سید نصرالله حائری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
(←‏منابع: اصلاح نشانی وب، اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح ارقام)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''نصرالله حائری'''، نماینده و امام جماعت [[شیعه]] در عهد نادرشاه در [[مسجدالحرام]] بود. او فعالیت‌های زیادی برای برقرای نماز جماعت توسط شیعیان در مسجدالحرام انجام داد و سرانجام به دست دولت [[عثمانیان|عثمانی]] به شهادت رسید.
{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان            = سید نصرالله حائری
|تصویر            =
|عرض تصویر        =
|توضیح تصویر      =
|نام کامل          = سید نصرالله حائری موسوی فائزی
|کنیه              =
|لقب              =
|نسب              = آل فائز
|زادروز            =
|کشور تولد        = [[عراق]]
|شهر تولد          = [[کربلا]]
|محل زندگی        =
|مهاجر/انصار      =
|نام همسر          =
|فرزندان          =
|خویشاوندان سرشناس =
|دین              =
|مذهب              = [[شیعه]]
|پیشه              =
|مناصب            = نماینده نادرشاه برای اقامه نماز جمعه در [[مسجدالحرام]]
|نحوه درگذشت/شهادت = به دست [[دولت عثمانی]]
|تاریخ درگذشت      = بین ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق. <!-- 14/3/1368 -->
|شهر درگذشت        =  <!-- تهران -->
|کشور درگذشت      =  <!-- ایران -->
|آرامگاه          =


== تبار ==
|زمان اسلام آوردن  =  
سید نصرالله حائری موسوی در کربلا به دنیا آمد. در منابع، به تاریخ تولد و دوران اولیه زندگی او اشاره نشده است. او به آل فائز خاندانی مشهور در کربلا<ref>نک: بیوتات الکربلا القدیمه، ص63-80.</ref> نسب می‌برد و از این رو به او فائزی گفته‌اند.<ref>تنضید العقود، ج2, ص379؛ اعیان الشیعه، ج10, ص213.</ref> شهرتش به حائری به سبب اهل حائر حسینی (کربلا) بودن اوست.<ref>اعیان الشیعه، ج10, ص214.</ref>
|نحوه اسلام آوردن  =
|حضور در جنگ‌ها    =
|هجرت به          =  
|دلیل شهرت        =  
|نقش‌های برجسته    =  
|دیگر فعالیت‌ها    =


== زیست علمی ==
|نام زیارتگاه      =  
حائری در علوم حدیث، ادبیات، شعر و تاریخ تبحر داشت و نیز خطیبی توانا بود.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> وی در روضه مطهر امام حسین(ع) تدریس داشته است. همچنین سفرهای متعددی به ایران داشته که در برخی از این سفرها ـ به عنوان مثال در حدود سال ۱۱۴۲ق. ـ در قم، الاستبصار شیخ طوسی را تدریس می‌کرده که با استقبال بسیاری از طلاب روبه‌رو شده است.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> او را به فهم و خوش بیانی توصیف نموده‌اند.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> وی همچنین از عالمان پرشماری اجازه نقل حدیث داشته و بسیاری نیز از او اجازه نقل حدیث دریافت نموده‌اند<ref>نک: امل الامل، ج2، ص155؛ شهداء الفضیله، ص218.</ref>؛ حائری آثار متعددی نوشته و منابع برخی از آثار فقهی، حدیثی و دیوان شعر او را نام برده‌اند<ref>الاجازة الکبیره، ص85؛ اعیان الشیعه، ج10، ص215.</ref> و در این میان دیوان شعر او به تحقیق میرزا عباس کرمانی و با مقدمه محمد حسین کاشف الغطاء در سال ۱۳۷۳ق. در نجف منتشر شده است. حتی برخی نامه‌نگاری‌ها میان حائری و دیگران به زبان شعر است؛ نیز اشعاری از وی بر ورودی یکی از درهای حرم امام حسین(ع) کتابت شده است.<ref>اعیان الشیعه، ج10، ص215.</ref>
|سمت              =  
|خدمت              =
|محل اقدام        =
|سفر              =
|نوشته‌ها          =  
|موقوفات          =  
|بناهای ساخته شده =
|مقام علمی        =


از دیگر فعالیت‌های حائری تلاش برای جمع‌آوری و احیاء کتب و میراث خطی بوده است، از جمله نسخه‌برداری از برخی باب‌های بحار الأنوار است که تا آن زمان به صورت مسوّده بوده و حائری با هزینه شخصی در احیاء آن تلاش کرده است.<ref>الاجازه الکبیره، ص83-84.</ref> حائری مدتی در مکه مکرمه سکونت داشته و چنان‌که صاحب کتاب نزهة الجلیس (سید عباس بن علی بن نورالدین مکی م حدود ۱۱۸۰ق) می‌گوید در سال ۱۱۳۰ نزد حائری ادبیات می‌آموخته و سپس با تشویق وی در سال ۱۱۳۱ق؛ و همراه او به عراق سفر می‌کند.<ref>نزهة الجلیس، ج1، ص20-21.</ref>
|پس از             =
|پیش از           =


