ابوعلی عمر الشریف

عمر بن یحیی بن حسین علوی معروف به ابوعلی عمر الشریف امیر الحاج عراقیان در زمان المطیع لله. وی پس از بسته‌شدن راه حج کاروان عراق توسط قرمطیان، وساطت کرد تا این راه مجددا گشوده شود. اقدام مهم دیگر وی میانجی‌گری برای بازگرداندن حجرالاسود به کعبه، پس از ربودن آن توسط ابوطاهر قرمطی بود.

شخصیت‌شناسی

ابوعلی عمر بن یحیی بن حسین علوی که برخی نام او را محمد بن یحیی و لقبش را «شریف» آورده‌اند، نسبش از طریق زید شهید به امام سجاد(ع) می‌رسد. او از نقیبان سادات علوی و سرپرست کاروان حاجیان در عراق بود. از این رو، به امیر الحاج شهرت یافت. وی ۳۷ فرزند داشت که ۲۱ نفر از آنان پسر بودند؛ اما نسلش تنها از طریق سه تن از پسرانش ابوالحسن، ابوطالب و ابوالغنائم ادامه یافت.

وساطت برای بازشدن حج عراقیان

ابوعلی در سال ۳۲۷ق. از طرف خلیفه عباسی، المطیع ‌لله، با ابوطاهر قرمطی که در پی غارت مکه و ربودن حجرالاسود در سال ۳۱۷ق. مانع حج عراقیان بود، مکاتبه کرد و بازگشایی مسیر مکه را از او خواست. قرامطه که او را به سبب شجاعت و بزرگواری‌اش دوست داشتند، به‌ رغم ملاحظات سیاسی و درگیری با حکومت عباسی، خواسته وی را پذیرفتند و با دریافت پنج دینار برای هر شتر و هفت دینار برای بار آن، راه مکه را برای مردم عراق گشودند. بدین سان، نخستین برای انجام مناسک حج، از حاجیان مُکوس (مالیات) دریافت شد.

بازگرداندن حجر الاسود

ابوعلی در سال ۳۳۵ق. یا ۳۳۹ق.، برای بازگرداندن حجرالاسود میان المطیع ‌لله و قرمطیان واسطه شد. آنان نیز حجرالاسود را به کوفه بردند و بر ستون هفتم مسجد کوفه آویختند و سپس به مکه انتقال دادند. این در حالی بود که پیشتر خلفای فاطمی و عباسی نتوانسته بودند در برابر هزاران دینار، قرامطه را به بازگرداندن حجرالاسود راضی کنند.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوعلی عمر الشریف.

• آثار البلاد: زکریا بن محمد القزوینی (م.۶۸۲ق.)، ترجمه: میرزا جهانگیر، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۳ش
• البدایة و النهایه: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبة المعارف
• تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی،۱۴۱۰ق
• تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی
• تاریخ عتبات عالیات عراق: علی اصغر قائدان، قم، مشعر، ۱۳۸۳ش
• تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه: احمد السباعی (م.۱۴۰۴ق.)، ترجمه: جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۵ش
• تجارب الامم: ابوعلی مسکویه (م.۴۲۱ق.)، به کوشش امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش
• شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (م.۱۰۸۹ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق
• شفاء الغرام: محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م
• عمدة الطالب: ابن عنبه (م.۸۲۸ق.)، به کوشش محمد حسن، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۰ق
• الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق
• مراصد الاطلاع: صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (م.۷۳۹ق.)، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
• معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
• المنتظم: ابن جوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق
• النجوم الزاهره: ابن تغری بردی الاتابکی (م.۸۷۴ق.)، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی.