در حال ویرایش لباس احرام (فتوای مراجع)

! فتوای مراجع درباره لباس احرام برگرفته از [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%D8%AD%D8%AC_%DA%86%D8%A7%D9%BE_%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B7.pdf&page=162 کتاب مناسک حج، ص 166]

|امام خمینی: پوشيدن دو جامه احرام براي مردان{{توضیح مساله|269|'''آية الله سبحاني:''' و احتياط لازم آن است که زنان نيز علاوه بر جامههايي که بر تن دارند اين دو جامه را بپوشند و طواف و سعي را با آن دو انجام دهند.

'''آية الله صافي:''' احتياط مستحب آن است که زن‌ها نيز دو جامه احرام را در وقت محرم شدن بپوشند و در طواف و سعي نيز همراه داشته باشند.

'''آية الله فاضل:''' احتياط مستحب آن است که زن‌ها نيز دو جامه احرام را هنگام محرم شدن بپوشند. 

 '''آية الله گلپايگاني:''' پوشيدن دو جامه احرام اختصاص به مردان ندارد و احتياط واجب آن است که زن‌ها نيز دو جامه را بپوشند، اگرچه کندن لباس دوخته بر آنها واجب نيست و جايز است بعد از احرام دو جامه احرام را بيرون بياورند و با همان لباس خودشان باشند و بهتر آن است که در حال سعي و طواف دو جامه احرام را در برداشته باشند.}}که يکي «لنگ» است و ديگري «ردا» که بايد آن را به دوش بيندازند. و احتياط واجب{{توضیح مساله|269|آية الله بهجت: واجب است پوشيدن دو جامه در حال احرام، و محل پوشيدن، از باب مقدمه قبل از نيت و تلبيه است و احتياط در صورت تاخير پوشيدن در اعاده نيت و تلبيه است.

آية الله زنجاني: پوشيدن لباس احرام، شرط صحت احرام نيست، هرچند بنا بر مشهور، پوشيدن آن هنگام لبيک گفتن لازم است. و در هر حال اگر لباسي را که پوشيده شرايط لباس احرام را نداشته باشد به احرام و ساير اعمال حج، ضرري نمي‌رساند.

'''آية الله سبحانی:''' مي‌بايست قبل از نيت و تلبيه دو جامه را بپوشند و اگر پس از گفتن لبيک اين دو لباس را بر تن کنند احتياط آن است که دو مرتبه لبيک بگويد.

'''آيات عظام صافي، گلپايگاني، نوری:''' مي‌بايست قبل از نيت و تلبيه دو جامه را بپوشند.}}آن است که اين دو جامه را قبل از نيت احرام و لبيک گفتن بپوشد و اگر بعد از لبيک پوشيد احتياط{{توضیح مساله|269|آية الله سيستاني: احتياط مستحب اعاده نيت و تلبيه است.  

'''آية الله فاضل:''' احتياط مستحب است.}}آن است که لبيک را دوباره بگويد.

{{ارجاع مساله|269}}

|مسئله ]270[

لازم نيست{{توضیح مساله|270|'''آية الله بهجت:''' اِزار از ناف تا زانو را بايد بپوشاند.

'''آية الله تبريزى، آية الله خويي:''' بايد به اندازه‌اي باشد که ناف تا زانو را بپوشاند.

'''آية الله سبحاني:''' يکي به صورت لنگ باشد و از ناف تا زانو را بپوشاند و ديگري به صورت ردا که از شانه تا کمر را پوشش دهد.

'''آيات عظام سيستاني، صافي، گلپايگاني، مکارم:''' بنا بر احتياطِ واجب، لازم است.}}که لنگ، ناف و زانو را بپوشاند و کفايت مي‌کند که به نحو متعارف باشد، ولي مستحب است که ناف و زانو را بپوشاند.

{{ارجاع مساله|270}}

|مسئله ]271[  

در پوشيدن دو جامه احرام ترتيب خاصي معتبر نيست، بلکه به هر ترتيبي{{توضیح مساله|271|آية الله بهجت: واجب است پوشيدن دو جامه احرام که يکي از آنها ستر کند ما بين ناف و زانو را که آن را اِزار گويند و ديگري که ردا باشد آنقدر باشد که بپوشاند دو شانه را؛ به نحوي که ردا و تردّي به آن صادق باشد.

'''آية الله تبريزى، آية الله خويي:''' احتياط آن است که پوشيدن به نحو متعارف باشد. 