== ارتباط با نادرشاه ==
|اساتید            =  
حائری در سفرهایش به ایران مورد توجه ایرانیان واقع می‌شده؛ از جمله در یکی از آنها در سال ۱۱۴۲ق. نادرشاه او را با عطایایی در لشکرگاه خود تکریم می‌کند و سپس حائری همراه لشکریان خراسان به سمت خراسان می‌رود.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> نادر شاه در جهت اعمال سیاست‌هایش در سال ۱۱۵۶ق. به عراقٰ سفر کرده و در شهر نجف، مجلسی را متشکل از علمای عراق و ایران و افغان و با موافقت دولت عثمانی منعقد ساخت و نتیجه آن مجلس «وثیقه اتحاد اسلامی نادری» شد.<ref>مجله یادگار، ش36، ص51-54، «وثیقه اتحاد اسلام نادری».</ref> از جمله مفاد آن که نادر شاه بر آن اصرار داشت این بود که نزاع شیعه وسنی در اصول عقائد نبوده بلکه اختلافات فقط در فروع و احکام است و باید شیعه جعفری در کنار مذاهب چهارگانه اهل سنت قرار گیرد.<ref>عالم آرای نادری، ج3، ص986؛ دره نادره، ص596-598.</ref> سپس این سند را به امضای علمای حاضر رساند و حائری هم آن را امضا کرد.<ref>مجله یادگار، ش36، ص54.</ref>
|محل تحصیل        =  
|اجازه روایت از    =  
|اجازه اجتهاد از  =  
|شاگردان          =
|اجازه روایت به   =
|اجازه اجتهاد به   =
|تالیفات          =


پس از این جریان، نادر شاه از سلطان عثمانی ـ سلطان محمود اول ـ پنج مطلب درخواست نمود از جمله این که سلطان عثمانی اجازه دهد پیروان آئین جعفری در کنار مذاهب اهل سنت در مسجدالحرام نماز جماعت برپا کنند.<ref>عالم آرای نادری، ج3، ص986.</ref> گفتنی است نادرشاه پس از این که به تخت نشسته بود نیز طی نامه‌ای این مطلب و نیز این که دولت عثمانی باید مذهب جعفری را به رسمیت بشناسد و… را از دولت عثمانی درخواست نموده بود که در آن هنگام دولت عثمانی آن را به دلایل وجود موانع شرعی نپذیرفته بود.<ref>دره نادره، ص598.</ref>
|فعالیت سیاسی      =
|فعالیت اجتماعی    =
|فعالیت مذهبی      =


به هر ترتیب نادرشاه به این منظور حائری را با تحف و هدایائی در سال ۱۱۵۷ق. به مکه مکرمه ونزد شریف آن شهر ـ مسعود بن سعید ـ اعزام داشت.<ref>تنضید العقود، ج2، ص377-378.</ref> تا این بخش از رخدادها، در منابع تاریخی، مشترک است اما از جریاناتی که به قتل حائری منجر شد، مبهم است و در آن اختلاف وجود دارد؛ برخی نقل کرده‌اند که حائری مأموریت خود را در مکه به اتمام رسانده و از مکه بازگشت وبعد از آن به پایتخت عثمانی فرستاده شده و در آنجا به قتل رسید.<ref>نک: الاجازة الکبیره، ص85؛ شهداء الفضیله، ص218؛ اعیان الشیعه، ج10، ص214.</ref>
|وبگاه رسمی        =
|امضا              =  <!-- sign.jpg -->
}}
'''سید نصرالله حائری''' (م.بین ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق)، عالم [[شیعه|شیعی]] است که به عنوان نماینده نادرشاه به [[مکه]] رفته و در [[مسجدالحرام]] نماز جمعه برگزار کرده است و پس از سعایتِ مخالفانِ برگزاری نماز شیعیان در مسجدالحرام، به دست [[دولت عثمانی]] به شهادت رسیده است.
 
او در روضه [[حرم امام حسین(ع)]]، [[قم]] و مکه تدریس داشته و در علوم اسلامی، تاریخ و شعر مهارت داشته است. یکی از شعرهای او بر ورودی یکی از درهای [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] نقش شده است.
 
