراض‌ها ضد وی شدت گرفت، [[عمار یاسر]] از هم‌پیمانان بنی‌مغیره به دلیل مخالفت با خلیفه دستگیر و به دست عثمان و پیرامونیانش شکنجه شد و سخت کتک خورد. مغیری‌ها به دفاع از عمار برخاستند و [[بنی‌امیه]] را به مرگ تهدید کردند.<ref>الامامة و السیاسه، ج1، ص51.</ref>

==بنی‌مغیره در دوران امویان تا عباسیان==

پس از دوره خلفای سه‌گانه، برخی مغیری‌ها با بعضی از خلفای اموی، [[مروانیان|مروانی]]، [[زبیریان|زبیری]] و [[عباسیان|عباسی]] نیز همکاری داشتند. این عده عبارت بودند از: [[عبدالرحمن بن خالد]] همراه [[معاویه]] در [[جنگ صفین|صفین]]<ref>نسب قریش، ص324-326؛ انساب الاشراف، ج10، ص209-212.</ref>؛ [[حارث بن خالد|حارث بن خالد بن عاصی]] از کارگزاران [[یزید بن معاویه]] و [[عبدالملک بن مروان]] در [[مکه]]<ref>نسب قریش، ص313؛ انساب الاشراف، ج10، ص185.</ref>؛ [[عمرو بن عبدالله|عمرو بن عبدالله بن ابی‌ربیعه]] که رابطه خوبی با عبدالملک بن مروان داشت<ref>انساب الاشراف، ج10، ص189.</ref>؛ [[هشام بن اسماعیل|هشام بن اسماعیل مخزومی]]، داماد عبدالملک بن مروان و حکمران وی در [[مدینه]]<ref>انساب الاشراف، ج10، ص206-207؛ نسب قریش، ص329.</ref>؛ فرزندان وی ابراهیم و محمد از کارگزاران هشام بن عبدالملک بر [[حرمین]]<ref>انساب الاشراف، ج10، ص206-207؛ نسب قریش، ص329.</ref>؛ [[ابابکر بن عبدالرحمن]] که نزد عبدالملک بن مروان دارای منزلت و جایگاه بود<ref>نسب قریش، ص303؛ انساب الاشراف، ج10، ص177.</ref>؛ حارث بن عبدالله ابی‌ربیعه حکمران زبیریان در [[مدینه]]<ref>النسب، ص209-210.</ref> یا [[بصره]]<ref>نسب قریش، ص318؛ انساب الاشراف، ج10، ص186-188.</ref>؛ [[خالد بن مهاجر|خالد بن مهاجر بن خالد]]، همراه [[عبدالله بن زبیر]] و از مخالفان بنی‌امیه<ref>نسب قریش، ص327.</ref>؛ عبدالله بن عبدالرحمن بن ولید معروف به هِبرزی، از کارگزاران آل زبیر در [[یمن]]<ref>نسب قریش، ص331-332؛ المحبر، ص152.</ref>؛ محمد بن عبدالرحمن بن هشام، قاضی مکه در روزگار [[مهدی عباسی]]<ref>نسب قریش، ص315؛ انساب الاشراف، ج10، ص183.</ref>؛ [[هشام بن عبدالملک|هشام بن عبدالملک بن عکرمه]]، قاضی مدینه در حکومت [[هارون الرشید]].<ref>جمهرة انساب العرب، ص145.</ref>

==بنی‌مغیره و اهل‌بیت==

مغیریان موضع‌گیری روشنی در برابر [[اهل‌بیت]] نداشتند. هیچ گزارشی درباره پشتیبانی اعضای این قبیله از [[امام علی(ع)]] به‌ویژه در دوره خلفای سه گانه، دیده نمی‌شود، جز گزارشی که از مشارکت شماری‌ اندک از بنی‌مغیره در برخی رخدادهای دوره خلافت او حکایت دارد. شهادت مهاجر بن خالد در نبرد صفین از آن جمله است.<ref>النسب، ص210؛ المنمق، ص360؛ الاصابه، ج5، ص27.</ref> رسول خدا نیز از رویارویی سخت برخی اعضای امت خود با اهل بیتش در آینده گزارش داده و قبایلی چون بنی‌مغیره، بنی‌امیه و [[بنی‌مخزوم]] را پر کینه‌ترین گروه‌ها در برابر اهل‌بیت خود معرفی کرده است.<ref>معالم الفتن، ج2، ص427.</ref>

