در حال ویرایش سریه‌ بئر معونه

{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۲۵]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad  }}


'''سریه‌ بئر معونه''' سریه‌ای‌ در سال چهارم‌ ق. و محل شهادت مبلّغان مسلمان بود.

این سریه در سال چهارم‌ ق. در [[بئر معونه]] واقع در [[منطقه نجد]] در ماجرای ارتباط [[پیامبر(ص)]] با برخی قبایل بیابان‌نشین رخ داد که به شهادت گروهی از مسلمانان مبلغ منجر شد. گزارشات در مورد علت رویداد این سریه متفاوت است که در مقاله تفصیل آن ذکر شده است.

==موقعیت==

[[چاه معونه]] در چهار منزلی (حدود 50 یا 70 کیلومتری) [[مدینه]]، در [[منطقه نجد|منطقه نَجْد]] قرار داشت<ref>المعالم الاثیره، ص276.</ref> و قبایلی چون [[بنی‌عامر]] و [[بنی‌سلیم|بنی‌سُلیم]] پیرامون آن می‌زیستند.<ref>معجم البلدان، ج1، ص302.</ref>

سریه بئر معونه در ماجرای ارتباط [[پیامبر(ص)]] با برخی قبایل بیابان‌نشین منطقه نجد رخ داد که به شهادت گروهی از مسلمانان انجامید.<ref>تاریخ خلیفه، ص44-45؛ تاریخ طبری، ج2، ص546-547؛ الدرر، ص178-179.</ref>

==علت رویداد سریه==

درباره علت این رویداد، گزارش‌ها همسانی ندارند.

===گزارش مشهور===

بر پایه گزارش مشهور، سال چهارم ق. [[ابوبراء بن مالک]]، رئیس قبیله بنی‌عامر، با هدایایی نزد پیامبر(ص) به مدینه آمد. هنگامی که رسول خدا(ص) پذیرش هدایا را به اسلام آوردن ابوبَراء مشروط کرد، وی بدون رد یا قبول [[اسلام]] از او خواست چند تن از مسلمانان را با هدف گسترش اسلام نزد قبیله بنی‌عامر در نجد بفرستد و در برابر نگرانی پیامبر، امنیت مبلغان مسلمان را تضمین کرد.<ref>المغازی، ج1، ص346؛ تاریخ خلیفه، ص44-45.</ref> پس از بازگشت ابوبراء، رسول خدا(ص) 40 تن از مبلغان را به فرماندهی [[منذر بن عمرو انصاری|مُنذر بن عمرو انصاری]]<ref>السیرة النبویه، ج1، ص466؛ ج2، ص184؛ المغازی، ج1، ص347؛ الثقات، ج1، ص238.</ref> در [[ماه صفر|صفر]] سال چهارم، چهار ماه پس از اُحد، همراه نامه‌ای خطاب به [[عامر بن طفیل]] از بزرگان قبیله بنی‌عامر اعزام کرد.<ref>تاریخ خلیفه، ص45؛ تاریخ طبری، ج2، ص220؛ المغازی، ج1، ص347.</ref>

برخی منابع از حضور [[اسد بن معونه]] برادرزاده براء<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص72.</ref> یا [[لبید بن ربیعه عامری]]<ref>المغازی، ج1، ص350؛ تاریخ دمشق، ج26، ص104-105.</ref> به نمایندگی از سوی براء نزد پیامبر(ص) اشاره دارند.

مبلغان پیامبر با راهنمایی یکی از بنی‌سُلیم به نام مطلب<ref>المغازی، ج1، ص347.</ref> به چاه معونه رسیدند. در آن‌جا دو تن از مسلمانان به نام [[عمرو بن امیه ضمری]] و [[منذر بن محمد ساعدی]] برای چرانیدن ستوران از همراهان خود جدا شدند و یک تن نیز به نام [[حرام بن ملحان|حَرام بن ملحان]]، نامه رسول خدا را نزد عامر بن طُفیل برد.