==نام و تبار==
سید نصرالله حائری موسوی، در [[کربلا]] به دنیا آمد. او به آل فائز خاندانی مشهور در کربلا<ref>نک: بیوتات الکربلا القدیمه، ص63-80.</ref> نسب می‌برد و از این رو به او فائزی گفته‌اند.<ref>تنضید العقود، ج2, ص379؛ اعیان الشیعه، ج10, ص213.</ref> شهرتش به حائری نیز، به سبب اهل [[حائر حسینی]]<ref group="یادداشت">کربلا.</ref> بودنِ او است.<ref>اعیان الشیعه، ج10, ص214.</ref>
 
==زیست علمی==
حائری در علوم حدیث، ادبیات، شعر و تاریخ تبحر داشت و نیز خطیبی توانا بود<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> و او را به فهم و خوش بیانی توصیف کرده‌اند.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> وی در روضه [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] تدریس داشته است. همچنین سفرهای پرشماری به [[ایران]] داشته که در برخی از این سفرها<ref group="یادداشت">به عنوان نمونه در حدود سال ۱۱۴۲ق. </ref> در [[قم]]، کتاب الاستبصار<ref group="یادداشت">کتاب الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، نوشته [[شیخ طوسی]] (م.۴۶۰ق).</ref> را تدریس می‌کرده که با استقبال طلاب روبه‌رو شده است.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> حائری مدتی در [[مکه]] سکونت داشته و چنان‌که سید عباس بن علی بن نورالدین مکی (م.حدود ۱۱۸۰ق)<ref group="یادداشت">صاحب کتاب نزهة الجلیس.</ref> می‌گوید در سال ۱۱۳۰ق. نزد حائری ادبیات می‌آموخته و سپس با تشویق وی در سال ۱۱۳۱ق؛ و همراه او به [[عراق]] سفر کرده است.<ref>نزهة الجلیس، ج1، ص20-21.</ref>
 
وی از عالمان پرشماری اجازه نقل حدیث داشته و بسیاری نیز از او اجازه نقل حدیث دریافت نموده‌اند.<ref>نک: امل الامل، ج2، ص155؛ شهداء الفضیله، ص218.</ref> حائری آثار پرشماری در فقه و حدیث نوشته است.<ref>الاجازة الکبیره، ص85؛ اعیان الشیعه، ج10، ص215.</ref> دیوان شعری نیز از او، به تحقیق میرزا عباس کرمانی و با مقدمه محمدحسین کاشف الغطاء در سال ۱۳۷۳ق. در [[نجف]] منتشر شده است. حتی برخی نامه‌نگاری‌ها میان حائری و دیگران به زبان شعر است؛ نیز اشعاری از وی بر ورودی یکی از درهای حرم امام حسین(ع) نقش شده است.<ref>اعیان الشیعه، ج10، ص215.</ref>
 
از دیگر فعالیت‌های حائری تلاش برای گردآوری و احیاء کتاب‌های خطی بوده است؛ برای نمونه، از برخی باب‌های بحار الأنوار که تا آن زمان به صورت مسوّده بوده با هزینه شخصی نسخه‌برداری کرده است.<ref>الاجازه الکبیره، ص83-84.</ref>  


در مقابل، گزارش‌های دیگر تفصیل داده و نقل کرده‌اند که حائری به مکه رفت و در مسجدالحرام نماز جمعه را پس از ایراد خطبه که در آن خلفاء اربعه را ذکر کرده و برای سلاطین و سپس مسلمین دعا کرد، اقامه نمود و قنوت نماز را بر رکوع مقدم داشت و بعد از نماز با علمای حرمین دیدار کرده و هدایای بسیار نادر شاه را، به رسم صله میان آنها تقسیم نمود تا این که در همان سال مأموری از جانب عثمانی به مکه آمد با این مأموریت که تمام هدایایی را که حائری به مکه آورده تحویل بگیرد؛ اما او رفتار ناپسندی با حائری نمود و کار را به آنجا کشاند که لعن و شتمی بیش از گذشته نسبت به شیعیان انجام پذیرفت.<ref>تنضید العقود، ج2، ص390-393.</ref>
==نماینده نادرشاه در مکه==
حائری در سفرهایش به [[ایران]] مورد توجه ایرانیان قرار می‌گرفته است؛ برای نمونه، در یکی از سفرها در سال ۱۱۴۲ق. نادرشاه او را با عطایایی در لشکرگاه خود تکریم کرد.<ref>الاجازة الکبیره، ص83.</ref> حائری یکی از امضاکنندگان «وثیقه اتحاد اسلامی نادری» نیز هست.<ref>مجله یادگار، ش36، ص54.</ref> این سند در مجلسی که نادرشاه در سال ۱۱۵۶ق، در [[عراق]]، با حضور عالمان عراق، [[ایران]] و [[افغانستان|افغان]] برگزار کرد، تنظیم شد.<ref>مجله یادگار، ش36، ص51-54، «وثیقه اتحاد اسلام نادری».</ref> یکی از مفاد این سند، لزوم قرار گرفتن مذهب [[شیعه]] جعفری در کنار مذاهب چهارگانه [[اهل سنت]] بود.<ref>عالم آرای نادری، ج3، ص986؛ دره نادره، ص596-598.</ref>  


