در حال ویرایش چاووشی (بخش)

== سروده‌ها ==
=== درونمایه ===
درونمایه سروده‌های چاووشی، بیشتر مذهبی و در ستایش [[حضرت محمد(ص)]]، [[امامان(ع)]]، امامزادگان و مکان‌های مرتبط با آنان است؛ ولی گاه از رویدادها و سختی‌های سفر مانند برخورد مرزبانان با حج‌گزاران یا مشکلات اخذ روادید نیز در آنها یاد شده است.<ref>کلک، ش 14ـ 15، ص7، «چاووش».</ref>

سنت چاووشی‌خوانی برای سفر به [[حرمین]] و دیگر مکان‌های زیارتی مانند [[عتبات عالیات]] و [[مشهد (شهر)|مشهد الرضا(ع)]] یکسان و تفاوت آنها تنها در درونمایه سروده‌ها بود. البته چون در بسیاری از سفرهای [[حج]]ِّ سده‌های گذشته، زیارت عتبات نیز مقصد حج‌گزاران [[ایران|ایرانی]] بود، در اشعار چاووشی، از عتبات [[عراق]] نیز سخن رفته است؛ مانند<ref>سفرهای زیارتی در فرهنگ مردم، ص58.</ref>

{{شعر|اوّل به [[نجف]]، شیر خدا را صلوات|دوم به [[مدینه]]، مصطفی را صلوات|بارها گفت [[حضرت محمد(ص)|محمد]] که [[امام علی(ع)|علی]] جان من است|هم به جان علی و هم به محمد صلوات}}

چاووشان در برخی ابیات، همراه با مدح اولیاءالله، از مسیر سفر و مکان‌هایی که قصد سفر به آنها را داشته‌اند نیز خبر می‌داده‌اند؛ مانند<ref>طهران قدیم، ج‏3، ص 453.</ref>

{{شعر|خدا گواست به سر تا که ما چها داریم|از آنکه میل سوی [[کعبه|خانه خدا]] داریم|دگر خیال [[مدینه]] اگر خدا خواهد|سپس که آرزوی شاه [[نینوا]] داریم}}

=== قالب ===
اشعار در وزن‌ها و قالب‌های گوناگون سروده می‌شد؛ ولی دو بیتی در بحر رمل مثمن محذوف، رواج بیشتری داشت. چاووش در پایان هر بیت یا بند، از شنوندگان درخواست فرستادن صلوات می‌کرد،<ref>سفرهای زیارتی در فرهنگ مردم، ص99.</ref> که در حکم بیت ترجیع بود. برخی پژوهشگران، به سبب ویژگی غمگینانه و سوگوارانه در طرز چاووشی‌خوانی، آن را دارای اثراتی از خصائص تراژدیک و دراماتیک دانسته‌اند.<ref>درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، 154؛ کلک، ش 14ـ 15، ص7، «چاووش».</ref>

اشعار چاووشی که به دست ما رسیده‌اند، سراینده مشخص و به لحاظ شعری، استواری چندانی ندارند و وزن و قافیه در آنها چندان رعایت نمی‌شده و هر کسی دخل و تصرف‌هایی در آن می‌کرده<ref>نک: درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص 144؛ کلک، ش 14ـ 15، ص7، «چاووش».</ref> و به گمان، شاخ و برگی بر آن می‌افزوده‌اند. گویا مهارت چاووش در خواندن آنها، کاستی‌های وزن و قافیه آنها را نامحسوس می‌کرده است.