در حال ویرایش تقیه (بخش)

===حفظ مصالح اجتماعی===

هدف از تقیه مداراتی، همسویی با مخالفان هم‌کیش برای پیشگیری از اختلاف و خون‌ریزی و حفظ مصالح اجتماعی است. بر پایه روایات، در حال تقیه و مدارا با اهل تسنن، می‌توان بر پایه مذهب آنان رفتار کرد.<ref>التهذیب، ج6، ص224.</ref>

از نگاه شماری از فقیهان شیعه، ملاک تقیه مداراتی همانند تقیه خوفی، حفظ جان و پیشگیری از ضرر است،<ref>المکاسب، ج1، ص232؛ التنقیح، ج4، ص254-256.</ref> ولی از دیدگاه بعضی، ملاک تقیه مداراتی، مصلحت کلی جامعه اسلامی و وحدت مسلمانان است، بدون آن که نگرانی از ضرر در میان باشد.<ref>الرسائل، ج2، ص85؛ تفسیر سید مصطفی خمینی، ج3، ص306.</ref> 

بر پایه برخی روایات، پیامبر(ص) باتوجه به این آیه: {{قلم رنگ|سبز|﴿ادْفَعْ بِالَّتی‏ هِیَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَاَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ﴾}}؛ «بدی را به آن چه خود بهتر است، دفع کن! آن گاه کسی که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی یک‌دل می‌‏گردد».  (سوره فصّلت، آیه34) گاهی بر اثر مصالحی تقیه می‌کردند و آن را همانند اقامه فرائض بااهمیت می‌دانستند.<ref>الکافی، ج2، ص117؛ وسائل الشیعه، ج11، ص463.</ref>

همین مضمون در روایات اهل تسنن نیز نقل شده است.<ref>کنز العمال، ج3، ص407؛ الجامع الصغیر، ج1، ص259.</ref> در روایات رسیده از اهل بیت، مواردی بسیار، تقیه خوانده شده‌اند که در آن‌ها، نه هراس جان در میان است و نه اضطرار؛ بلکه مصالح دیگری در میان است.<ref>الکافی، ج2، ص219.</ref> بر پایه روایات اهل بیت، این‌گونه از تقیه در دوران امامت پیشوایان معصوم، بسیار جدی شمرده<ref>الکافی، ج2، ص219؛ وسائل الشیعه، ج16، ص219.</ref> و مدارا کردن با مردم، عاقلانه‌ترین کار دانسته شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج4، ص395؛ الوافی، ج26، ص159؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص13.</ref>

در روایتی از پیامبر(ص) چنین مدارایی به ایمان به خدا و پایمال نشدن یکی از حقوق مردم مشروط شده است.<ref>تحف العقول، ص42.</ref>
از مسائلی که در گذر تاریخ تشیع، مورد توجه فقیهان امامی بوده، تعامل شیعیان با اهل سنت به ویژه در ایام حج بوده است. با وجود این، مؤلف کتاب جواهر از سهل‌انگاری در طرح این مباحث گلایه کرده و پژوهش در این موضوعات را ضروری دانسته است.

برای نمونه، وی پس از طرح این پرسش که اگر روزی در باور شیعه [[ترویه]] باشد و حاکم اهل سنت آن را [[روز عرفه]] اعلام کند، شیعه چه وظیفه‏‌ای دارد، این را از موارد تقیه دانسته و با توجه به ادله نفی عسر و حرج، مجزی بودن عمل بر اساس حکم حاکم سنّی را بعید ندانسته؛ ولی در پایان گفته است: نباید احتیاط کنار گذاشته شود.<ref>جواهر الکلام، ج19، ص31.</ref>