در حال ویرایش جاریة بن قدامه

{{جعبه اطلاعات اصحاب
| تصویر                     = 
| توضیح تصویر               = 
| نام کامل                  = جاریة بن [[قدامة بن مالک]]
| کنیه                      = 
| لقب                       = ابوایوب، ابویزید و ابوولید
| زادروز/زادگاه             = 
| محل زندگی                 = 
| مهاجر/انصار               = 
| نسب/قبیله                 = [[تیره بنی‌سعد]] از [[قبیله بنی‌تمیم]]
| خویشاوندان سرشناس         = 
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = در روزگار [[یزید بن معاویه]]
| نحوه درگذشت/شهادت         = 
| مدفن                      = 
| زمان اسلام آوردن           = سال هشتم ق. در [[مدینه]]
| نحوه اسلام آوردن           = بیعت همراه هیئت بنی‌تمیم
| حضور در جنگ‌ها             = فتوحات عراق، [[نبرد جمل]]، [[نبرد صفین]] و [[نبرد نهروان]]
| هجرت به                   = 
| دلیل شهرت                 = صحابی [[پیامبر(ص)]]، [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن(ع)]]
| نقش‌های برجسته             = فرمانده سپاه امیرالمومنین(ع)، سرکوبی [[ابن حضرمی]]، تعقیب [[بسر بن ارطاة]]
| دیگر فعالیت‌ها             = راوی احادیث پیامبر(ص)
| آثار                      = 
}}

'''جاریة بن قدامه''' از [[صحابه]] [[پیامبر اکرم(ص)]]، یا به قولی از [[تابعین]] و از فرماندهان [[امام علی(ع)]] در [[حجاز]] و از اصحاب [[امام حسن(ع)]] است. 

وی بعد از مرگ [[عثمان]] به سال 35ق. و گریز [[ابن عامر]]، کار‌گزار او، جاریه از مردم [[بصره]] برای [[حضرت علی(ع)]] بیعت گرفت. جاریه در شمار فرماندهان سپاه امام علی(ع) بود و حضرت را در [[نبرد جمل]]، [[نبرد صفین]] و [[نبرد نهروان]] همراهی کرد.

پس از شهادت امام علی(ع)، در بیعت گرفتن از مردم برای امام حسن(ع) نقش به‌سزائی داشت و در این مسأله با [[معاویه]] محاجه نمود.

بنابر نقلی او در دوران [[یزید بن معاویه]] از دنیا رفت.

==نسب==

جاریة بن [[قدامة بن مالک]] از [[تیره بنی‌سعد]]، [[قبیله بنی‌تمیم]] و از عرب عدنانی بود. از این‌رو، از وی با نسبت سعدی تمیمی یاد کرده‌اند<ref>المحبر، ص290؛ المعجم الکبیر، ج2، ص261.</ref> و از آن‌جا که در کوی بَحاریه [[بصره]] اقامت داشت، وی را بصری خوانده‌اند.<ref>الجرح و التعدیل، ج2، ص520؛ المستدرک، ج3، ص615.</ref> 

کنیه او را ابوایوب، ابویزید<ref>الطبقات، خلیفه، ص89، 305؛ انساب الاشراف، ج12، ص377.</ref> و ابوولید<ref>المستدرک، ج3، ص615.</ref> نوشته‌اند.

==تردید در صحابی بودن==

صحابه‌نگاران او را از صحابه [[پیامبر(ص)]] شمرده‌اند<ref>الطبقات، خلیفه، ص305؛ معرفة الصحابه، ج2، ص607-608.</ref> ؛ هر چند برخی بر این باورند که او پیامبر(ص) را درک نکرده و بر این اساس، او را از [[تابعین]] دانسته‌اند. این در حالی است که جاریه احادیثی از پیامبر(ص) روایت کرده است.<ref>المحبر، ص290.</ref> گفته‌اند که جاریه از پیامبر(ص) خواست تا سخنی ساده به وی بیاموزد و ایشان به او فرمود: «خشمگین مشو! »<ref>الطبقات، ابن سعد، ج7، ص56؛ المعجم الکبیر، ج2، ص261-262؛ المستدرک، ج3، ص615.</ref> 

