مقام محمود: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «==پانویس== {{پانویس}} ==منابع== {{منابع}}» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''مقام محمود'''، مقامی است که در [[قرآن]] به [[پیامبر(ص)]] عطا شده و بیشتر مفسران منظور از آن را [[شفاعت|مقام شفاعت]] دانسته‌اند. این مقام، بر اثر شب‌زنده‌داری و عبادت شبانه به پیامبر(ص) داده شده است.
مفسران [[اهل سنت]] نیز، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانسته‌اند؛ البته برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد یا بهترین مکان در عرش خدا تفسیر کرده‌اند.
== مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
واژه محمود، به معنای نیکو سیرت، در مقابل مذموم است. به گفته برخی به معنای ستوده و ستایش شده نیز آمده است.<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref> محمود از نام­‌های خدا است، یکی از لقب‌های [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref>شرتونی، 1403: ج1، ص 228</ref> واژه مقام، به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه است. گفته شده «مقام محمود»، درجه اعلای از خوبی‌ها است.<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref>
«مقام محمود» اصطلاحی است [[قرآن|قرآنی]]، که از آیه 79 از سوره اِسراء گرفته شده است. بسیاری از مفسران، مقام محمود را مقام [[شفاعت]]<ref>فیروز آبادی، [بی تا]، ص240</ref> و برخی، مقام شفاعتِ عظمای پیامبر(ص) دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، 1377، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370، ج12، ص232؛ جوادی آملی، 1378، ج4، ص 285</ref> برخی از مفسران، مقام محمود را جایگاه و مقام ویژه‌ای برای حضرت محمد(ص)  دانسته‌اند که در آن، اشراف بر همه خلایق داشته و هرچه بخواهد خدا به او می‎دهد.<ref>طبرسی، 1380، ج6، ص 283 ؛ ابن عربی، 1383ش، ص348 ؛ عروسی حویزی، 1383، ج3، ص206</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، یکی از معانی آن را، اهلیت یافتن برای ظهور [[امام مهدی(عج)]] دانسته است.<ref>مجلسی، 1403، ج101، ص302</ref>
در اصطلاح عارفان، مقام محمود به معنای مجالست در حال شهود است.<ref group="یادداشت">به معنای نشستن در حضور حق تعالی.</ref><ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref>
«مقام محمود» در [[قرآن]] تنها یک بار، در آیه {{آیه|وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى‏ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً
}} (ترجمه: برای گزاردن نماز نافله، در بخشی از شب برخیز، تا خدا تو را به مقام بس پسندیده‌ای برانگیزد.)<ref>اسراء: 79</ref> آمده است.
== اقوال ==
=== مقام شفاعت ===
بر اساس برخی از روایات در منابع [[شیعه]]<ref>صدوق، 1414ق، ص370؛ مجلسی، 1403، ج8 ، ص48؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص1۴.</ref> و [[اهل سنت]]،<ref>شیبانی مروزی، [بی‎تا] ، ج2، ص441.</ref> منظور از مقام محمود، [[شفاعت|مقام شفاعت]] است.
به گفته طبرسی، همه مفسران مسلمان، بر این باورند که مقصود از مقام محمود، مقام شفاعت است.<ref>طبرسی، 1380، ج6 ، ص681</ref> بیشتر مفسران شیعه نیز<ref name=":0">طوسی، [بی­تا]، ج6 ، ص510 ؛ طبرسی، 1380ش، ج6 ، ص283 وهمان، 1377ش، ج2، ص341 ؛  فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص210 ؛ بحرانی، 1416ق، ج3، ص 569 ؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14 ؛ رازی، 1408ق، ج12، ص270؛ شبر، 1412ق، ص286؛ طباطبایی1377ش، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370ش، ج12، ص232 ؛ جوادی آملی، 1378ش، ج4، ص 285</ref> معتقدند مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زنده‌­داری و نماز خواندن پیامبر(ص)، به او داده شده و هر کس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش می‌کند.
[[شریف لاهیجی]]، عالم شیعه، مقام محمود را «مرتبه کامله شفاعت» دانسته و آن را به پیامبر(ص) اختصاص داده است.<ref>شریف لاهیجی، 1373ش، ج2، ص840.</ref> به نقل از تفسیر نمونه نیز، بسیاری از مفسران معتقدند منظور از مقام محمود، شفاعت کبری پیامبر(ص) است.<ref>مکارم شیرازی، 1370ش، صص232ـ 231</ref>
به باور برخی از مفسران اهل سنت، مانند [[فخر رازی]] نیز، مقصود از مقام محمود مقام شفاعت پیامبر(ص) است.<ref>فخر رازی، [بی تا]، ج21، ص27؛ قرطبی، [ بی­تا]: ص155.</ref>
=== لوای حمد ===
گروهی از عالمان اهل سنت، اعطای لوای حمد به پیامبر(ص) را مقام محمود دانسته­‌اند.<ref>طنطاوی جوهر المصری، 1412 ق، ج9، ص79</ref> البته قرطبی، بین این قول و قول شفاعت جمع کرده و میان آن دو اختلافی ندیده است؛  چرا که حضرت محمد(ص)  زمانی که لواء حمد دستش است به شفاعت می­‌پردازند.<ref>قرطبی، [ بی­تا]، ص153</ref>
