در حال ویرایش مسجد بنی‌انیف

{{جعبه اطلاعات بنا
 | عنوان            =مسجد بنی اُنیف
 | تصویر            =مسجد بني انيف07.jpg
 | اندازه تصویر =
 | پیوند تصویر =
 | توضیح تصویر =
 | نام‌های دیگر = مصبح، صبح
 | مکان =[[عربستان]] * [[مدینه]] * نزدیک مسجد قبا
 | کاربری = مسجد
 | بزرگداشت نزد =
 | وابسته به دین/مذهب =
 | باورها =
 | آیین‌ها =
 | احکام =
 | زیارت کنندگان =
 | بازدیدکنندگان =
 | زمان پایه‌گذاری =
 | بنیانگذار =
 | رویدادها =
 | بازسازی‌ها = 1442 هجری قمری
 | بازسازی کنندگان =
 | بخش‌های از میان رفته =
 | وقایع تاریخی = نماز خواندن [[رسول خدا(ص)]]
 | متولیان =
 | مساحت =
 | طول =
 | عرض =
 | ارتفاع =
 | وضعیت بنا = فعال
 | گنجایش =
 | امکانات =
 | بخش‌های بنا =
 | معمار =
 | سبک =
 | ویژگی‌ها =
 | گنبدها =
 | مناره‌ها =
 | درها =
 | رواق‌ها =
 | صحن‌ها =
 | ایوان‌ها =
 | گرداننده =
 | نهاد وابسته =
 | نهاد نگهدارنده =
 | مدیر =
 | روحانی =
 | نهادهای زیر مجموعه =
 | ثبت در =
 | شماره ثبت =
 | تاریخ ثبت =
 | وبگاه =
 | عرض جغرافیایی = 24.43574
 | طول جغرافیایی = 39.61547
}}

مسجد بنی‌اُنیف، یکی از مسجدهای تاریخی [[مدینه|شهر مدینه]] است که در مکان نماز پیامبر(ص) بنا شده است. این مسجد در نزدیکی [[مسجد قبا]] است. مسجد بنی‌اُنیف به مسجد مصبِّح یا صبح نیز شهرت دارد. این مسجد که در طول تاریخ به صورت مخروبه درآمده بود در سال 1442 قمری (2021م.) بازسازی شد.

==مکان مسجد==
موقعیت مکانی این مسجد کنار دژهای طایفه بنی‌اُنیف بر فراز تپه‌ای در فاصله چند صد متری جنوب غربی [[مسجد قبا]] در کنار انبار های غسان و در پشت تصفیه خانه آب آشامیدنی قرار دارد.<ref>ر.ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=175 تاریخ معالم المدینه المنوره، ص ۱۷۵]
؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=245 الوفاء الوفاء، ج۳، ص245-246]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=41 المساجد الاثریه، ص 41]</ref>

==نام‌های مسجد==
دلیل نام گذاری این مسجد به بنی‌اُنیف واقع شدن بنای آن در محل سکونت طایفه بنی‌اُنیف است. بنی انیف شاخه ای از قبیله بلی و بنابر نقلی باقیمانده [[عمالقه]] بودند.<ref>تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص۲۸</ref> همچنین به دلیل اقامه نماز صبح توسط پیامبر(ص) به مسجد مصبِّح یا صبح مشهور است.<ref>ر.ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=269 المدینة بین الماضی و الحاضر، ص 263]</ref>
==داستان مسجد==
درباره نمازگزاری رسول‌الله در این مسجد سه روایت وجود دارد:

===روایت اول===

پیامبر(ص)  هنگام هجرت به [[مدینه|شهر مدینه]] در محل این مسجد نماز صبح بجا آورد.<ref>ر.ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=267 المدینة بین الماضی و الحاضر، ص 261]</ref>

===روایت دوم===
زمانی که امام علی(ع) بعد از پیامبر(ص) از مکه به مدینه هجرت کرد، پیامبر(ص) در استقبال از او در محل این مسجد نماز صبح گزارد.<ref>المساجد و الاماکن الاثریه، ص۸۴-۸۶</ref>

===روایت سوم===
رسول خدا (ص) در زمانی که به عیادت  طلحه بن براء{{یادداشت|طلحة بن البراء انصاری، از اصحاب پیامبر(ص) که در زمان ایشان از دنیا رفت.}} رفته بود. نزدیک دژهای  طایفه بنی‌اُنیف نماز خواند، بنی‌اُنیف آن مکان را آب می‌پاشیدند تا موقعیت آن از یادشان نرود و پس از مدتی در آن مکان مسجدی ساختند که همان مسجد بنی‌اُنیف است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=217 التعریف بما انست الهجرة، ص۲۱۷]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=245 الوفاء الوفاء، ج۳، ص245]</ref>

==تاریخ مسجد==

====گزارش‌هاى قديمى====
گزارش‌های تاریخی، از وجود این مسجد در سده‌های پیشین حکایت دارد.<ref>ر.ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=245 وفاء الوفا، ج3، ص245].</ref> مطری (۶۷۳‬ق.)،<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=217 التعریف بما انست الهجرة، ص۲۱۷]</ref> فیروزآبادی (۷۲۹‬ق.)،<ref> المغانم المطابة، ج۲، ص۵۵۹. </ref> ابوالبقاء مکی (854ق.)،<ref>ر.ک: البحر العمیق فی المناسک، ص۲۸۳۹.</ref> سمهودی (911ق.)<ref>ر.ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=245 وفاء الوفا، ج3، ص245]</ref> و عباسی<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=180 عمدة الاخبار، ص۱۷۵].</ref> درباره این مسجد سخن گفته‌اند. علی بن موسی، در ابتدای قرن چهاردهم، این مسجد را این‌گونه توصیف می‌کند:

بر حره، نزدیک باغی که به «قویم» معروف است، مسجد کوچک بدون سقفی وجود دارد که به مصبح معروف است. هنگامی‌که پیامبر(ص) به سوی مدینه هجرت کرد، این مسجد بر سر راه ایشان قرار داشت. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وصف_المدینه_المنوره.pdf&page=10 وصف المدینة المنورة، ص10.]</ref>

====گزارش‌هاى قرن چهاردهم و پانزدهم====

خیاری (1380ق) درباره این مسجد، می‌گوید: «این مسجد کنار مستودعات (انبارهای) غسان، در جنوب غرب قباست. طرف غرب آن، دژ مصبح و ثنیةالوداع قرار گرفته است که پیامبر(ص) در آن، از طرف مردم مدينه، استقبال شد.» <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=175 تاریخ معالم المدینه المنوره، ص ۱۷۵]</ref>

ابراهیم عیاشی می‌گوید:
«از آثار برجای مانده از این مسجد، فقط مسجدی یافتم که بر بلندای حره (سنگستان) از سمت جنوب چاهی که نزدیکی آن واقع بود، قرار داشت. امروزه این مکان به مصبح معروف است.... چون پیامبر(ص) صبحگاه در این مکان، نماز خوانده است» <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=269 المدینة بین الماضی و الحاضر، ص 263]</ref>

صباغ(1420ق) نیز پس از آنکه به نقل از وفاء الوفا موقعیت مسجد را جنوب غربی مسجد قبا ذکر می کند می گوید: «مسجد دارای بنایی به ارتفاع دو متر و بدن سقف است و داخل آن محراب بسیار کوچکی قرار دارد» وی پس از بیان دلیل نام گذاری مسجد به مصبح و نقل روایت عاصم بن سوید، موقعیت مسجد را «کنار انبار غسان در مسیر زمینهای شیخ عبدالحمید عباس (مشهور به عباسیه) که در گذشته به قائم مشهور بوده است» می داند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D9%87_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%87.pdf&page=83 الاصابه فی معرفه مساجد طابه]</ref>
====گزارش‌ مهندس کعکى در دوران معاصر ====

در ابتداى قرن پانزدهم، اين مسجد چندين بار در معرض خرابى قرار گرفت لکن با همت خيرين، بازسازى‌ شد. آخرين بازسازى‌ مسجد بنى انيف، در سال 1427قمرى (2006م.) بوده است. در اين بازسازى، به‌جهت حفظ موقعيت مسجد، ديوارهاى آن به ارتفاع يک متر و 80 سانتى متر، ديوارچينى شد. مهندس کعکى اين مسجد را  در سال 1413 و  1429 قمرى، بازديد کرده  و از آن عکس گرفته است. <ref>معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ، ج4، ص۲۱۸-۲۰۵.</ref>

==گالری==
===تصاویر قبل از بازسازی===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:مسجد بني انيف03.jpg
پرونده:مسجد بني انيف01.jpg
پرونده:مسجد بني انيف02.jpg
پرونده:مسجد بني انيف10.jpg
پرونده:مسجد بني انيف11.jpg
پرونده:مسجد بني انيف12.jpg
پرونده:مسجد بني انيف13.jpg
پرونده:مسجد بني انيف14.jpg

</gallery>
===تصاویر پس از بازسازی===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:مسجد بني انيف05.jpg
پرونده:مسجد بني انيف07.jpg
پرونده:مسجد بني انيف08.jpg
پرونده:مسجد بني انيف09.jpg
پرونده:مسجد بني انيف06.jpg |موقعیت مسجد بنی‌اُنیف  نسبت به مسجد قبا
</gallery>

==جستارهای وابسته==
* [[فهرست مسجدهای مدینه]]
==پانویس==
{{پانویس}}

{{پایان}}

==منابع==
*'''الاصابه فی معرفه مساجد طابه''': خالد علی حسین صباغ، مدینه، مطابع الرشید، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
*'''البحر العمیق فی مناسک المعتمر والحاج إلی البیت العتیق''': ابوالبقاء محمد بن احمد الحنفی، مکه، مؤسسة الریان، ۱۴۳۲ق/ ۲۰۱۱م.
*'''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا''': احمد یاسین احمد، ریاض، المملکة العربیة السعودیة، 1419ق.
*'''التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة''': محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
*'''الضوء اللامع''': شمس الدین السخاوی، قاهره، دار الکتاب الاسلامی، بی‌تا.
*'''عمدة الاخبار فی مدینة المختار''': احمد عباسی، به تحقیق: سعد درابزوئی حسینی، با تصحیح: محمدطیب انصاری، مدینه، مکتب الاعیان، بی‌تا.
*'''المدینه بین الماضی و الحاضر''': ابراهیم عیاشی، مدینه، نشر المکتبة العلمیه، ۱۹۷۲م.
*'''المساجد الاثریه فی المدینه المنوره''': محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۲۰۰۰م.
*'''المساجد و الأماکن الأثریة''': عبد الرحمن خویلد، تهران، نشر مشعر، 1420ق/ 1999م.
* '''معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ'''، الجزء الرابع، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
*'''المغانم المطابة فی معالم طابة''': محمد بن یعقوب فیروزآبادی، مدینه، مرکز بحوث ودراسات، ١٤٢٣ق/ ٢٠٠٢م.
*'''وفاء الوفا بأخبار دار المصطفی''': عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 1422ق/ 2001م.
{{پایان}}
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مسجدهای تاریخی ناموجود مدینه]]

[[ar: مسجد بنی أنیف]]