مردم [[مدینه]] و بصره از جاریة بن قدامه، حدیث نقل کرده‌اند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص314.</ref> گویا جاریه در هیئت نمایندگی بنی‌تمیم که به سال هشتم ق. در مدینه با رسول خدا(ص) دیدار کردند، حضور داشته و اسلام آورده است.<ref>اسد الغابه، ج1، ص314.</ref> بدین‌سان، در صحابی بودن وی تردید نمی‌توان ورزید.

==همراهی با امام علی==

جاریه در فتوحات عراق شرکت داشت. پس از مرگ [[عثمان]] به سال 35ق. و گریز [[ابن عامر]]، کار‌گزار او، جاریه از مردم بصره برای [[حضرت علی(ع)]] بیعت گرفت.<ref>مروج الذهب، ج2، ص357.</ref> هنگام [[نبرد جمل]] نزد [[عایشه]] رفت و مقام او را برتر از آن شمرد که برای قتل عثمان، خود را بی‌حرمت کند.<ref>الامامة و السیاسه، ج1، ص88؛ تاریخ طبری، ج3، ص482.</ref> بدین ترتیب، جاریه به مخالفت با پیمان‌شکنان پرداخت و برخلاف [[احنف بن قیس]] و بسیاری از بنی‌تمیم که از پیکار کناره‌گرفته بودند، وی در نبرد جمل در شمار فرماندهان سپاه امام علی(ع) و فرمانده سواران بنی‌تمیم بصره بود.<ref>الجمل، ص321.</ref> 

در [[نبرد صفین]] نیز از سوی وی به فرماندهی قبایل سعد و رِباب انتخاب شد.<ref>تاریخ خلیفه، ص117.</ref> جاریه در [[نبرد نهروان]] فرماندهی 3000 تن از مردم بصره را برعهده داشت.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص141.</ref> وی پس از پیکار نهروان هنگامی که [[معاویه]]، [[عبدالله حضرمی]] را به بصره فرستاد،<ref>تاریخ الاسلام، ج4، ص26.</ref> از سوی حضرت علی(ع) همراه با 50 یا 500 تن از بنی‌تمیم<ref>تاریخ طبری، ج4، ص85؛ نک: الکامل، ج3، ص363.</ref> به بصره فرستاده شد. او پس از دیدار با بزرگ اَزدیان و جلب نظر آنان،<ref>انساب الاشراف، ج3، ص190-191.</ref> با همراهی آنان به سرکوبی ابن حضرمی و همراهانش از بنی‌تمیم برخاست و او را در خانه سنبیل سعدی محاصره کرد و همراه همه یارانش آتش زد.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج7، ص56؛ انساب الاشراف، ج3، ص192؛ الاصابه، ج1، ص555.</ref> بدین ترتیب، آرامش به شهر بازگشت.<ref>الغارات، ج2، ص408.</ref> 

==ماموریت در حجاز==

هنگامی که [[بسر بن ارطاة|بُسر بن ارطاة]] به سال 40 ق. به [[حجاز]] و [[یمن]] لشکر کشید و به آشوب و غارت شهرها و کشتار [[شیعیان]] این مناطق پرداخت، جاریة بن قدامه از سوی امام علی(ع) همراه 2000 تن به تعقیب بُسر فرستاده شد. وی بُسر را تعقیب کرد و از یمن بیرون راند. او در توقف یک‌ماهه خود در جُرش، نزدیک [[مکه]]، از [[شهادت]] علی(ع) آگاه شد. پس به سوی مکه رفت و از مردم آن شهر خواست که با امیرمؤمنان(ع) بیعت کنند. آنان در پاسخ، شهادت امام را یادآور شدند. جاریه از آنان خواست تا با کسی که پس از ایشان با وی بیعت شده، بیعت کنند و مردم پذیرفتند و با [[امام حسن(ع)]] بیعت کردند. سپس به [[مدینه]] رفت و از مردم این شهر نیز برای امام حسن(ع) بیعت گرفت. آن‌ گاه راهی [[کوفه]] شد<ref>انساب الاشراف، ج3، ص214-215؛ الغارات، ج2، ص621-640؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص198؛ تاریخ طبری، ج4، ص107.</ref> و ضمن بیعت با امام حسن(ع) از او خواست تا با معاویه بجنگد.