=== بهترین مکان در عرش خدا ===
به باور طبری، عالم اهل سنت، مقام محمود، مقامی است که پیامبر(ص)  در کنار [[خدا|خداوند]] بر عرش می‌نشیند.<ref>طبری، [بی­تا]: ج9، ص145</ref> قرطبی، این باور را رد کرده و حدیث صحیح آن را، نشستن در کنار [[انبیاء]] و فرشتگان دانسته است.<ref>قرطبی، [بی تا]: ص154</ref>
=== مقام تمام خصلت‌های پسندیده ===
[[ابن عربی]] عارف قرن هفتم، در بیان حقیقت «مقام محمود» آورده است: «در روز قیامت تمام خصلت­های پسندیده از آن پیامبر(ص)  است، و این همان مقام محمودی است که در قرآن وعده­‌اش به پیامبر(ص) داده شده و این مقام مورد تحسین همگان است و بازگشت تمام ثناها و ستایش‎ها به آن است. مقام محمود، مقامی است که تمام مقامات به آن باز می‌گردد.<ref>ابن عربی، 1383ش، ص353</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۴: خط ۳۶:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله
| منبع = ارتباط تفسیری «مقام محمودِ» پیامبر(ص) با «شفاعت»/ با پژوهشی در تفاسیر فریقین،
|‌ توضیحات منبع = میقات حج، دوره 26، شماره 102
زمستان 1396ش، ص109-120.
| لینک = http://miqat.hajj.ir/article_61820.html
}}
* ابن عربی، محی الدین، فتوحات مکیه، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1383ش.
* ابن فارس، احمد‌، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
* ابوالفتوح رازى، حسین بن على ‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوی، 1408ق.
* بحرانى، سید هاشم‏، ‏البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران‏، بنیاد بعثت، 1416ق.
* جوادی آملی، عبدالله ، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اِسراء، 1378ش.
* جوادی آملی، عبدالله ، سیرة رسول اکرم9  در قرآن «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، قم، اسوه، 1382ش.
* حسینی  طهرانی، محمد حسین، معاد شناسی، تهران، حکمت، 1360ش.
* خمینى، سید مصطفى، تفسیر القرآن الکریم، تهران، موسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى= ، 1418ق.
* خوری الشرتونی اللبنانی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم، مکتبة آیة الله العظمی مرعشی، 1403ق.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، موسسة لغت‌نامه دهخدا، 1365ش.
* سجادی، جعفر، فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، تهران، چاپ کتابخانة طهوری، 1370ش.
* شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، ‏دارالبلاغة للطباعة والنشر،1412ق.
* شریف لاهیجى، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى‏، تهران، دفتر نشر داد، 1373ش.
* شیبانی مروزی، احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر، [بی‌تا].
* صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم‏، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، 1366ش.
* صدوق، محمد بن علی، امالی، قم، دارالثقافه، 1414ق.
* طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیرالمیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1377ش.
* طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم، 1377ش.
* طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر مجمع البیان، تهران، انتشارات فراهانی، 1380ش.
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل‌ آی القرآن، بیروت، دارالمعرفه، [بی‌تا].
* طنطاوی، جوهری المصری، الجواهر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412ق.
* طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، ‏ بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بی­تا].
* عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم، المطبعة العلمیة، 1383ق.
* عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، ‏تهران، ‏چاپخانه علمیه،1380ق.
* فخر رازی، محمدبن عمر، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت، دارالمعرفه، [ بی‌تا].
* فیروز آبادی، طاهر بن یعقوب، تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس، بیروت، دارالفکر، [بی‌تا].
* فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى‏، تهران، انتشارات الصدر، 1415ق.
* قرطبی، ابی‌عبدالله محمد بن احمد الانصاری، یوم الفزع الاکبر، محقق: محمد ابراهیم سلیم، مصر، الطبع و النشر مکتبة القرآن، [ بی‌تا].
* مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران ، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1370ش.

