در حال ویرایش تثویب (بخش)

==پیشینه==
این مسئله پس از طرح در کتب تاریخی و روایی، در منابع فقه استدلالی هر دو گروه، از گذشته‌های دور تا امروز مورد بحث بوده است. در برخی گزارش‌های تاریخی اهل سنت آمده که از آغاز تشریع اذان در روزگار [[پیامبر اکرم(ص)]] این جمله جزء اذان به شمار می‌رفته است.<ref>سنن ابن‌ماجه، ج1، ص233.</ref> این گزارش‌ها مضامین متفاوت دارند. در پاره‌ای از آن‌ها، ریشه پیدایش اذان به خواب یک مرد از [[انصار]] بازگردانده شده است.<ref>سنن ابن‌ماجه، ج1، ص233.</ref>

اما در [[فقه]] [[اسلام]]، خواب افراد عادی نمی‌تواند منشا حکم باشد.<ref>الفقه الاسلامی، ج1، ص607؛ الانصاف، ص119.</ref> در گزارش‌های دیگر از پیدایش و تشریع اذان که اجزای اذان را برشمرده‌اند، به این جمله اشاره‌ای نشده است.<ref>سنن ابن‌ماجه، ج1، ص233.</ref> شافعی به پشتوانه همین دلیل، این افزوده را مکروه دانسته است.<ref>الام، ج1، ص104.</ref> 
در گزارش‌های دیگر تصریح شده که این جمله با صلاحدید [[عمر بن خطاب]] و هنگام خلافت او به اذان افزوده شد.<ref>الموطا، ج1، ص72؛ کنز العمال، ج8، ص357.</ref> این نوعی [[اجتهاد در برابر نص]] به شمار می‌رود.<ref>النص و الاجتهاد، ج1، ص218.</ref>  


در منابع روایی شیعه نیز چند روایت در تایید این کار آمده است<ref>التهذیب، ج2، ص62-63؛ الاستبصار، ج1، ص308-309؛ وسائل الشیعه، ج4، ص651.</ref>؛ اما همه دانشمندان شیعه از این روایات روی گردانده و آن‌ها را جعلی یا اقتضای [[تقیه]] دانسته‌اند<ref>التهذیب، ج2، ص63؛ جواهر الکلام، ج9، ص113.؛ جواهر الکلام، ج9، ص115.</ref>؛ زیرا در برخی روایات دیگر، این کار به صراحت رد شده است<ref>الکافی، ج3، ص303؛ التهذیب، ج2، ص63؛ وسائل الشیعه، ج4، ص651.</ref> و در روایاتی که جملات اذان را برشمرده‌اند، ذکری از آن به میان نیامده است.<ref>التهذیب، ج2، ص59، 60؛ الاستبصار، ج1، ص305-306؛ وسائل الشیعه، ج4، ص643.</ref> وانگهی اجماع دانشمندان شیعه که یکی از معیارهای نقد محتوایی روایات به شمار می‌آید، با این چند روایت ناسازگار است.<ref>التهذیب، ج2، ص63؛ جواهر الکلام، ج9، ص113؛ جواهر الکلام، ج9، ص115.</ref>