== شهادت ==
نادرشاه برای به رسمیت شناخته شدن مذهب جعفری<ref>دره نادره، ص598.</ref> و برگزاری نماز جماعت شیعیان در [[مسجدالحرام]] در کنار مذاهب اهل سنت<ref>عالم آرای نادری، ج3، ص986.</ref> تلاش کرده و مکاتباتی را با [[دولت عثمانی]] برقرار کرده است. وی برای شکل‌گیری همین امر،‌حائری را با هدایائی در سال ۱۱۵۷ق. به [[مکه]] و نزد مسعود بن سعید، شریفِ آن شهر فرستاد.<ref>تنضید العقود، ج2، ص377-378.</ref>
در این میان تلاش‌های عبدالله سویدی، نماینده دولت عثمانی در مجلس نادرشاه در نجف که در آن زمان یکی از چهره‌های سیاسی صاحب نفوذ در دستگاه حکومت مکه تلقی می‌شد؛ مانعی بزرگ در مقابل حائری محسوب می‌گردید. او کار را به آنجا رساند که حائری را فرا خوانده و تهدیدش کرد و به صراحت تأکید کرد که اجازه نخواهد داد نماز شیعه در مسجدالحرام در زمان وی اقامه گردد. به دنبال این جریان خفیه‌نویسان عثمانی سعایت بسیاری از حائری نزد سلطان عثمانی کرده و در پی این گزارش‌ها، عبدالله سویدی، حائری را در مکه بازداشت و بعد از مدتی به زندان قلعه دمشق منتقل کرد.<ref>النفحة المسکیه، ص325-327.</ref> پس از آن، حائری همراه مأمور عثمانی به استانبول فرستاده شد و دولت عثمانی او را با ضربه شمشیر به قتل رساند.<ref>تنضید العقود، ج2، ص398.</ref>


چگونگی شهادت و تاریخ شهادت حائری مبهم است. از این‌رو، تاریخ شهادت او را متفاوت نوشته‌اند.<ref>نک: تنضید العقود، ج2، ص393؛ اعیان الشیعه، ج10، ص213؛ شهداء الفضیله، ص218.</ref> تحقیقات نشان می‌دهد که تاریخ صحیح شهادت او بین سال‌های ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق. می‌باشد، زیرا در سال ۱۱۶۶ «قصیده کراریه» که در ۴۵۰ بیت توسط شیخ رضی محمد بن فلاح کاظمی (زنده در ۱۱۶۶ق) سروده شده را جمعی از ادباء تقریظ نوشته‌اند که از آن جمله سید نصرالله حائری می‌باشد،<ref>اعیان الشیعه، ج7، ص342؛ الذریعه، ج17، ص126.</ref> از طرفی در سال ۱۱۶۸ق که تاریخ تألیف کتاب الإجازة الکبیرة جزائری است، حائری شهید شده بود.<ref>نابغه فقه و حدیث، ص407.</ref>
==امامت جمعه در مسجدالحرام==
بر پایه گزارش‌هایی، هنگامی که حائری به عنوان نماینده نادرشاه به [[مکه]] رفت، در [[مسجدالحرام]] نماز جمعه اقامه کرد. او در خطبه، خلفای چهارگانه را نام برده و برای سلاطین دعا کرد و در نماز نیز، قنوت را جلوتر از رکوع خواند. او پس از نماز، با عالمان [[حرمین]] دیدار کرده و هدایای بسیار نادرشاه را میان آنها تقسیم کرد. در همان سال مأموری از طرف [[دولت عثمانی]] به مکه آمد تا هدایایی را که حائری به مکه آورده تحویل بگیرد. وی رفتار ناپسندی با حائری کرد و کار را به آنجا کشاند که لعن و شتمی بیش از گذشته نسبت به [[شیعه|شیعیان]] انجام شد.<ref>تنضید العقود، ج2، ص390-393.</ref>
 
==شهادت==
جریان‌هایی که به شهادت حائری منجر شد، مبهم بوده و در آن اختلاف وجود دارد؛ به نقل برخی، حائری مأموریت خود را در [[مکه]] به پایان رسانده و از مکه بازگشت. پس از آن، به پایتخت [[دولت عصما|عثمانی]] فرستاده شده و در آنجا به شهادت رسید.<ref>نک: الاجازة الکبیره، ص85؛ شهداء الفضیله، ص218؛ اعیان الشیعه، ج10، ص214.</ref>
 