 آية الله خامنه‌اي: اگر به کيفيت متعارف باشد کفايت مي‌کند.

'''آية الله سيستاني:''' احتياط مستحب اين است که پوشيدن به نحو متعارف باشد.}}بپوشد مانع ندارد، فقط بايد يکي را لنگ قرار دهد به هر کيفيتي که مي‌خواهد و يکي را ردا قرار دهد به هر کيفيتي که مي‌خواهد و احتياط مستحب{{توضیح مساله|271|آيات عظام بهجت، تبريزي، صافي، گلپايگاني: بايد ردا به قدري باشد که شانه‌ها را بپوشاند.

آية الله سبحاني: در مسئله قبل گذشت.

'''آية الله سيستاني:''' احتياط واجب اين است که ردا به اندازه‌اي باشد که دو شانه و دو بازو و مقدار قابل توجهي از کمر را بپوشاند.  

'''آية الله فاضل:''' بلکه واجب است علاوه بر آن، قسمتي را بپوشاند؛ به گونه‌اي که صدق ردا بکند.

'''آية الله مکارم:''' بنا بر احتياط واجب.}}آن است که ردا شانه‌ها را بپوشاند.

{{ارجاع مساله|271}}

|مسئله ]272[

احتياط واجب آن است که در حال اختيار اکتفا نکند{{توضیح مساله|272|آية الله بهجت: احرام صحيح است.

'''آية الله سبحاني:''' دو جامه احرام بايد از هم جدا و به صورت دوتکه جداگانه باشند پس اگر با يک پارچه بلند از شانه تا زانو را بپوشاند صحيح نيست.

'''آية الله سيستاني:''' بلکه ظاهر اين است که کافي نباشد.}}به يک جامه بلند که مقداري از آن را لنگ کند و مقداري را ردا قرار دهد، بلکه بايد دو جامه جدا باشند.

{{ارجاع مساله|272}}

|مسئله ]273[

در پوشيدن جامه احرام احتياط واجب آن است که نيت کند و قصد امر الهي و اطاعت او کند{{توضیح مساله|273|آية الله بهجت: در پوشيدن لباس احرام قصد قربت لازم است. (متذکر نيتِ کندن لباس مخيط نشده‌اند).

'''آيات عظام تبريزی، خامنه‌اي، خويي:''' پوشيدن دو جامه احرام واجب تعبّدي است.

'''آية الله زنجاني:''' رعايت اين احتياط، مستحب است.

'''آية الله سبحاني:''' يکي از واجبات احرام است و طبعاً بايد قصد قربت کند ولي در کندن و در آوردن  

لباس دوخته نيت لازم نيست.

'''آية الله سيستاني:''' بعيد نيست اعتبار قصد قربت در پوشيدن لباس احرام.}}و احتياط مستحب آن است که در کندن جامه دوخته هم نيت و قصد اطاعت کند.

{{ارجاع مساله|273}}

|مسئله ]274[

شرط است در اين دو جامه که نماز در آنها صحيح باشد، پس کفايت نمي‌کند جامه حرير و غير مأکول{{توضیح مساله|274|آية الله بهجت: بنا بر احتياط در مجموع موانع نماز خواندن در لباس.

'''آية الله سبحانی:''' کليه چيزهايي که در لباس نمازگزار شرط شده، در لباس احرام نيز شرط است.

'''آية الله سيستانی:''' بنا بر احتياط واجب در غير درندگان}}و جامه‌اي که نجس باشد به نجاستي که در نماز عفو از آن نشده باشد.

{{ارجاع مساله|274}}

|مسئله ]275[

لازم است جامه‌اي را که لنگ قرار مي‌دهد نازک نباشد، به طوري که بدن‌نما باشد و احتياط مستحب آن است که ردا هم بدن نما نباشد.{{توضیح مساله|275|آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي، زنجاني، صافي، فاضل، مکارم، نوري: احتياط واجب است.

'''آية الله خامنه‌اي:''' بدن نما بودن ردا مانع ندارد، مشروط بر اينکه ردا بر آن صدق کند.

'''آية الله سبحاني:''' جامه‌هاي احرام بايد به قدري ضخيم باشند که بدن از پشت آنها نمايان نباشد و اگر به قدري نازک باشد که در حال عرق کردن يا چسبيدن به تن، بدن نمايان گردد، طواف و نماز با آن اشکال دارد.

'''آية الله سيستاني:''' احتياط اين است که هيچ قسمتي از إزار بدن‌نما نباشد، ولي اين شرط در ردا  

معتبر نيست.