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۴۳

مقام محمود، مقامی است که در قرآن به پیامبر(ص) عطا شده و بیشتر مفسران منظور از آن را مقام شفاعت دانسته‌اند. این مقام، بر اثر شب‌زنده‌داری و عبادت شبانه به پیامبر(ص) داده شده است.

مفسران اهل سنت نیز، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانسته‌اند؛ البته برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد یا بهترین مکان در عرش خدا تفسیر کرده‌اند.

مفهوم‌شناسی و جایگاه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژه محمود، به معنای نیکو سیرت، در مقابل مذموم است. به گفته برخی به معنای ستوده و ستایش شده نیز آمده است.[۱] محمود از نام­‌های خدا است، یکی از لقب‌های حضرت محمد(ص) است.[۲] واژه مقام، به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه است. گفته شده «مقام محمود»، درجه اعلای از خوبی‌ها است.[۳]

«مقام محمود» اصطلاحی است قرآنی، که از آیه 79 از سوره اِسراء گرفته شده است. بسیاری از مفسران، مقام محمود را مقام شفاعت[۴] و برخی، مقام شفاعتِ عظمای پیامبر(ص) دانسته‌اند.[۵] برخی از مفسران، مقام محمود را جایگاه و مقام ویژه‌ای برای حضرت محمد(ص)  دانسته‌اند که در آن، اشراف بر همه خلایق داشته و هرچه بخواهد خدا به او می‎دهد.[۶] علامه مجلسی، یکی از معانی آن را، اهلیت یافتن برای ظهور امام مهدی(عج) دانسته است.[۷]

در اصطلاح عارفان، مقام محمود به معنای مجالست در حال شهود است.[یادداشت ۱][۸]

«مقام محمود» در قرآن تنها یک بار، در آیه ﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى‏ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً ﴾ (ترجمه: برای گزاردن نماز نافله، در بخشی از شب برخیز، تا خدا تو را به مقام بس پسندیده‌ای برانگیزد.)[۹] آمده است.

اقوال[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مقام شفاعت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس برخی از روایات در منابع شیعه[۱۰] و اهل سنت،[۱۱] منظور از مقام محمود، مقام شفاعت است.

به گفته طبرسی، همه مفسران مسلمان، بر این باورند که مقصود از مقام محمود، مقام شفاعت است.[۱۲] بیشتر مفسران شیعه نیز[۱۳] معتقدند مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زنده‌­داری و نماز خواندن پیامبر(ص)، به او داده شده و هر کس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش می‌کند.

شریف لاهیجی، عالم شیعه، مقام محمود را «مرتبه کامله شفاعت» دانسته و آن را به پیامبر(ص) اختصاص داده است.[۱۴] به نقل از تفسیر نمونه نیز، بسیاری از مفسران معتقدند منظور از مقام محمود، شفاعت کبری پیامبر(ص) است.[۱۵]

به باور برخی از مفسران اهل سنت، مانند فخر رازی نیز، مقصود از مقام محمود مقام شفاعت پیامبر(ص) است.[۱۶]

لوای حمد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گروهی از عالمان اهل سنت، اعطای لوای حمد به پیامبر(ص) را مقام محمود دانسته­‌اند.[۱۷] البته قرطبی، بین این قول و قول شفاعت جمع کرده و میان آن دو اختلافی ندیده است؛ چرا که حضرت محمد(ص)  زمانی که لواء حمد دستش است به شفاعت می­‌پردازند.[۱۸]

بهترین مکان در عرش خدا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور طبری، عالم اهل سنت، مقام محمود، مقامی است که پیامبر(ص)  در کنار خداوند بر عرش می‌نشیند.[۱۹] قرطبی، این باور را رد کرده و حدیث صحیح آن را، نشستن در کنار انبیاء و فرشتگان دانسته است.[۲۰]

