در حال ویرایش تمیم بن اوس (بخش)

==دوره مسلمانی==

گزارش‌های منابع درباره زندگانی وی در دوره مسلمانی، آمیزه‌ای از واقعیت و قصه‌پردازی را در خود دارد. در این میان، گاه تشخیص سره از ناسره، آسان و گاه مشکل است. درباره زندگی وی در دوران حیات پیامبر(ص) آورده‌اند که او پس از اسلام آوردن در پی غزوه تبوک، همراه پیامبر(ص) در نبرد شرکت کرد.<ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج7، ص409.</ref> اما در تاریخ اسلام، غزوه‌ای پس از تبوک ثبت نشده است. نیز آورده‌اند که او اسبی به نام «ورد» را به پیامبر(ص) هدیه کرد که ایشان آن را به عمر بخشید.<ref>فتح الباری، ج5، ص173؛ بحار الانوار، ج16، ص111.</ref> 

===داستان دجال و حدیث جساسه===

جنجالی‌ترین گزارش‌ها درباره وی، داستان دجال و حدیث جساسه است که به «[[قصه دجال]]»، «[[حدیث الجساسه]]» و «قصة الجساسه» شهرت یافته است. بر پایه این داستان، تمیم پیش از مسلمان شدن، همراه شماری از لخمیان و جذامیان به میان دریا رفته و با موجودی عجیب که از آن با عنوان دجال و جساسه یاد کرده، برخورد نموده است. در ادامه این گزارش‌ها آمده که پیامبر(ص) پس از شنیدن این داستان، سخنان او را به گونه‌ای تاییدآمیز برای مردم گزارش کرده است.<ref>المعجم الکبیر، ج24، ص402-403؛ تاریخ دمشق، ج11، ص53؛ صحیح ابن‌حبان، ج15، ص194.</ref> 

این گزارش افسانه‌گون در دوره معاصر از جانب دانشمندان سنی<ref>اضواء علی السنة المحمدیه، ص181-182.</ref> و شیعه<ref>این سنة الرسول، ص383-384؛ نقش ائمه در احیای دین، ج6، ص89-95؛ معالم المدرستین، ج2، ص49.</ref> نقد و رد شده است. بر پایه شماری از منابع شیعی، جنیان، گزارش [[بعثت]] رسول خدا(ص) را در یکی از بیابان‌های مسیر مدینه به شام، به تمیم داده‌اند.<ref>المناقب، ج1، ص76.</ref> 

===پیشنهاد ساخت نخستین منبر===

نیز برخی از گزارش‌ها که در صحت آن‌ها تردید است، ادعا دارند که تمیم داری ساخت نخستین منبر در مدینه را پیشنهاد داده است. بر پایه این گزارش‌ها، هنگامی که پیامبر(ص) به علت خستگی از ایستاده سخن گفتن شِکوِه کرد، تمیم که در سفرهای خود به شام، نمونه‌ای از منبر را دیده بود، پیشنهاد ساخت آن را داد. پس از ساخته شدن آن منبر، پیامبر(ص) نخستین بار بر آن نشست و سخن گفت.<ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج1، ص249-250؛ البدایة و النهایه، ج6، ص143؛ فتح الباری، ج2، ص330.</ref> این‌گونه گزارش‌ها دستاویز مستشرقانی همچون دلاویدا، مؤلف مقاله تمیم الداری در دائرة المعارف اسلام، شده تا ساختن منبر در جهان اسلام را برگرفته از سنت مسیحی بدانند و تمیم را در آشنا ساختن مسلمانان با این‌گونه دستاوردهای مسیحیان مؤثر بشمارند. اما شماری از دانشوران مسلمان همچون [[احمد محمد شاکر]] به تفصیل به نقد این داستان و نقش تمیم در انتقال سنت‌های مسیحی پرداخته‌اند.<ref>نک: دانشنامه جهان اسلام، ج8، ص217.</ref> 

همچنین تمیم را نخستین کسی دانسته‌اند که در [[مسجد مدینه]] چراغ برافروخت.<ref>الوافی بالوفیات، ج10، ص252؛ تهذیب التهذیب، ج1، ص449.</ref> 

===تمیم داری در شأن نزول===

شخصیت وی به تفاسیر سنی و شیعی نیز راه یافته و برخی از مفسران شان نزول آیه 106 [[سوره مائده]]، را تمیم و رفیقش دانسته‌اند. آورده‌اند که این آیه که با عبارت {{قلم رنگ|سبز|یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا شَهادَةُ بَیْنِکُمْ اِذا حَضَـرَ اَحَدَکُمُ الْمَوْتُ حینَ الْوَصِیَّةِ اثْنانِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ}} آغاز شده، هنگامی نازل شد که تمیم به خیانتی که پیش از مسلمانی کرده بود، اعتراف نمود.

در این داستان آمده که تمیم و رفیقش [[عدی بن بداء]] با مردی از [[بنی‌سهم]] همسفر شدند. در این سفر، آن مرد درگذشت و اموالش را به آن دو سپرد تا به خانواده‌اش تحویل دهند؛ اما آن دو بخشی از اموال را تحویل ندادند و خاندان آن مرد شکایت نزد رسول خدا(ص) بردند. پیامبر آن دو را سوگند داد و آنان سوگند دروغ خوردند. پس از آن که اموال گمشده در [[مکه]] پیدا شد و صاحب آن ادعای خرید از تمیم را به میان آورد، حقیقت آشکار گشت و تمیم و رفیقش ناچار شدند قیمت آن اموال را بازگردانند. سپس این آیه نازل شد.<ref>جامع البیان، ج7، ص156؛ التبیان، ج4، ص42؛ زاد المسیر، ج2، ص331-332.</ref> نیز برخی او را در کنار [[سلمان]] و [[ابن‌سلام]]، از مصداق‌های آیه {{قلم رنگ|سبز|وَ مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ}} ([[سوره رعد]]، 43) دانسته‌اند.<ref>تفسیر قرطبی، ج9، ص335؛ البحر المحیط، ج6، ص403؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص444.</ref> 

 

با این‌که صحابی بودن تمیم دیری نپایید، روایات منسوب به او که از پیامبر(ص) گزارش شده، فراوان است؛ به گونه‌ای که در بیشتر منابع اصلی اهل سنت، می‌توان به روایات او دست یافت. بیشتر این روایات در موضوعات اخلاقی و مواظبت بر نماز و [[قرآن]] هستند.<ref>مسند احمد، ج4، ص102؛ صحیح مسلم، ج1، ص75؛ سنن ابن‌ماجه، ج2، ص1354-1355.</ref>