آية الله گلپايگاني: جامه احرام نبايد به قدري نازک باشد که حاکي از بشره باشد.}}

{{ارجاع مساله|275}}

|مسئله ]276[

احتياط واجب{{توضیح مساله|276|'''آية الله بهجت:''' اما زنان بنا بر اقوي جايز است در جامه حرير احرام ببندند، گرچه احتياط در ترک آن است. و همچنين است جواز پوشيدن آن در جميع احوال احرام.

'''آيات عظام تبريزی، خامنه‌اي، خويی، زنجانی، صافی، گلپايگانی:''' بايد از حرير خالص نباشد.}}آن است که لباس احرام زن، حرير خالص نباشد، بلکه احتياط آن است که تا آخر احرام حرير نپوشد.

{{ارجاع مساله|276}}

|مسئله ]277[

دو جامه‌اي که ذکر شد که بايد محرم بپوشد مخصوص به مرد است{{توضیح مساله|277|'''آيات عظام سبحاني، صافي، فاضل، گلپايگاني:''' حکم آن در سوم از واجبات احرام (پوشيدن لباس) گذشت}}، ولي زن مي‌تواند در لباس خودش به هر نحو هست محرم شود؛ چه دوخته باشد يا نباشد، ولي حرير محض نباشد{{توضیح مساله|277|'''آية الله بهجت:''' در مسئله قبلي جواز آن گذشت.

'''آيات عظام تبريزی، خويی، زنجانی، سيستانی:''' زنان مي‌توانند در لباس‌هاي عادي خود، در صورتي که داراي شرايط ذکر شده در لباس احرام باشد، احرام ببندند. }}چنانچه گذشت.

{{ارجاع مساله|277}}

|مسئله ]278[

امام خمینی(ره): احتياط واجب{{توضیح مساله|278|'''آية الله زنجاني:''' هرگاه بدن يا لباس محرم ـ مرد باشد يا زن ـ، نجس شود بايد بدون تأخير آن را تطهير کند يا لباس را عوض نمايد و اگر نامحرم نباشد آن را درآورد.

'''آية الله سبحاني:''' بايد لباس را تطهير و يا عوض کند ولي اگر به خاطر نبودن امکانات در مسلخ و يا بُعد مسافتي که مجبور است طي کند تا جامه را عوض يا تطهير کند مقداري طول کشيد به صحت احرام لطمه نمي زند و اگر تطهير نکرد تا زمان حلق وتقصير، به صحت ذبح و احرام ضرر نميزند و کفاره ندارد.

'''آية الله صافي، آية الله گلپايگاني:''' اگر لباس احرام در بعض حالات احرام نجس شود، احتياط مستحبّ آن است که آن را عوض کند و يا تطهير نمايد، بلکه احوط و اولي آن است که اگر محرم بدنش نجس شود نجاست را از آن زايل کند.

'''آية الله مکارم، آية الله نوري:''' واجب است.}}آن است که هر وقت در بين اعمال يا غير آن در احوال احرام اين دو جامه{{توضیح مساله|278|آية الله فاضل: يا لباسي که زنِ محرم پوشيده.}}نجس شود، تطهير يا تبديل نمايد و احوط مبادرت به تطهير بدن است در حال احرام اگر نجس شود.{{توضیح مساله|278|'''آية الله بهجت:''' و چنانچه بدن نجس شود تطهير آن از جهت محرم بودن واجب نيست بنا بر اظهر.

'''آية الله سبحاني، آية الله فاضل:''' احتياط استحبابي است.

'''آية الله سيستاني:''' وجوب مبادرت به تطهير بدن ثابت نيست.}}

{{ارجاع مساله|278}}

|مسئله ]279[

امام خمینی (ره): اگر تطهير نکند جامه احرام يا بدن را، کفاره ندارد.

|مسئله ]280[

امام خمینی (ره): احتياط آن است که جامه احرام از پوست نباشد،{{توضیح مساله|280|'''آية الله بهجت:''' اقوي جواز احرام است در لباس‌هايي که مي‌تواند در نماز بپوشد، هرچند پوست يا

غير بافتني باشد.  

'''آية الله تبريزى، آية الله خويي:''' بنا بر احتياط، بافتني باشد و از قبيل چرم و پوست و نمد نباشد.

'''آية الله خامنه‌اي، آية الله سبحاني:''' چنانچه جامه احرام از پوست يا نايلون و مانند آن باشد، اگر عرفاً به آن جامه گفته مي‌شود و پوشيدن آن متعارف است مانع ندارد.

