در حال ویرایش تحصیل المرام (کتاب) (بخش)

==ساختار کتاب==

کتاب شش باب و یک پایان و هر باب، فصل‌های متعدد دارد. نویسنده افزون بر یادکرد روایات فضیلت‌های مکه<ref>تحصیل المرام، ص558.</ref> به شرح تاریخ بنای [[کعبه]] و [[مسجدالحرام]]<ref>تحصیل المرام، ص65-140.</ref> و دیگر مکان‌ها و بناهای شهر مکه<ref>تحصیل المرام، ص514-545.</ref> همچون چشمه‌ها و کاروان‌سراها و نیز معرفی برخی دفن شدگان [[گورستان مکه]] و مختصری از اخبار [[والیان مکه]] پرداخته است.<ref>تحصیل المرام، ص658، 672، 681.</ref> 

بیان [[حدود حرم]]، [[مزدلفه]]، [[مشاعر]] و...<ref>تحصیل المرام، ص459، 461.</ref> و نیز برخی رسم‌های عبادی مکه همچون تاریخ ترتیب نمازها در مکه<ref>تحصیل المرام، ص398-400.</ref> نماز خواندن برای اموات در مسجدالحرام<ref>تحصیل المرام، ص397.</ref> تغییرات [[اذان]] در دوره‌های تاریخی<ref>تحصیل المرام، ص395.</ref> و... از دیگر مباحثی است که به تناسب، طرح شده‌اند.

===مباحث مربوط به بناها و فضیلت‌های مکه===

در بخش‌های مربوط به ساختمان بناهای مکه، نویسنده با یادکرد نام منبع، گزارش‌ها و دیدگاه‌های نویسندگان را به ترتیب از کتاب‌های کهن تا کتاب‌های نزدیک به دوران خود نقل کرده است. کتاب او شامل آگاهی‌هایی از تاریخ بناهای مکه و سیر بازسازی بناها تا پایان سده سیزدهم ق. است.<ref>تحصیل المرام، ص144-151.</ref> 

در مباحث مربوط به فضیلت‌های مکه نیز روایاتی را از کتاب‌های گوناگون آورده و به مناسبت، برخی مطالب فقهی و حدیثی را شرح داده است. صباغ هنگام رویارویی با روایات متعارض در باره یک موضوع، بی‌آن‌که داوری کند، همه را آورده است.<ref>تحصیل المرام، ص245-250.</ref> بخش عمده آگاهی‌های کتاب در باره دوره‌های کهن پیش از اسلام، به پیروی از دیگر منابع تاریخ محلی مکه، برگرفته از روایات دینی و غیر دینی است.

===معرفی قبرستان‌های مکه===

صباغ در مبحث قبرستان مکه، در پی گزارش روایاتی از فضیلت هر یک از قبرستان‌های معلات و [[آرامگاه شبیکه]]، آرامگاه مهاجران در [[حصاص|حَصّاص]] (از کوه‌های مکه)، به معرفی برخی از بزرگان مدفون در مکه از آغاز [[اسلام]] در این قبرستان‌ها پرداخته است.<ref>تحصیل المرام، ص641.</ref> بیشتر مطالب

این بخش، از کتاب [[خلاصة الاثر]] [[محبی]] برگرفته شده و شامل معرفی مختصر شماری از دانشوران سده یازدهم ق. است.<ref>تحصیل المرام، ص650-658، 645.</ref> صباغ برخی از افراد نزدیک به دوران خود را هم معرفی کرده است.<ref>تحصیل المرام، ص668.</ref> 

===بیان تاریخ والیان مکه===

بخش‌های واپسین کتاب، خلاصه‌ای است از تاریخ والیان مکه از روزگار کهن تا زمانه مؤلف و نیز بیان سیل‌ها و بیماری‌های فراگیر در تاریخ مکه. این بخش از کتاب در باره روابط اشراف حاکم بر مکه در سده سیزدهم ق. و برخی تحولات [[حجاز]] در این سال‌ها است.<ref>تحصیل المرام، ص685-848.</ref> 

از جمله این موارد، ظهور [[وهابیان]] و حمله اول [[آل‌سعود]] به حجاز است. نویسنده که از مخالفان وهابیان است، در بیان زندگی [[محمد بن عبدالوهاب]]، باورهای وهابیان همچون حرمت زیارت اولیا، انکار شفاعت، حرمت وصف پیامبر با صفات مدح و تعظیم، و انکار کرامات اولیاء را مخالف سنت پیامبر و باورهای اهل سنت و جماعت دانسته است.<ref>تحصیل المرام، ص843.</ref> 

وی از جواز زیارت قبرها و درستی باور به شفاعت اولیا و پیامبران دفاع کرده است.<ref>تحصیل المرام، ص641.</ref> به گفته نویسنده، [[عبدالعزیز بن سعود]] و پیروانش که می‌پنداشتند باورهای محمد بن عبدالوهاب در حجاز گسترش خواهد یافت و مایه جذب مردم خواهد شد، از وی حمایت کردند<ref>تحصیل المرام، ص797-798.</ref> و به سال 1216ق. به مکه و [[مدینه]] یورش بردند و افزون بر محاصره درازمدت مکه که مردم را به سختی و گرسنگی‌ انداخت، در مدینه قبه قبرهای [[صحابه]] و اولیا را از میان بردند.

به گفته نویسنده، وهابیان می‌خواستند قبر پیامبر(ص) را نیز ویران کنند؛ اما نتوانستند و به تعبیر او، به غارت اموال درون [[مسجد نبوی]] بسنده کردند.<ref>تحصیل المرام، ص843، 791.</ref> سلطه آل‌سعود بر حجاز در این نوبت، دیری نپایید و با حمله [[محمدعلی پاشا]]، حاکم مصر، و اخراج وهابیان از حجاز، پایان یافت.<ref>تحصیل المرام، ص798.</ref>