به نقلی دیگر، عبدالله سویدی، نماینده [[دولت عثمانی]] در مجلس نادرشاه در [[عراق]]، که در دستگاه حکومت مکه صاحب نفوذ بود، حائری را فراخوانده و پس از تهدید، تأکید کرد که اجازه نخواهد داد نماز [[شیعه]] در [[مسجدالحرام]] برگزار شود. به دنبال این جریان، خفیه‌نویسان عثمانی بدگویی بسیاری از حائری نزد سلطان عثمانی کردند. در پی این گزارش‌ها، عبدالله سویدی، حائری را در مکه بازداشت و پس از مدتی به زندان قلعه دمشق منتقل کرد.<ref>النفحة المسکیه، ص325-327.</ref> پس از آن، حائری همراه مأمور عثمانی به استانبول فرستاده شد و دولت عثمانی او را با ضربه شمشیر به شهادت رساند.<ref>تنضید العقود، ج2، ص398.</ref>
 
تاریخ شهادت حائری نیز مبهم بوده و متفاوت نوشته شده است.<ref>نک: تنضید العقود، ج2، ص393؛ اعیان الشیعه، ج10، ص213؛ شهداء الفضیله، ص218.</ref> تحقیقات نشان می‌دهد که تاریخ شهادت او میان سال‌های ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق. بوده است؛ زیرا در سال ۱۱۶۶ق. «قصیده کراریه» که توسط شیخ رضی محمد بن فلاح کاظمی (زنده در ۱۱۶۶ق) سروده شده را جمعی از ادباء تقریظ نوشته‌اند که از آن جمله سید نصرالله حائری است،<ref>اعیان الشیعه، ج7، ص342؛ الذریعه، ج17، ص126.</ref> از طرفی در سال ۱۱۶۸ق. که تاریخ تألیف کتاب الإجازة الکبیرة جزائری است، حائری شهید شده بود.<ref>نابغه فقه و حدیث، ص407.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۳۳: خط ۱۰۲:
  | نویسنده = محمدتقی ذاکری
  | نویسنده = محمدتقی ذاکری
}}
}}
* الاجازه الکبیره (الطریق والمحجّه لثمره المهجه)، عبدالله موسوی جزایری، مقدمه سید شهاب الدین مرعشی نجفی، تحقیق محمد السمامی الحائری، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.  
*'''الاجازه الکبیره (الطریق والمحجّه لثمره المهجه)'''، عبدالله موسوی جزایری، مقدمه سید شهاب الدین مرعشی نجفی، تحقیق محمد السمامی الحائری، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
* اعیان الشیعة، سید محسن الامین ( -۱۳۷۱ق.)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.  
*'''اعیان الشیعة'''، سید محسن الامین ( -۱۳۷۱ق.)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
* امل الامل فی علماء جبل عامل (تذکره المتبحرین فی العلماء المتاخرین)، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق.)، تحقیق سید احمد حسینی اشکوری (۱۳۱۰- ش.)، قم، انتشارات دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۶۲ش.  
*'''امل الامل فی علماء جبل عامل (تذکره المتبحرین فی العلماء المتاخرین)'''، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق.)، تحقیق سید احمد حسینی اشکوری (۱۳۱۰- ش.)، قم، انتشارات دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۶۲ش.
* بیوتات کربلاء القدیمة، محمد علی القصیر، به کوشش عبدالصاحب، لبنان، البلاغ، ۱۴۳۲ق.  
*'''بیوتات کربلاء القدیمة'''، محمد علی القصیر، به کوشش عبدالصاحب، لبنان، البلاغ، ۱۴۳۲ق.
* تاریخ نگارستان، قاضی احمد غفاری کاشانی ( -۹۷۵ق.) به کوشش مدرس گیلانی، تهران، کتابفروشی حافظ، ۱۴۱۴ق.  
*'''تاریخ نگارستان'''، قاضی احمد غفاری کاشانی ( -۹۷۵ق.) به کوشش مدرس گیلانی، تهران، کتابفروشی حافظ، ۱۴۱۴ق.
* تنضید العقود السنیة بتمهید الدولة الحسنیة، سید رضی الدین موسوی عاملی ( -۱۱۶۳ق.)، به کوشش سید مهدی رجایی، قم، نشر الانساب، ۱۴۳۱ق.  
*'''تنضید العقود السنیة بتمهید الدولة الحسنیة'''، سید رضی الدین موسوی عاملی ( -۱۱۶۳ق.)، به کوشش سید مهدی رجایی، قم، نشر الانساب، ۱۴۳۱ق.
* دره نادره تاریخ عصر نادرشاه، مهدی خان استرآبادی ( -۱۱۸۰ق)، به کوشش شهیدی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.  
*'''دره نادره تاریخ عصر نادرشاه'''، مهدی خان استرآبادی ( -۱۱۸۰ق)، به کوشش شهیدی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
* الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقابزرگ تهرانی ( -۱۳۸۹ق.)، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.  
*'''الذریعه الی تصانیف الشیعه'''، آقابزرگ تهرانی ( -۱۳۸۹ق.)، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
* سفارتنامه‌های ایران، محمد امین ریاحی، توس، ۱۳۶۸ش.  
*'''سفارتنامه‌های ایران'''، محمد امین ریاحی، توس، ۱۳۶۸ش.
* شهداء الفضیلة، عبدالحسین الامینی ( -۱۳۹۰ق.)، النجف، مطبعة الغری، ۱۳۵۵ق.  
*'''شهداء الفضیلة'''، عبدالحسین الامینی ( -۱۳۹۰ق.)، النجف، مطبعة الغری، ۱۳۵۵ق.
* عالم آرای نادری، محمد کاظم مروی، تهران، نشر علم، ۱۳۷۰ش.  
*'''عالم آرای نادری'''، محمد کاظم مروی، تهران، نشر علم، ۱۳۷۰ش.
* مجله یادگار (ماهنامه)، عباس اقبال آشتیانی.  
*'''مجله یادگار (ماهنامه)'''، عباس اقبال آشتیانی.
* نابغه فقه و حدیث سید نعمت الله جزائری، سید محمد جزائری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۸ق.  
*'''نابغه فقه و حدیث سید نعمت الله جزائری'''، سید محمد جزائری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۸ق.
* نزهة الجلیس، السید العباس الحسینی الموسوی ( -۱۱۸۰ق.)، قم، الحیدریه، ۱۴۱۷ق.  
*'''نزهة الجلیس'''، السید العباس الحسینی الموسوی ( -۱۱۸۰ق.)، قم، الحیدریه، ۱۴۱۷ق.
* النفحة المسکیة فی الرحلة المکیه، عبدالله السویدی البغدادی ( -۱۱۷۴ق.)، به کوشش عماد عبدالسلام، ابوظبی، المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.  
*'''النفحة المسکیة فی الرحلة المکیه'''، عبدالله السویدی البغدادی ( -۱۱۷۴ق.)، به کوشش عماد عبدالسلام، ابوظبی، المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
[[رده:امام جمعه‌های مکه]]
[[رده:افراد خاندان آل‌فائز]]
[[رده:اشخاص قرن دوازدهم]]
[[رده:عالمان شیعه قرن 12 (قمری)]]
[[رده:نویسندگان عرب زبان]]
[[رده:شیعیان عراق]]
[[رده:شاعران عراق]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۲۹

