انصاب حرم: تفاوت میان نسخه‌ها

(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)

خط ۲۹:

'''جنوب مکه در مسیر یمن:''' انصاب حرم در این سمت در فاصله شش<ref>شفاء الغرام، ج1، ص114؛ اعلام الساجد، ص63.</ref> یا هفت میلی در محلی به نام [[اضاءة لبن|اَضَاءَة لَبَن]] نصب شده است.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122.</ref> امروزه با توجه به تغییر، گسترش و نیز کوتاه شدن راه‌های ارتباطی، فاصله انصاب در این راه‌ها نیز تغییر کرده است. اعلام راه جدید جده که از [[حنک الغراب|حِنْک الْغُرَابِ]] (اظلم الغربی) می‌گذرد، در فاصله 22 کیلومتری؛ اعلام راه لیث یمن در 17 کیلومتری؛ و اعلام راه طائف که از نزدیکی [[سدة العابدیه]] می‌گذرد، در 5/15 کیلومتری مسجدالحرام قرار دارند.<ref>الحرم المکی، ص122-124.</ref>

==~~سیر تاریخی~~ بازسازی انصاب ~~در دوره‌های تاریخی~~==

==بازسازی انصاب==

با توجه به اهمیت ویژه ~~اعلام~~ حرم، [[پیامبر]] در ~~همان روز~~ [[فتح مکه]] (8ق.) و به‌گزارشی، در سال فتح مکه، [[تمیم بن اسد خزاعی]]<ref>المصنف، ج5، ص25؛ اخبار مکه، ازرقی، ج‏2، ص119؛ اخبار مکه، ازرقی، ج‏2، ص121؛، الطبقات، ج2، ص104.</ref> یا [[اسود بن خلف خزاعی]]<ref>المعجم الکبیر، ج1، ص280.</ref> را مامور مرمت انصاب حرم ~~کرد~~.

با توجه به اهمیت ویژه انصاب حرم به جهت حفظ حدود حرم، [[پیامبر]] در جریان [[فتح مکه]] (8ق.) به مرمت انصاب حرم دستور داد. همچنین [[عمر بن خطاب]] به سال 17ق. هنگام حضور در مکه، دستور مرمت برخی انصاب را صادر کرد.<ref>تاریخ طبری، ج4، ص69؛ الکامل، ج2، ص537؛ المنتظم، ج4، ص231.</ref> نیز در سال 26ق. [[امیر الحاج]] در دوران [[عثمان بن عفان]] (حک: 23-35ق.) برخی اعلام حرم تجديد بنا شد و پس از آن، هر سال انصاب حرم در دوران خلافت عثمان بازسازی می‌شد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ اتحاف الوری، ج2، ص18؛ شفاء الغرام، ج1، ص127.</ref>

~~===دوران خلفا===~~

[[عمر بن خطاب]] به سال 17ق. هنگام حضور در ~~مکه~~<ref>تاریخ طبری، ج4، ص69؛ الکامل، ج2، ص537؛ المنتظم، ج4، ص231.</ref> [[مخرمة بن نوفل زهری|مَخرمة بن نَوفل زُهَری]] (درگذشت 54ق.)، [[ابوهود سعید بن یربوع مخزومی]] (درگذشت 54ق.)، [[حویطب بن عبدالعزی اسدی|حُوَیطب بن عبدالعزی اسدی]] (درگذشت 54ق.)، [[ازهر بن عبد عوف زهری]]،<ref>المغازی، ج2، ص842؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص121، تاریخ طبری، ج11، ص516.</ref> [[صبیحة بن حارث تیمی]]،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص274.</ref> و [[عجیر بن عبدیزید|عُجَیْر]] بن [[عبدیزید بن‌ هاشم|عبدیزید]] بن‌ [[هاشم بن مطلب|هاشم]] بن [[مطلب بن عبدمناف|مطلب]] بن [[عبدمناف|عبدمناف مطّلبی]]<ref>انساب الاشراف، ج9، ص393؛ الاصابه، ج4، ص384.</ref> را مسؤول مرمت نشانه‌های حرم کرد. در سال 26ق. ~~[[عبدالرحمن بن عوف زهری]] (درگذشت 32ق.)~~ [[امیر الحاج]] ~~منصوب از طرف~~ [[عثمان بن عفان]] (حک: 23-35ق.) ~~به دستور عثمان مامور شد که~~ اعلام را تجديد بنا ~~کند. [[حویطب بن عبدالعزی]]~~ و ~~[[عبدالرحمن بن ازهر]] (درگذشت 67ق.) و فردی دیگر~~ از [[قریش]] به دستور عبدالرحمن، اين مهم را انجام دادند. اين بازسازي ادامه يافت و [[سعید بن یربوع مخزومی]] و [[مخرمة بن نوفل]] هر سال انصاب حرم را در دوران خلافت عثمان بازسازی ~~می‌کردند~~.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ اتحاف الوری، ج2، ص18؛ شفاء الغرام، ج1، ص127~~.</ref>~~