'''آية الله سيستاني''': احتياط مستحب در دو جامه احرام اين است که بافتني باشد و از قبيل چرم و پوست و نمد نباشد.

'''آية الله مکارم:''' اين احتياط ترک نشود.}}لکن ظاهراً اگر به آن جامه گفته شود مانع ندارد.

{{ارجاع مساله|280}}

|مسئله 281

امام خمینی (ره) لازم نيست که جامه احرام منسوج و بافتني باشد،{{توضیح مساله|281|آ'''ية الله تبريزى، آية الله خويي:''' احوط در دو جامه احرام اين است که بافتني باشد و از قبيل چرم و پوست و نمد نباشد.

'''آية الله صافي، آية الله گلپايگاني:''' به احتياط واجب جامه احرام بافته باشد و از پوست و يا مثل نمد ماليده نباشد.

'''آية الله مکارم:''' احتياط در آن ترک نشود.}}بلکه اگر مثل «نمد» ماليده باشد و جامه به آن گفته شود{{توضیح مساله|281|آية الله خامنه‌اي: و پوشيدن آن متعارف باشد.}}مانع ندارد.

{{ارجاع مساله|281}}

|مسئله 282

امام خمینی (ره) افضل آن است که محرم اگر جامه احرام را عوض کرده، وقتي که وارد مکه مي‌شود براي طواف همان جامه‌اي را که در آن محرم شده است بپوشد، بلکه موافق احتياط استحبابي است.{{توضیح مساله|282|'''آية الله خويي:''' متعرض این مسئله نشده‌اند.

'''آية الله سبحاني:''' مستحب است.}}

{{ارجاع مساله|282}}

|مسئله 283

امام خمینی (ره) اگر محرم اضطرار پيدا کند به پوشيدن قبا يا پيراهن براي سردي هوا يا غير آن مي‌تواند قبا و پيراهن بپوشد، ليکن بايد قبا را پايين و بالا کند و به دوش بيندازد و دست از آستين آن بيرون نياورد و احوط آن است که پشت و رو نيز بکند و پيراهن را نيز بايد به دوش بيندازد و نپوشد{{توضیح مساله|283|'''آية الله خامنه‌اي:''' اگر بر اثر سرما و مانند آن ناگزير از پوشيدن جامه دوخته باشد مي‌تواند از لباس‌هاي معمولي مانند پيراهن استفاده کند اما نبايد آن را بپوشد بلکه آن را به صورت برعکس بالا به پايين يا پشت و روبه‌روي خود بياندازد.

'''آية الله سبحاني:''' هرگاه براي ضرورتي ناچار به پوشيدن لباس دوخته شد بايد کفاره بدهد و بنا بر احتياط در صورت ضرورت قبا و پالتو و کت را پشت و رو کرده بر دوش بيندازد و دست در آستين نکند.

'''آية الله سيستاني:''' واجب اين است که پشت و رو کند و دست از آستين آن بيرون نياورد و يا اينکه آن را پايين و بالا کند و بپوشد.

'''آية الله فاضل:''' احتياط استحبابي است؛ و واجب است پيراهن را نيز بالا و پايين کند.

'''آية الله گلپايگاني:''' ولي بايد براي آن کفاره بدهد و متعرض بقیه مسئله نشده‌اند.}}و اگر اضطرار رفع نمي‌شود مگر به پوشيدن قبا و پيراهن، مي‌تواند بپوشد.{{توضیح مساله|283|آيات عظام تبريزي، سبحاني، سيستاني: و بنا بر احتياط کفاره هم بدهد. 

 آية الله خامنه‌اي: و بنا بر احتياط واجب بايد يک گوسفند کفاره بدهد.

'''آية الله زنجاني:''' ولي بايد کفاره بدهد.

'''آية الله صافي:''' ولي بايد براي آن کفاره بدهد.}}

{{ارجاع مساله|283}}

|مسئله 284

امام خمینی (ره) لازم نيست جامه احرام را هميشه در برداشته باشد، بلکه جايز است آنها را عوض کند و براي شستن بيرون بياورد و براي حمام رفتن آنها را بِکند، بلکه جايز است براي حاجت{{توضیح مساله|284|'''آيات عظام تبريزي، خويي، زنجاني، سيستاني:''' و غير حاجت.

