در حال ویرایش پاکستان (بخش)

===حج‌گزاری در دوران استعمار===

در دوران استعمار انگلیس، از انجام فریضه حج پیشگیری نشد؛ اما محدودیت‌هایی رخ داد و راه حج در طریق دریایی انحصار یافت و انگلیسی‌ها مسؤولیت حمل و نقل حاجیان را برعهده گرفتند. برخی دانشوران به این محدودیت اعتراض کردند و فتوی دادند که چون فرنگیان بر دریاها چیره شده‌اند و مسلمانان هند برای زیارت مکه ناچارند از راه دریا به حجاز سفر کنند و سفر دریایی برای آن‌ها خالی از خطر نیست، تکلیف حج از آن‌ها ساقط است. بعضی چون [[شاه عبدالعزیز دهلوی]] این فتوی را از دیدگاه فقهی مردود دانستند و بریلوی به سال 1237ق. همراه با 753 تن با کشتی‌های انگلیسی به حج رفت.<ref>تذکرة علمای هند، ص81-82.</ref>

بعضی از دانشوران پاکستان از این‌که کنسول پاکستان در [[جده]] عهده‌دار آمد و شد حاجیان شده بود، اعلام رضایت کردند و این‌کار را موجب رضایت دانستند.<ref>شهور فی دیار العرب، ص580-581.</ref>در میانه سده نوزدهم م. حاجیان پاکستانی از بندر کراچی از طریق دریا به بندر خرمشهر و سپس بندر بصره سفر می‌کردند. سپس از راه زمینی وارد [[کویت]] شده، از آن‌جا به شهر مقدس مدینه رهسپار می‌شدند.<ref>شهور فی دیار العرب، ص23.</ref>

اسلام با عارفان صوفی در پاکستان گسترش یافت و نهادینه شد. به همین سبب، حج که یکی از مهم‌ترین ارکان عرفانی بود، بسیار مورد توجه مسلمانان پاکستان قرار داشته و دارد. از این‌رو، در طول تاریخ یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حکومت ساماندهی حاجیان این کشور بوده است.<ref>ضیوف الرحمن، ص136-137.</ref>دولت استعمارگر انگلیس نیز برای حاجیان پاکستان در جده کنسولگری ایجاد کرده بود و برخی حاجیان اموال خود را نزد این کنسولگری به امانت می‌گذاشتند و در صورت فوت حاجی، اموال او به دست کنسول ضبط و به وارثان او تحویل می‌شد.<ref>سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی، ص166؛ صفحات من تاریخ مکة المکرمه، ج2، ص367.</ref>

بعد از دهه 80 م. و رسمی شدن زبان انگلیسی و عربی در پاکستان، سفر به عربستان به سبب یادگیری [[زبان عربی]] و تصحیح قرائت قرآن اهمیتی ویژه نزد جوانان پاکستانی یافت.<ref>ضیوف الرحمن، ص155.</ref> فاصله بسیار پاکستان با حجاز و وجود فرهنگ کهن غیراسلامی در بومیان این کشور، سبب شده که بعضی از [[اعمال حج|اعمال]] و [[آداب حج]] پاکستانی‌ها با دیگر کشورها متفاوت باشد. این تفاوت‌ها از دید دانشوران [[سلفی]] پنهان نمانده و آنان از چنین تفاوت‌هایی سخت انتقاد کرده‌اند.<ref>شهور فی دیار العرب، ص417، 507.</ref>