حضور برخی اعضای بنی‌مغیره در سپاه جمل مانند معبد بن زهیر بن ابی‌امیه<ref>نسب قریش، ص317.</ref> و عبدالرحمن بن حارث بن هشام<ref>انساب الاشراف، ج10، ص175-176.</ref> و نیز در [[جنگ صفین]] مانند عبدالرحمن بن خالد بن ولید<ref>انساب الاشراف، ج10، ص209-212؛ نسب قریش، ص324-326.</ref> مؤید همین سخن پیامبر است؛ موضع منفی بنی‌مغیره در برابر امامان باعث شد که علی(ع) بر فراز منبر [[مسجد کوفه]]، دو قبیله بنی‌امیه و بنی‌مغیره را لعن کند و هلاکت سران آن‌ها را در نبرد بدر در همین جهت بداند.<ref>تاریخ دمشق، ج52، ص314.</ref> بعدها همانند این تعبیر بر زبان دیگر امامان نیز جاری شد. برخی مفسران به نقل از [[حضرت علی(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] و حتی خلیفه دوم آیه 28 [[سوره ابراهیم]] را درباره دو گروه فاجر از قریش یعنی بنی‌امیه و بنی‌مغیره تفسیر کرده‌اند.<ref>تفسیر فرات کوفی، ص221؛ جامع البیان، ج13، ص146.</ref>

بر پایه این آیه، سران کافران از جمله بنی‌مغیره، نعمت خدا را کفران نمودند و مایه هلاکت خود و قوم خویش شدند؛ بر پایه حدیثی در برخی منابع اهل‌سنت، حضرت علی(ع) از دختر ابوجهل، شخصیت معروف بنی‌مغیره، خواستگاری کرد. آن‌گاه که این گزارش به پیامبر رسید، فرمود: فاطمه پاره تن من است. هرکه او را بیازارد، مرا آزرده است.<ref>مسند احمد، ج4، ص326؛ المستدرک علی الصحیحین، ج3، ص173.</ref> دانشوران [[شیعه]] این گزارش را ساختگی و دروغین دانسته‌اند که مخالفان امام در نکوهش او جعل کرده‌اند.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج5، ص315-328.</ref> به باور آنان، آل زبیر که در دشمنی با اهل بیت شهره بودند، چنین گزارشی را در نکوهش و قدح حضرت علی(ع) ساختند و انتشار دادند.<ref>رسالة فی حدیث خطبة علی بنت ابی جهل، ص45.</ref>

گزارشی از همراهی و مشارکت بنی‌مغیره با دیگر اهل بیت در دست نیست. در برابر، شماری فراوان از مغیری‌ها با خلفای اموی، زبیری و عباسی همراه و هم‌فکر بودند و از کارگزاران آن‌ها به شمار می‌آمدند. همین واقعیت، فاصله فراوان بنی‌مغیره را با اهل‌بیت نشان می‌دهد.

==مشاهیر بنی‌مغیره==

از میان آنان، افزون بر عصر جاهلی، در سده‌های اول ق. نیز چهره‌هایی برجسته پدید آمدند. برخی از آن‌ها در شعر،<ref>النسب، ص209-210؛ نسب قریش، ص313، 319، 322، 327؛ انساب الاشراف، ج10، ص184، 201.</ref> خطابه،<ref>البیان و التبیین، ج1، ص196.</ref> حدیث،<ref>نسب قریش، ص303.</ref> فقه،<ref>نسب قریش، ص319؛ انساب الاشراف، ج10، ص185؛ جمهرة انساب العرب، ص145.</ref> و قضا<ref>انساب الاشراف، ج10، ص185.</ref> سرآمد بودند. نیز برخی از آن‌ها از صاحبان مناصب در دستگاه خلفا بودند.<ref>نسب قریش، ص313، 318، 320، 328، 332؛ المحبر، ص152.</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7724

 | عنوان = بنی‌مغیره

 | نویسنده = علی محمدی یدک

}}

*'''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.

*'''الارشاد''': المفید (درگذشت 413ق.)، بیروت، دارالمفید، 1414ق.

*'''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت 630ق.)، بیروت، دارالفکر، 1409ق.

*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (درگذشت 356ق.)، به کوشش علی مهنّا و سمیر جابر، بیروت، دارالفکر.

*'''الامامة و السیاسه''': ابن قتیبه (درگذشت 276ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، 1413ق.

*'''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.

*'''البیان و التبیین''': الجاحظ (درگذشت 255ق.)، بیروت، مکتبة الهلال، 1423ق.

*'''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (درگذشت 240ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دارالفکر، 1414ق.