امام پاسخ داد: «اگر همه مردم مانند تو بودند، حرکت می‌کردم.»<ref>بحار الانوار، ج34، ص18.</ref> پس از صلح امام حسن با معاویه، هنگامی که جاریه نزد معاویه رفت، در پاسخ به سخنان تمسخرآمیز وی، با دلیری و صراحت از دوستی با علی(ع) یاد کرد و معاویه را فردی پست خواند.<ref>انساب الاشراف، ج5، ص68؛ ج12، ص377؛ تهذیب الکمال، ج4، ج482.</ref> 

==درگذشت==

به نوشته [[ابن حبان]]، وی در روزگار [[یزید بن معاویه]] درگذشت.<ref>مشاهیر علماء الامصار، ص71.</ref> برخی از نوادگانش بعدها در اصفهان<ref>نک: کتاب ذکر اخبار اصفهان، ج1، ص88-89.</ref> و خراسان<ref>انساب الاشراف، ج12، ص378.</ref> ساکن شدند.

==پیوند به بیرون==

[http://lib.eshia.ir/23019/1/4327 بنیاد دائرة المعارف اسلامي، دانشنامه جهان اسلام، جاریة بن قُدامه.]

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7393

 | عنوان = جاریة بن قدامه

 | نویسنده = اصغر منتظرالقائم

}}

*'''اسد الغابه''': علی ابن اثیر (م. 630ق.)، دار الفکر، بیروت، 1409ق.

*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

*'''الامامة و السیاسه''': ابن قتیبه (م. 276ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، 1413ق.

*'''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.

*'''بحارالانوار''': المجلسی (م. 1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

*'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (م. 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.

*'''تاریخ الامم و الملوک''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق.

*'''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، 1414ق.

*'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق.

*'''تهذیب الکمال''': المزی (م. 742ق.)، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، 1415ق.

*'''الجرح و التعدیل''': ابن ابی‌حاتم الرازی (م. 327ق.)، دائرة المعارف العثمانیه، دکن، بیروت، دار الفکر، 1372ق.

*'''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. 413ق.)، به کوشش میرشریفی، بیروت، دار المفید، 1414ق.

*'''ذکر اخبار اصفهان''': ابو نعیم الاصفهانی (م. 430ق.)، تهران، چاپ سوسن.

*'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، بیروت، دار صادر.

*'''الطبقات''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش زکّار، بیروت، دار الفکر، 1414ق.

*'''الغارات''': ابراهیم الثقفی الکوفی (م. 283ق.)، به کوشش المحدث، بهمن، 1355ش.

*'''الکامل فی التاریخ''': علی ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

*'''المحبّر''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

*'''مروج الذهب''': المسعودی (م. 346ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم، دار الهجره، 1409ق.

*'''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. 405ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.

*'''مشاهیر علماء الامصار''': محمد بن حبان (م. 354ق.)، به کوشش مرزوق علی، دار الوفاء، 1411ق.

*'''المعجم الکبیر''': الطبرانی (م. 360ق.)، به کوشش حمدی عبدالمجید، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.

*'''معرفة الصحابه''': ابونعیم الاصفهانی (م. 430ق.)، به کوشش عادل بن یوسف، دار الوطن.
{{پایان}}
{{صحابه}}

[[رده:صحابه]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]
[[رده:اصحاب امام علی(ع)]]
[[رده:یاران امام حسن(ع)]]