باقیمانده افراد نیز در غاری مشرف بر چاه مستقر شدند.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص222.</ref> عامر بدون خواندن نامه در رقابت با ابو براء، <ref>Muhammad at medina، p31.</ref>  حامل نامه پیامبر را به شهادت رساند و برای از میان بردن مبلغان از قبیله‌اش یاری خواست؛ اما آن‌ها به سبب تضمین ابوبراء از یاری او خودداری کردند. از این‌رو، عامر با یاری خواستن از تیره‌هایی از قبیله بنی‌سلیم چون رِعْل، عُصَیّه و ذَکْوان که پس از کشته شدن طعیمة بن عدی که مادرش از بنی‌سلیم بود، در بدر کینه مسلمانان را در دل داشتند، <ref>السیرة النبویه، ج2، ص184-185؛ تاریخ دمشق، ج26، ص105.</ref>  مبلغان مسلمان را غافلگیرانه به شهادت رساندند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص184-185؛ المغازی، ج1، ص347؛ دلائل النبوه، ج3، ص338-340.</ref>

از دو تنی که ستوران را به چرا برده بودند، منذر بن محمد هنگامی که از شهادت همراهان خود آگاه شد، با دیدن پیکر آن‌ها به رغم ممانعت عمرو بن امیه که خواهان بازگشت او به مدینه بود، به خون‌خواهی آن‌ها برخاست و در نبرد با [[مشرکان]] به [[شهادت]] رسید. با شهادت منذر، عمرو بن امیه به عنوان تنها باقیمانده این رویداد در مسیر بازگشت به مدینه به انتقام شهدای بئر معونه بدون آگاهی از هم‌پیمانی بنی‌عامر با پیامبر، دو تن از آن‌ها را کشت و سپس گزارش شهادت مبلغان را به پیامبر رساند. او مسؤولیت این کار را بر عهده ابوبراء دانست.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص220-221؛ السیرة النبویه، ج2، ص186؛ الثقات، ج1، ص240.</ref>

[[حسان بن ثابت]] در نکوهش ابوبراء شعری سرود که مایه رنجش وی شد و یکی از پسران ابوبراء را بر آن داشت تا به قصد کشتن عامر‌ بن طفیل به وی حمله ببرد. عامر در این حمله مجروح شد؛ اما جراحت او به مرگش نینجامید.<ref>دلائل النبوه، ج3، ص342؛ الدرر، ص181-182؛ الکامل، ج2، ص172.</ref>

===گزارش انس===

گزارش دیگر این رویداد از [[انس بن مالک انصاری|اَنَس بن مالک انصاری]] است که بخش‌هایی از آن به صورت پراکنده در منابع گوناگون و با اختلاف فراوان در هدف و مقصد این اعزام<ref>الطبقات الکبری، ج3، ص391؛ تاریخ طبری، ج2، ص549-550؛ معجم ما استعجم، ج4، ص1245.</ref> گزارش شده است. بر پایه این روایت، تیره‌هایی از قبیله بنی‌سُلَیم نزد پیامبر(ص) آمدند و از ایشان برای رویارویی با دشمنانشان یاری خواستند. پیامبر(ص) 70 تن را به یاری آن‌ها فرستاد؛ اما آنان خیانت کرده، آن‌ها را کشتند.<ref>مسند ابی یعلی، ج5، ص300؛ السنن الکبری، ج2، ص199.</ref>

==تعداد اعزامیان و شهدای بئر معونه==

شهدای چاه معونه، جوانانی از [[انصار]] بودند که به قاری شهرت داشتند<ref>المغازی، ج1، ص347؛ الطبقات، ج2، ص40؛ صحیح ابن‌حبان، ج16، ص253.</ref> و روزها را به خدمت پیامبر و شب‌ها را به آموزش و عبادت سپری می‌کردند.

پیامبر(ص) هنگامی که گزارش شهادت آن‌ها را شنید، بسیار‌ اندوهگین شد<ref>المصنف، صنعانی، ج5، ص383-384.</ref> و قاتلانشان را تا 30<ref>السنن الکبری، ج2، ص199؛ دلائل النبوه، ج3، ص350؛ المصنف، ابن‌ابی شیبه، ج2، ص209؛ مسند ابی یعلی، ج5، ص300.</ref> یا 40<ref>مسند احمد، ج3، ص210؛ الاستیعاب، ج2، ص797؛ تاریخ دمشق، ج9، ص326.</ref> روز در قنوت نماز نفرین کرد.