*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (درگذشت 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

*'''تاریخ مدینة دمشق''': ابن عساکر (درگذشت 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1415ق.

*'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت 292ق.)، بیروت، دارصادر، 1415ق.

*'''تفسیر ابن ابی‌حاتم (تفسیر القرآن العظیم)''':  ابن ابی‌حاتم (درگذشت 327ق.)، به کوشش اسعد محمد، بیروت، المکتبة العصریه، 1419ق.

*'''تفسیر القمی''': القمی (درگذشت 307ق.)، به کوشش الجزائری، قم، دارالکتاب، 1404ق.

*'''تفسیر فرات الکوفی''': الفرات الکوفی (درگذشت 307ق.)، به کوشش محمد کاظم، تهران، وزارت ارشاد، 1374ش.

*'''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''':  القرطبی (درگذشت 671ق.)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.

*'''التکمیل و الاتمام''': ابن عسکر (درگذشت 636ق.)، به کوشش اسماعیل مروه، بیروت، دارالفکر المعاصر، 1418ق.

*'''جامع البیان''': الطبری (درگذشت 310ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.

*'''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (درگذشت 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''الدر المنثور''': السیوطی (درگذشت 911ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1365ق.

*'''رجال کشّی (اختیار معرفة الرجال)، الطوسی (درگذشت 460ق.)، به کوشش میرداماد و رجایی، قم، آل البیت''':، 1404ق.

*'''رسالة فی حدیث خطبة علی بنت ابی‌جهل''': سید علی الحسینی المیلانی، قم، یاران، 1418ق.

*'''روح المعانی''': الآلوسی (درگذشت 1270ق.)، به کوشش عبدالباری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (درگذشت 554ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، 1375ش.

*'''زاد المسیر''': ابن جوزی (درگذشت 597ق.)، به کوشش محمد عبدالرحمن، بیروت، دارالفکر، 1407ق.

*'''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت 213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق.

*'''الصحیح من سیره النبی9''': جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دارالسیره، 1414ق.

*'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (درگذشت 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''العلل و معرفة الرجال''': احمد بن حنبل (درگذشت 241ق.)، به کوشش وصی الله بن محمد، الریاض، دارالغانی، 1408ق.

*'''غرر التبیان''': بدر الدین الحموی (درگذشت 733ق.)، به کوشش عبدالجواد، دمشق، دارقتیبه، 1410ق.

*'''فتوح البلدان''': البلاذری (درگذشت 279ق.)، بیروت، دارالهلال، 1988م.

*'''کتاب الحیوان''': الجاحظ (درگذشت 255ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دارالجیل، 1416ق.

*'''مجمع البیان''': الطبرسی (درگذشت 548ق.)، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.

*'''المحبّر''': ابن حبیب (درگذشت 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیده.

*'''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (درگذشت 405ق.)، به کوشش مصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.

*'''مسند احمد''': احمد بن حنبل (درگذشت 241ق.)، بیروت، دارصادر.

*'''معالم الفتن''': سعید ایوب، قم، احیاء الثقافه، 1416ق.

*'''المعجم الکبیر''': الطبرانی (درگذشت 360ق.)، به کوشش حمدی عبدالمجید، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.

*'''المغازی''': الواقدی (درگذشت 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

*'''المناسک و اماکن طرق الحج''': ابواسحق الحربی (درگذشت 285ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دارالیمامه، 1401ق.

*'''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت 245ق.)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405ق.

*'''المیزان''': الطباطبائی (درگذشت 1402ق.)، بیروت، اعلمی، 1393ق.

*'''النسب''': ابن سلّام الهروی (درگذشت 224ق.)، به کوشش مریم محمد، بیروت، دارالفکر، 1410ق.

*'''نسب قریش''': مصعب بن عبدالله الزبیری (درگذشت 236ق.)، به کوشش بروفسال، قاهره، دارالمعارف.

*'''نمونه بینات در شان نزول آیات''': محمد باقر محقق، تهران، انتشارات اسلامی، 1361ش.

*'''الوجوه و النظائر''': الدامغانی (درگذشت 478ق.)، به کوشش الزفیتی، قاهره، وزارت اوقاف، 1412ق.

{{پایان}}

{{قبایل عربستان}}

[[Category:قبایل عربستان]]
[[Category:قبایل صاحب منصب]]
[[Category:قبایل مدینه]]
[[Category:قبایل مکه]]

[[رده:قبایل عربستان]]
[[رده:قبایل صاحب منصب]]
[[رده:قبایل مدینه]]
[[رده:قبایل مکه]]