Salar

{{حج و عمره عمودی}}
'''طواف وداع'''
==مفهوم‌شناسی==
طواف در لغت به معنای احاطه کردن<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۴۵۸.</ref> و دور چیزی چرخیدن،<ref>جوهری، الصحاح، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۳۹۶.</ref> و در اصطلاح هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام است، که یکی از اعمال حج و عمره دانسته شده است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> طواف وداع، طوافی است که حاجی پس از اتمام مناسک حج و هنگام بیرون آمدن از مکه انجام می‌دهد و آخرین عمل او در مکه است.<ref>مؤسّسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه، ج۵، ص۲۳۰.</ref> این طواف را از آن جهت وداع گویند که گویا با این طواف از مکه و مسجدالحرام خداحافظی و وداع می‌نماید.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%B7%D9%88%D8%A7%D9%81/109077 «در مورد انواع طواف در حج از دیدگاه شیعه و اهل سنت توضیح دهید»]، سایت پرسمان.</ref>
==احکام==
در احکام طواف وداع بین فقهای شیعه و سنی اختلاف است. فقیهان شیعه طواف وداع را در حج واجب و عمره مستحب شمرده‌اند.<ref>الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، يوسف بن احمد بحراني، ج‌۱۷، ص۳۳۸؛ جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفي، ج‌۲۰، ص۵۳؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۰.</ref> به نظر شیخ طوسی هیچ اختلافی بین فقهای شیعه در این موضوع نیست و ترک آن نیز موجب کفاره نخواهد شد.<ref>الخلاف، ص۳۶۳.</ref>

مشهور فقیهان اهل سنت، طواف وداع در حج را واجب دانسته<ref>نيل الأوطار، محمد بن علي شوكاني، ج۵، ص۱۷۱؛ نيز ر.ک: الفقه الاسلامي و ادلته، ج۳، ص۱۴۷؛ الفقه علي المذاهب الخمسة، ج۱، ص۲۳۰.</ref> و آن را جزء مناسک نیز می‌دانند.<ref>احکام طواف الوداع، ص۵۰.</ref> اما مالک، داوود، ابن منذر و برخی از فقهای شافعی و حنبلی طواف وداع را از واجبات حج نمی‌دانند.

==شرایط طواف وداع==
شیعه و سنی متفق‌اند چنین طوافی برای کسی که مجاور مکه است، مشروع نیست. در میان عامه ادعای اجماع شده است که اهل مکه طواف وداع ندارد. در مورد ساکنین حرم اختلاف دیدگاه وجود دارد. برخی فقهای امامیه تصریح نموده‌اند کسی که اراده خروج از مکه را دارد، هرچند منزل وی در حرم باشد، می‌تواند طواف وداع انجام دهد ولی فقهای عامه نظر دیگری دارند؛ آنان کسی که ساکن در حرم است را نیز اهل مکه دانسته‌اند. بنابر گفته ابن‌قدامه کسی که منزلش در حرم است، مانند اهل مکه طواف وداع ندارد.

==کفایت طواف وداع از طواف نساء==
طواف وداع که به هنگام بازگشت از مکه انجام می‌شود نزد شیعیان، مستحب است.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۰.</ref> مذاهب فقهی حنفی و حنبلی از اهل سنت این طواف را واجب دانسته و مالکی آن را مستحب می‌داند. شافعی نیز در یکی از دو فتوای خود آن را واجب می‌داند.<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۰.</ref>

در برخی روایات شیعه، این طواف از اهل سنت، به‌منزله طواف نساء دانسته شده که پس از آن، استمتاع از همسر نیز بر مُحرم حلال می‌شود.<ref>تهذیب الاحکام، تحقیق خرسان، چاپ دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج۵، ص۲۵۳، ح۱۶.</ref>

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، به تحقیق مهدی مخزمی، بی‌جا، دارالهجرة، ۱۴۰۹ق.
*جوهری، اسماعیل، الصحاح، به تحقیق احمد عبدالغفور، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
*مؤسّسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السّلام، قم، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.