مقام تمام خصلت‌های پسندیده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابن عربی عارف قرن هفتم، در بیان حقیقت «مقام محمود» آورده است: «در روز قیامت تمام خصلت­های پسندیده از آن پیامبر(ص)  است، و این همان مقام محمودی است که در قرآن وعده­‌اش به پیامبر(ص) داده شده و این مقام مورد تحسین همگان است و بازگشت تمام ثناها و ستایش‎ها به آن است. مقام محمود، مقامی است که تمام مقامات به آن باز می‌گردد.[۲۱]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ ابن فارس، 1404: ج1، ص316
  2. ↑ شرتونی، 1403: ج1، ص 228
  3. ↑ دهخدا، 1365: ج14، ص1298
  4. ↑ فیروز آبادی، [بی تا]، ص240
  5. ↑ طباطبایی، 1377، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370، ج12، ص232؛ جوادی آملی، 1378، ج4، ص 285
  6. ↑ طبرسی، 1380، ج6، ص 283 ؛ ابن عربی، 1383ش، ص348 ؛ عروسی حویزی، 1383، ج3، ص206
  7. ↑ مجلسی، 1403، ج101، ص302
  8. ↑ سجادی،1370ش، ص737
  9. ↑ اسراء: 79
  10. ↑ صدوق، 1414ق، ص370؛ مجلسی، 1403، ج8 ، ص48؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص1۴.
  11. ↑ شیبانی مروزی، [بی‎تا] ، ج2، ص441.
  12. ↑ طبرسی، 1380، ج6 ، ص681
  13. ↑ طوسی، [بی­تا]، ج6 ، ص510 ؛ طبرسی، 1380ش، ج6 ، ص283 وهمان، 1377ش، ج2، ص341 ؛  فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص210 ؛ بحرانی، 1416ق، ج3، ص 569 ؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14 ؛ رازی، 1408ق، ج12، ص270؛ شبر، 1412ق، ص286؛ طباطبایی1377ش، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370ش، ج12، ص232 ؛ جوادی آملی، 1378ش، ج4، ص 285
  14. ↑ شریف لاهیجی، 1373ش، ج2، ص840.
  15. ↑ مکارم شیرازی، 1370ش، صص232ـ 231
  16. ↑ فخر رازی، [بی تا]، ج21، ص27؛ قرطبی، [ بی­تا]: ص155.
  17. ↑ طنطاوی جوهر المصری، 1412 ق، ج9، ص79
  18. ↑ قرطبی، [ بی­تا]، ص153
  19. ↑ طبری، [بی­تا]: ج9، ص145
  20. ↑ قرطبی، [بی تا]: ص154
  21. ↑ ابن عربی، 1383ش، ص353
  1. ↑ به معنای نشستن در حضور حق تعالی.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • ابن عربی، محی الدین، فتوحات مکیه، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1383ش.
  • ابن فارس، احمد‌، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
  • ابوالفتوح رازى، حسین بن على ‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوی، 1408ق.
  • بحرانى، سید هاشم‏، ‏البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران‏، بنیاد بعثت، 1416ق.
  • جوادی آملی، عبدالله ، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اِسراء، 1378ش.
  • جوادی آملی، عبدالله ، سیرة رسول اکرم9 در قرآن «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، قم، اسوه، 1382ش.
  • حسینی طهرانی، محمد حسین، معاد شناسی، تهران، حکمت، 1360ش.
  • خمینى، سید مصطفى، تفسیر القرآن الکریم، تهران، موسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى= ، 1418ق.
  • خوری الشرتونی اللبنانی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم، مکتبة آیة الله العظمی مرعشی، 1403ق.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، موسسة لغت‌نامه دهخدا، 1365ش.
  • سجادی، جعفر، فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، تهران، چاپ کتابخانة طهوری، 1370ش.
  • شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، ‏دارالبلاغة للطباعة والنشر،1412ق.
  • شریف لاهیجى، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى‏، تهران، دفتر نشر داد، 1373ش.
  • شیبانی مروزی، احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر، [بی‌تا].
  • صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم‏، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، 1366ش.
  • صدوق، محمد بن علی، امالی، قم، دارالثقافه، 1414ق.
  • طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیرالمیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1377ش.
  • طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم، 1377ش.
  • طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر مجمع البیان، تهران، انتشارات فراهانی، 1380ش.
  • طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل‌ آی القرآن، بیروت، دارالمعرفه، [بی‌تا].
  • طنطاوی، جوهری المصری، الجواهر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412ق.
  • طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، ‏ بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بی­تا].
  • عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم، المطبعة العلمیة، 1383ق.
  • عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، ‏تهران، ‏چاپخانه علمیه،1380ق.
  • فخر رازی، محمدبن عمر، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت، دارالمعرفه، [ بی‌تا].
  • فیروز آبادی، طاهر بن یعقوب، تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس، بیروت، دارالفکر، [بی‌تا].
  • فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى‏، تهران، انتشارات الصدر، 1415ق.
  • قرطبی، ابی‌عبدالله محمد بن احمد الانصاری، یوم الفزع الاکبر، محقق: محمد ابراهیم سلیم، مصر، الطبع و النشر مکتبة القرآن، [ بی‌تا].
  • مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران ، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1370ش.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=مقام_محمود&oldid=36847»