'''آية الله سبحاني:''' و امثال اينها جائز است و در غير اين صورت لازم است همواره دو لباس احرام را بر تن داشته باشد.}}هر دو را بيرون بياورد و لخت شود.

{{ارجاع مساله|284}}

|مسئله285

شخص محرم مي‌تواند از دو جامه احرام بيشتر بپوشد، مثل دو سه ردا و دو سه لنگ براي حفظ از سرما يا غرض ديگر.{{توضیح مساله|285|'''آية الله زنجاني، آية الله فاضل:''' ليکن همه آنها بايد شرايط لباس احرام را داشته باشند.}}

{{ارجاع مساله|285}}

|مسئله 286

امام خمینی (ره) ‌اگر لباس احرام را عمداً نپوشد{{توضیح مساله||286'''آية الله زنجاني:''' يا لباسي را که بر محرم حرام است درحالي‌که مي‌خواهد محرم شود بپوشد...}}يا لباس دوخته درحالي‌که مي‌خواهد محرم شود بپوشد معصيت کرده است، ولي به احرام او ضرر نمي‌رساند{{توضیح مساله|286|'''آية الله خامنه‌اي:''' اگر در حين احرام، از روي علم و عمد لباس دوخته را از تن بيرون نياورد، صحت احرامش خالي از اشکال نيست و احتياط واجب آن است که پس از بيرون آوردن آن نيت و تلبيه را تکرار کند.  

'''آية الله سبحاني:''' پوشيدن دو جامه احرام وجوب نفسي دارد و اگر عمداً نپوشد و لبيک گويد معصيت کرده و بايد هرچه زودتر لباس دوخته را از تن بيرون آورد.  

'''آية الله صافي، آية الله گلپايگاني:''' بنا بر احتياط بايد لباس را بکند و محرم شود تا قطع به صحت  

احرام نمايد.  

'''آية الله مکارم:''' در صورت عمد خالي از اشکال نيست.}}و احرامش صحيح است، و اگر از روي عذر باشد معصيت هم نکرده و احرامش صحيح است.

{{ارجاع مساله|286}}

|مسئله 287

امام خمینی (ره) گره زدن لباس احرام اشکال ندارد{{توضیح مساله|287|'''آيات عظام بهجت، تبريزي، خويي، سيستاني:''' احوط اين است که ازار (لنگ) خويش را به گردن خود بلکه مطلقا گره نزند، ولو بعض آن را به بعض ديگر و با چيزي مانند سنجاق نيز آن را به هم وصل نکند. و احوط اين است که ردا نيز گره زده نشود، ولي فرو کردن سوزن يا سنجاق در آن عيبي ندارد. 

 '''آية الله زنجاني:''' بر مرد محرم، گره زدن لباس احرام و بستن آن با دکمه و کش و سنجاق و سنگ گذاشتن و مانند آن در صورت لزوم، جايز است و در غير اين صورت بايد از اين امور اجتناب کند و در هر حال، اين کار به احرام و عمره و حج، ضرر نمي‌زند.

'''آية الله سبحاني:''' احتياط آن است که لباس احرام را با سنجاق قفلي به هم وصل نکند ولي در حال ضرورت که مثلاً گاهي در مشعرالحرام پيش مي‌آيد مانعي ندارد.

'''آية الله صافي، آية الله گلپايگاني:''' سنجاق زدن و گره زدن حوله احرام و سنگ گذاشتن بين دو طرف حوله، به نحوي که حوله به صورت يقه پيراهن در آيد جايز نيست، و نيز نبايد پارچه احرام را چاک داده و مانند پيراهن بپوشد، بلي قرار دادن سنگ کوچک، در جامه احرام براي آنکه آن را سنگين کرده، و ردا را حفظ نمايد مانعي ندارد.}}ولي احتياط واجب آن است که آن را که لنگ قرار داده به گردن گره نزند{{توضیح مساله|287|آية الله خامنه‌اي: گره زدن لنگ به گردن جايز نيست ولي سنجاق زدن و امثال آن و گره زدن بعض آن به بعض ديگر مانعي ندارد مادامي که از صدق عنوان إزار خارج نشود. و همچنين در ردا گره زدن آن با سنجاق يا گيره يا با گذاشتن سنگ‌ريزه در دو طرف آن، بستن آن با نخ به نحو متعارف تا زماني که عنوان ردا بر آن صدق کند، جايز است.}}و اگر از روي جهل يا نسيان گره زد احتياط آن است که فوراً باز کند، ولي به احرامش ضرر نمي‌رساند و چيزي هم بر او نيست و سنگ در جامه احرام گذاشتن و بانخ بستن نيز جايز است.{{توضیح مساله|287|آية الله گلپايگاني: اگر بدون گِره باشد مانعي ندارد، به شرط آنکه دو طرف ردا را روي يکديگر نگذارد که مثل گريبان شود.

