در حال ویرایش سازه‌های آبی عرفات (بخش)

==قنات چشمه زبیده==
سازه آبی مهم دیگر در عرفات، قنات چشمه زبیده بود که دشت عرفه را از سه سمت شمال، جنوب و غرب احاطه کرده بود.<ref>مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، 1344ق، ج1، ص45.</ref> کارکرد این قنات، آب‌رسانی از منطقه [[وادی نعمان]] به مشاعر مقدسه و از آنجا به چاه زبیده در منطقه عزیزیه، نزدیک مکه، بود و ساخت آن به دستور [[زبیده همسر هارون‌الرشید|زبیده]]، همسر [[هارون‌الرشید]] در سال 193ق. آغاز شد.<ref>الآثار الاسلامیه فی مکه المکرمة، حارثی، ناصر بن علی، 1430ق، ص257.</ref>

قنات زبیده، با توجه به اهمیت آن در آب‌رسانی به مشاعر مقدسه، در طول تاریخ بارها از سوی خلفا و حاکمان بازسازی شد؛ از جمله با استناد به دو سنگ‌نوشته‌ای که بر ساختمان قنات نصب شده بود، در سال 584ق. به دستور [[خلیفه عباسی الناصرلدین‌الله]]، به دست [[مجیرالدین طاشتکین مستنجدی]]، که آن زمان [[منصب امیر الحاج]] را عهده‌دار بود، و در سال 594ق. نیز به دستور حاکم اربل [[مظفّرالدین کوکبوری]] بازسازی و مرمت شد.<ref>الآثار الاسلامیه فی مکه المکرمة، حارثی، ناصر بن علی، 1430ق، ص275-274.</ref>

 

با استناد به اسناد باقی‌مانده از دوره عثمانی، [[سلطان سلیمان قانونی]] (حک: 927 ـ 974ق.) در اواخر دوره پادشاهی خود، دستور ساخت قناتی میان مکه و عرفات را با هدف آب‌رسانی به عرفات صادر کرد که ساخت آن در فاصله حدود 975ق. تا قبل از 980ق. انجام شد. اما با توجه به اینکه این قنات به قنات قدیمی‌تری (احتمالاً قنات زبیده) ملحق شده بود، مورد اعتراض دیوان سلطنتی قرار گرفت؛ ازاین‌رو، فرمان ساخت قنات جدیدی را صادر کرد که دارای مجرای مستقلی باشد و به چشمه مکه خاتمه یابد.<ref>البلاد العربیه فی الوثائق العثمانیه، بیات، فاضل، 2015م، ج4، ص75-73.</ref>

بخش‌هایی از ساختمان قنات زبیده؛ از جمله در حد فاصل عرفه به [[مزدلفه]]، به صورت دیوار یا سد مرتفعی که با قلوه‌سنگ‌های بزرگ ساخته شده، تاکنون باقی مانده است.<ref>الآثار الاسلامیه فی مکه المکرمة، حارثی، ناصر بن علی، 1430ق، صص270-262.</ref>