سید نصرالله حائری
مشخصات فردی
نام کامل سید نصرالله حائری موسوی فائزی
نسب آل فائز
زادگاه عراق، کربلا
مذهب شیعه
منصب نماینده نادرشاه برای اقامه نماز جمعه در مسجدالحرام
تاریخ درگذشت بین ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق.
درگذشت/شهادت به دست دولت عثمانی

سید نصرالله حائری (م.بین ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق)، عالم شیعی است که به عنوان نماینده نادرشاه به مکه رفته و در مسجدالحرام نماز جمعه برگزار کرده است و پس از سعایتِ مخالفانِ برگزاری نماز شیعیان در مسجدالحرام، به دست دولت عثمانی به شهادت رسیده است.

او در روضه حرم امام حسین(ع)، قم و مکه تدریس داشته و در علوم اسلامی، تاریخ و شعر مهارت داشته است. یکی از شعرهای او بر ورودی یکی از درهای حرم امام حسین(ع) نقش شده است.

نام و تبار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سید نصرالله حائری موسوی، در کربلا به دنیا آمد. او به آل فائز خاندانی مشهور در کربلا[۱] نسب می‌برد و از این رو به او فائزی گفته‌اند.[۲] شهرتش به حائری نیز، به سبب اهل حائر حسینی[یادداشت ۱] بودنِ او است.[۳]

زیست علمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حائری در علوم حدیث، ادبیات، شعر و تاریخ تبحر داشت و نیز خطیبی توانا بود[۴] و او را به فهم و خوش بیانی توصیف کرده‌اند.[۵] وی در روضه حرم امام حسین(ع) تدریس داشته است. همچنین سفرهای پرشماری به ایران داشته که در برخی از این سفرها[یادداشت ۲] در قم، کتاب الاستبصار[یادداشت ۳] را تدریس می‌کرده که با استقبال طلاب روبه‌رو شده است.[۶] حائری مدتی در مکه سکونت داشته و چنان‌که سید عباس بن علی بن نورالدین مکی (م.حدود ۱۱۸۰ق)[یادداشت ۴] می‌گوید در سال ۱۱۳۰ق. نزد حائری ادبیات می‌آموخته و سپس با تشویق وی در سال ۱۱۳۱ق؛ و همراه او به عراق سفر کرده است.[۷]

