در حال ویرایش تعرب بعد الهجره (بخش)

==مراتب هجرت==

در برخی روایات، از دو هجرت یعنی هجرة البادی و هجرة الحاضر یاد کرده‌اند. اولی به مسلمانی اشاره دارد که آن گاه که فراخوانده می‌شد، اجابت می‌کرد؛ اما دومی تکلیف دشوارتری بود که پاداش بیشتر داشت.<ref>سنن النسائی، ج7، ص144؛ المستدرک، ج1، ص55؛ شعب الایمان، ج6، ص46.</ref> گویا مقصود از این دشواری، بقا بر هجرت و دوری از تعرب بعد الهجره است؛ زیرا «بادی» را کسی دانسته‌اند که به بادیه بازگشت کند.<ref>سبل الهدی، ج6، ص433.</ref>

 

در گزارشی دیگر، از هجرت اقامت و هجرت رجعت یاد شده و آمده است که پیامبر با افراد بر «هجرت اقامت» بیعت می‌کرد.<ref>تاریخ المدینه، ج2، ص484-485.</ref> این سخن دلالتی روشن‌تر بر پرهیز از تعرب بعد الهجره دارد. با این حال، پیامبر به عنوان حاکم مسلمانان، کسانی را از این دستور معاف می‌داشت و به برخی بازگشت به بادیه پس از هجرت به مدینه را اجازه می‌داد.<ref>سیره رسول خدا، ج1، ص422.</ref>

در منابع، از کسانی نام برده‌اند که پیامبر به آنان اجازه سکونت در بادیه داد؛ از جمله سلمة ابن اکوع که در پاسخ به اتهام تعرب و ارتدادش از سوی حَجّاج، به اجازه نبوی اشاره کرد.<ref>امداد المنعم، ج1، ص1555.</ref> نکته درخور توجه در این گزارش، استناد به اجازه پیامبر برای جواز بیرون آمدن از مدینه و سکونت در بادیه، حتی پس از وفات پیامبر(ص) و در پایان خلافت [[عثمان]] است. در برخی منابع، از بادیه‌نشینی که تکالیف اسلامی را انجام می‌دهد و در اجرای احکام الهی و عبادت خداوند می‌کوشد، تجلیل شده است.<ref>مسند احمد، ج16، ص446.</ref> توجه به ذیل حدیث نشان می‌دهد که به موردی متفاوت از بادیه‌نشینی که می‌توان آن را مقبول و مجاز نامید، نظر دارد؛ زیرا برای پرهیز از تعرب تا فتح مکه، پس از هجرت به مدینه، هیچ کس حق اقامت در مکه نداشت.<ref>سبل الهدی، ج3، ص320.</ref>

 

این‌که گفته‌اند هجرت به مدینه و بازگشت به بادیه در مواردی مانند انجام کارهای شخصی و معیشتی یا در باره کسی مانند [[سعد ابی‌وقاص]] که در ستیز [[امیرالمؤمنین(ع)]] و [[معاویه]]، در قصر خود در بادیه سکونت کرد، مجاز بوده، <ref>کشف غیاهب الظلام، ج1، ص336.</ref> ادعایی بدون دلیل است؛ زیرا موارد همانند دیگر نیز در دست است که مسلمانان بیرون آمدن از مدینه را حتی پس از دوره پیامبر(ص) تعرب می‌دانستند.<ref>نک: انساب الاشراف، ج2، ص386؛ اخبار الدولة العباسیه، ص107.</ref> بر این اساس، گر چه پس از فتح یا وفات پیامبر هجرت پایان گرفت، نهی از تعرب پایان نیافت.