برخی منابع نزول آیه ({{قلم رنگ|سبز|لَیسَ لَکَ مِنَ الاَمر...}})  را پس از این رخداد دانسته‌اند که در آن [[خداوند]] پیامبر(ص) را از ادامه لعن آن‌ها بازداشت.<ref>المغازی، ج1، ص350؛ تاریخ دمشق، ج9، ص326.</ref> اما شماری از مفسران با توجه به نزول این آیه در [[احد|اُحد]]، چنین شان نزولی را نمی‌پذیرند.<ref>التفسیر الکبیر، ج8، ص355؛ روح المعانی، ج2، ص265.</ref>

منابع از مهاجرانی چون [[عامر بن فهیره|عامر بن فُهیره]]، [[حکم بن کیسان|حَکَم بن کیسان]] و [[نافع بن بدیل خزاعی|نافع بن بُدیل خزاعی]] به عنوان شهدای معونه یاد کرده‌اند.<ref>المغازی، ج1، ص352؛ تاریخ خلیفه، ص45؛ تاریخ طبری، ج2، ص546.</ref> اما در این منابع نام بسیاری از شهدای انصاری این رویداد ناگفته مانده است.

برخی آمار اعزامیان را بیش از 20 نفر<ref>اعلام الوری، ج1، ص186.</ref> و بعضی آن‌ها را 30 تن شامل چهار مهاجر و 26 انصاری دانسته‌اند.<ref>المحبر، ص118؛ تفسیر بغوی، ج2، ص19.</ref>

اختلاف در متون و شمار افراد شرکت کننده انصار در این سریه، موجب شده تا شماری از پژوهشگران در گزارش‌های موجود تردید کنند و احتمال فضیلت‌سازی را در دوره‌های بعد منتفی ندانند.<ref>الصحیح من سیرة النبی، ج7، ص250، 254.</ref>
==پیوند به بیرون==

[https://hawzah.net/fa/Article/View/8701/سریه-بئر-معونه/?SearchText= سریه بئر معونه، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]

[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/731764/شهداء-بئر-معونة?q= شهداء بئر معونة، مجله الوعی الاسلامی، السنة السابعة، جمادی الآخرة 1391 - العدد 78 (1 صفحه - از 83 تا 83).]
==پانویس==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7634
 | عنوان = سریه‌ بئر معونه
 | نویسنده = مهران اسماعیلی
}}

* '''الاستیعاب''': ابن‌عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

* '''اعلام الوری''': الطبرسی (م. 548ق.)، قم، آل البیت:، 1417ق.

* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، 1414ق.

* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن‌عساکر (م. 571ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق.

* '''تفسیر بغوی (معالم التنزیل)''':  البغوی (م. 510ق.)، به کوشش خالد عبدالرحمن، بیروت، دار المعرفه.

* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. 606ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.

* '''الثقات''': ابن‌حبان (م. 354ق.)، الکتب الثقافیه، 1393ق.

* '''الدرر''': ابن‌عبدالبر (م. 463ق.).

* '''دلائل النبوه''': البیهقی (م. 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.

* '''روح المعانی''': الآلوسی (م. 1270ق.)، به کوشش عبدالباری، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

* '''السنن الکبری''': البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر.

* '''السیرة النبویه''': ابن‌هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.

* '''صحیح ابن‌حبان بترتیب ابن‌بلبان''': علی بن بلبان الفارسی (م. 739ق.)، به کوشش الارنؤوط، الرساله، 1414ق.

* '''الصحیح من سیرة النبی(ص)''':  جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دار السیره، 1414ق.

* '''الطبقات الکبری''': ابن‌سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''الکامل فی التاریخ''': ابن‌اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

* '''المحبّر''': ابن‌حبیب (م. 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

* '''مسند ابی‌یعلی''': احمد بن علی بن المثنی (م. 307ق.)، به کوشش حسین سلیم، بیروت، دار المامون للتراث.

* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.)، بیروت، دار صادر.

* '''المصنّف''': ابن‌ابی‌شیبه (م. 235ق.)، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، 1409ق.

* '''المصنّف''': عبدالرزاق الصنعانی (م. 211ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.

* '''المعالم الاثیره''': محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، 1411ق.

* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.

* '''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م. 487ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.

* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.
{{چپ}}
* '''Muhammad at Medina'''
{{پایان}}
{{پایان}}

{{سریه‌ها}}

[[رده:سریه‌ بئر معونه]]
[[رده:تاریخ اسلام]]