وی از عالمان پرشماری اجازه نقل حدیث داشته و بسیاری نیز از او اجازه نقل حدیث دریافت نموده‌اند.[۸] حائری آثار پرشماری در فقه و حدیث نوشته است.[۹] دیوان شعری نیز از او، به تحقیق میرزا عباس کرمانی و با مقدمه محمدحسین کاشف الغطاء در سال ۱۳۷۳ق. در نجف منتشر شده است. حتی برخی نامه‌نگاری‌ها میان حائری و دیگران به زبان شعر است؛ نیز اشعاری از وی بر ورودی یکی از درهای حرم امام حسین(ع) نقش شده است.[۱۰]

از دیگر فعالیت‌های حائری تلاش برای گردآوری و احیاء کتاب‌های خطی بوده است؛ برای نمونه، از برخی باب‌های بحار الأنوار که تا آن زمان به صورت مسوّده بوده با هزینه شخصی نسخه‌برداری کرده است.[۱۱]

نماینده نادرشاه در مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حائری در سفرهایش به ایران مورد توجه ایرانیان قرار می‌گرفته است؛ برای نمونه، در یکی از سفرها در سال ۱۱۴۲ق. نادرشاه او را با عطایایی در لشکرگاه خود تکریم کرد.[۱۲] حائری یکی از امضاکنندگان «وثیقه اتحاد اسلامی نادری» نیز هست.[۱۳] این سند در مجلسی که نادرشاه در سال ۱۱۵۶ق، در عراق، با حضور عالمان عراق، ایران و افغان برگزار کرد، تنظیم شد.[۱۴] یکی از مفاد این سند، لزوم قرار گرفتن مذهب شیعه جعفری در کنار مذاهب چهارگانه اهل سنت بود.[۱۵]

نادرشاه برای به رسمیت شناخته شدن مذهب جعفری[۱۶] و برگزاری نماز جماعت شیعیان در مسجدالحرام در کنار مذاهب اهل سنت[۱۷] تلاش کرده و مکاتباتی را با دولت عثمانی برقرار کرده است. وی برای شکل‌گیری همین امر،‌حائری را با هدایائی در سال ۱۱۵۷ق. به مکه و نزد مسعود بن سعید، شریفِ آن شهر فرستاد.[۱۸]

امامت جمعه در مسجدالحرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر پایه گزارش‌هایی، هنگامی که حائری به عنوان نماینده نادرشاه به مکه رفت، در مسجدالحرام نماز جمعه اقامه کرد. او در خطبه، خلفای چهارگانه را نام برده و برای سلاطین دعا کرد و در نماز نیز، قنوت را جلوتر از رکوع خواند. او پس از نماز، با عالمان حرمین دیدار کرده و هدایای بسیار نادرشاه را میان آنها تقسیم کرد. در همان سال مأموری از طرف دولت عثمانی به مکه آمد تا هدایایی را که حائری به مکه آورده تحویل بگیرد. وی رفتار ناپسندی با حائری کرد و کار را به آنجا کشاند که لعن و شتمی بیش از گذشته نسبت به شیعیان انجام شد.[۱۹]

شهادت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جریان‌هایی که به شهادت حائری منجر شد، مبهم بوده و در آن اختلاف وجود دارد؛ به نقل برخی، حائری مأموریت خود را در مکه به پایان رسانده و از مکه بازگشت. پس از آن، به پایتخت عثمانی فرستاده شده و در آنجا به شهادت رسید.[۲۰]

به نقلی دیگر، عبدالله سویدی، نماینده دولت عثمانی در مجلس نادرشاه در عراق، که در دستگاه حکومت مکه صاحب نفوذ بود، حائری را فراخوانده و پس از تهدید، تأکید کرد که اجازه نخواهد داد نماز شیعه در مسجدالحرام برگزار شود. به دنبال این جریان، خفیه‌نویسان عثمانی بدگویی بسیاری از حائری نزد سلطان عثمانی کردند. در پی این گزارش‌ها، عبدالله سویدی، حائری را در مکه بازداشت و پس از مدتی به زندان قلعه دمشق منتقل کرد.[۲۱] پس از آن، حائری همراه مأمور عثمانی به استانبول فرستاده شد و دولت عثمانی او را با ضربه شمشیر به شهادت رساند.[۲۲]