'''آية الله نوري:''' چنان‌که جايز است بعضي از لباس احرام را به بعضي ديگر با سوزن و غير آن وصل کند.}}

{{ارجاع مساله|287}}

|مسئله 288

امام خمینی (ره) شرط نيست در احرام بستن پاک بودن از حدث اصغر و اکبر، پس جايز است در حال جنابت و حيض و نفاس محرم شود، بلکه غسل احرام براي حائض و نفساء مستحب است.

|مسئله 289

امام خمینی (ره) اگر پيراهن بپوشد بعد از آنکه محرم شد، لازم است که پيراهن را  

شکاف دهد{{توضیح مساله|289|'''آية الله زنجاني:''' شکافتن پيراهن براي اين است که بتواند پيراهن را از پايين بيرون آورد و اگر بدون شکافتن پيراهن بتواند آن را از پايين بيرون آورد شکافتن پيراهن لازم نيست، و در اين صورت که بعد از احرام پيراهن پوشيده فرقي نيست که عالم به مسئله بوده يا از روي جهل به مسئله پيراهن پوشيده باشد.}}و از پايين بيرون آورد، ولي اگر در پيراهن محرم شود، لازم نيست

شکاف دهد{{توضیح مساله|289|'''آية الله بهجت:''' در هر دو صورتِ نزع، مخيط بايد بدون پوشاندن سر باشد.

'''آية الله خامنه‌اي:''' در صورت علم و عمد، نظر معظّم له در ذيل مسئله 286 بيان شد.

'''آية الله زنجاني:''' اين مطلب در صورتي است که از روي جهل به مسئله در پيراهن محرم شده باشد و اگر از روي علم به مسئله در پيراهن محرم شده باشد، بايد آن را از پايين بيرون آورد و اگر لازم شد آن را بشکافد.

'''آية الله سبحاني:''' اگر در پيراهن و مانند آنکه جلو بسته است محرم شود بايد آن را بشکافد و از پايين بيرون آورد و بايد کفاره دهد هرچند مضطر بوده باشد.

'''آية الله صافی، آية الله گلپايگاني:''' حکم آن در فرض عمد، در مسئله 286 گذشت.}}و از پايين بيرون آورد، و همين قدر لازم است آن را بکند و لباس احرام بپوشد و در هر دو صورت احرامش صحيح است.

{{ارجاع مساله|289}}

|مسئله 290

امام خمینی (ره) اگر فراموش کند احرام را و به خاطرش نيايد مگر بعد از اتمام همه واجبات و نتواند جبران کند احتياط در بطلان عمره او است، اگرچه صحت آن به نظر بعيد نيست،{{توضیح مساله|290|'''آية الله بهجت:''' محل تأمّل است صحيح بودن غير حج.

'''آيات عظام تبريزي، خويي، سيستاني:''' صحت عمره او خالي از اشکال نيست و بايد احتياط ترک نشود.

'''آية الله زنجاني:''' در عمره تمتع به ذيل 263 و در حج تمتع به ذيل 947 تا 949 عمل نمايد.

'''آية الله سبحاني:''' اگر کسي احرام را فراموش کرد و تا بعد از همه واجبات عمره تمتع به خاطرش نيامد، چنانچه وقت و فرصت دارد به ميقات رفته و محرم ميشود و اگر امکان و يا وقت ندارد، از ادني‌ الحل محرم مي‌شود و عمره تمتع را مجدداً انجام ميدهد و اگر امکان رفتن به ادني ‌الحل نيست و درک وقوف اختياري عرفه از دست مي‌رود، حج او به حج إفراد بدل ميشود ولي اگر بعد از اعمال حج متوجه شد که محرم نشده، حج او صحيح است.

'''آية الله صافي، آية الله گلپايگاني:''' عمره او صحيح است.

'''آية الله فاضل:''' عمره‌اش باطل است و بايد عدول به غير حج تمتع کند و همين طور است اگر ترک احرام از روي جهل باشد.

'''آية الله مکارم:''' عمره و حج او صحيح است.}}ولي اگر اعمال حج را هم تمام کرد و يادش آمد عملش صحيح است.

{{ارجاع مساله|290}}