تاریخ شهادت حائری نیز مبهم بوده و متفاوت نوشته شده است.[۲۳] تحقیقات نشان می‌دهد که تاریخ شهادت او میان سال‌های ۱۱۶۶ و ۱۱۶۸ق. بوده است؛ زیرا در سال ۱۱۶۶ق. «قصیده کراریه» که توسط شیخ رضی محمد بن فلاح کاظمی (زنده در ۱۱۶۶ق) سروده شده را جمعی از ادباء تقریظ نوشته‌اند که از آن جمله سید نصرالله حائری است،[۲۴] از طرفی در سال ۱۱۶۸ق. که تاریخ تألیف کتاب الإجازة الکبیرة جزائری است، حائری شهید شده بود.[۲۵]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. نک: بیوتات الکربلا القدیمه، ص63-80.
  2. تنضید العقود، ج2, ص379؛ اعیان الشیعه، ج10, ص213.
  3. اعیان الشیعه، ج10, ص214.
  4. الاجازة الکبیره، ص83.
  5. الاجازة الکبیره، ص83.
  6. الاجازة الکبیره، ص83.
  7. نزهة الجلیس، ج1، ص20-21.
  8. نک: امل الامل، ج2، ص155؛ شهداء الفضیله، ص218.
  9. الاجازة الکبیره، ص85؛ اعیان الشیعه، ج10، ص215.
  10. اعیان الشیعه، ج10، ص215.
  11. الاجازه الکبیره، ص83-84.
  12. الاجازة الکبیره، ص83.
  13. مجله یادگار، ش36، ص54.
  14. مجله یادگار، ش36، ص51-54، «وثیقه اتحاد اسلام نادری».
  15. عالم آرای نادری، ج3، ص986؛ دره نادره، ص596-598.
  16. دره نادره، ص598.
  17. عالم آرای نادری، ج3، ص986.
  18. تنضید العقود، ج2، ص377-378.
  19. تنضید العقود، ج2، ص390-393.
  20. نک: الاجازة الکبیره، ص85؛ شهداء الفضیله، ص218؛ اعیان الشیعه، ج10، ص214.
  21. النفحة المسکیه، ص325-327.
  22. تنضید العقود، ج2، ص398.
  23. نک: تنضید العقود، ج2، ص393؛ اعیان الشیعه، ج10، ص213؛ شهداء الفضیله، ص218.
  24. اعیان الشیعه، ج7، ص342؛ الذریعه، ج17، ص126.
  25. نابغه فقه و حدیث، ص407.
  1. کربلا.
  2. به عنوان نمونه در حدود سال ۱۱۴۲ق.
  3. کتاب الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، نوشته شیخ طوسی (م.۴۶۰ق).
  4. صاحب کتاب نزهة الجلیس.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل سید نصرالله حائری.
  • الاجازه الکبیره (الطریق والمحجّه لثمره المهجه)، عبدالله موسوی جزایری، مقدمه سید شهاب الدین مرعشی نجفی، تحقیق محمد السمامی الحائری، قم، انتشارات کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
  • اعیان الشیعة، سید محسن الامین ( -۱۳۷۱ق.)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
  • امل الامل فی علماء جبل عامل (تذکره المتبحرین فی العلماء المتاخرین)، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق.)، تحقیق سید احمد حسینی اشکوری (۱۳۱۰- ش.)، قم، انتشارات دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۶۲ش.
  • بیوتات کربلاء القدیمة، محمد علی القصیر، به کوشش عبدالصاحب، لبنان، البلاغ، ۱۴۳۲ق.
  • تاریخ نگارستان، قاضی احمد غفاری کاشانی ( -۹۷۵ق.) به کوشش مدرس گیلانی، تهران، کتابفروشی حافظ، ۱۴۱۴ق.
  • تنضید العقود السنیة بتمهید الدولة الحسنیة، سید رضی الدین موسوی عاملی ( -۱۱۶۳ق.)، به کوشش سید مهدی رجایی، قم، نشر الانساب، ۱۴۳۱ق.
  • دره نادره تاریخ عصر نادرشاه، مهدی خان استرآبادی ( -۱۱۸۰ق)، به کوشش شهیدی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
  • الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقابزرگ تهرانی ( -۱۳۸۹ق.)، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
  • سفارتنامه‌های ایران، محمد امین ریاحی، توس، ۱۳۶۸ش.
  • شهداء الفضیلة، عبدالحسین الامینی ( -۱۳۹۰ق.)، النجف، مطبعة الغری، ۱۳۵۵ق.
  • عالم آرای نادری، محمد کاظم مروی، تهران، نشر علم، ۱۳۷۰ش.
  • مجله یادگار (ماهنامه)، عباس اقبال آشتیانی.
  • نابغه فقه و حدیث سید نعمت الله جزائری، سید محمد جزائری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۸ق.
  • نزهة الجلیس، السید العباس الحسینی الموسوی ( -۱۱۸۰ق.)، قم، الحیدریه، ۱۴۱۷ق.
  • النفحة المسکیة فی الرحلة المکیه، عبدالله السویدی البغدادی ( -۱۱۷۴ق.)، به کوشش عماد عبدالسلام، ابوظبی، المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.