~~===دوره امويان===~~

در دوره [[معاویه]]، برخی نشانه‌های حرم از میان رفت. معاویه در نامه‌ای به [[مروان بن حکم]]، حکمران [[مدینه]]، از وی خواست تا در صورت زنده بودن [[کرز بن علقمه خزاعی|کُرز بن علقمه خزاعی]]، وی را مامور تجدید بناي انصاب کند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ الاصابه، ج5، ص436.</ref> با توجه به برکناری مروان از حکمراني مدينه به سال 48ق.<ref>الاستیعاب، ج3، ص1388.</ref> قطعا این تجديد بنا قبل از سال 48ق. انجام گرفته است. [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-86ق.) نیز به سال 75ق. چند تن از پیران [[خزاعه]]، قریش و [[بنی‌بکر]] را مامور تجدید بناي انصاب حرم کرد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ المغازی، ج2، ص842؛ اتحاف الوری، ج2، ص105.</ref> از آن پس تا پایان [[امویان|دوره اموی]]، از بازسازی انصاب ‌گزارشی در دست نیست.

~~===دوره عباسیان===~~

در دوره [[عباسیان]]، [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) دستور مرمت همه اعلام حرم را صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref> از آن پس، در بازسازی انصاب، علائمی که بر روی کوه‌ها قرار داشتند، مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و تنها اعلامی که بر سر راه‌های منتهی به حرم همچون مسیرهای مدینه، [[یمن]]، [[عراق]]، [[طائف]]، [[جعرانه]] و [[جده]] قرار داشتند، مرمت می‌شدند.<ref>الحرم المکی، ص77-79.</ref> [[مقتدر عباسی]] (حک: 295-320ق.) به سال 306ق. بار دیگر به اصلاح و تجدید انصاب فرمان داد.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149؛ التاریخ القویم، ج2، ص100.</ref> سپس به سال 325ق. به دستور [[راضی عباسی]] (حک: 322-329ق.) دو ستون بزرگ در [[تنعیم]] به‌عنوان جایگزین انصاب قدیمی ساخته و نصب شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص275؛ شفاء الغرام، ج1، ص107؛ اتحاف الوری، ج2، ص386.</ref>

~~===دوره ایوبیان===~~

در دوره [[ایوبیان]] به سال 616ق. [[ملک مظفر بن ابوبکر]] (درگذشت 645ق.) حکمران اربل، دستور مرمت دو عدد از انصاب حرم در سمت [[عرفه]] را که به شکل دو ستون بزرگ بود، صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص10؛ العقد الثمین، ج7، ص100.</ref> ملک مظفر (حک: 647-694ق.) حکمران یمن نیز به سال 683ق. به تجديد بناي نشانه‌هاي حرم فرمان داد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref>

~~===دوره عثمانی===~~

‌گزارش‌ها از بازسازی نشانه‌هاي حرم در دوره [[عثمانی]] حکایت دارند. [[سلطان احمد عثمانی]] (حک: 1023-1026ق.) دو علامت را که در مسیر طائف از سمت [[عرفات]] بود، بازسازی کرد.<ref>الارج المسکی، ص51؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149.</ref> شماری از منابع، از نوسازی علائم در مسیر تنعیم و [[یلملم|یَلَملم]] در همین هنگام خبر داده‌اند.<ref>الحرم المکی، ص83.</ref> امیر مکه شریف [[زید بن محسن]] (حک: 1058-1104ق.) به سال 1073ق. به بازسازی برخی نشانه‌ها پرداخت.<ref>الحرم المکی، ص84.</ref> اعلام حرم نزدیک [[مسجد تنعیم]] نیز به سال 1262ق. به دست [[سلطان عبدالمجید عثمانی]] (حک: 1255-1277ق.) بازسازی شد.<ref>الحرم المکی، ص85.</ref>

در دوره [[معاویه]]، هنگامی که شنید برخی نشانه‌های حرم از میان رفته، دستور داد تا انصاب تخریب شده, تجدید بنا شود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ الاصابه، ج5، ص436.</ref> [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-86ق.) نیز به سال 75ق. عده ای را مامور تجدید بناي انصاب حرم کرد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ المغازی، ج2، ص842؛ اتحاف الوری، ج2، ص105.</ref> مرمت انصاب حرم در دوره [[عباسیان]] نیز ادامه یافت. [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) دستور مرمت همه اعلام حرم را صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref> از آن پس، در بازسازی انصاب، علائمی که بر روی کوه‌ها قرار داشتند، مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و تنها اعلامی که بر سر راه‌های منتهی به حرم قرار داشتند، مرمت می‌شدند.<ref>الحرم المکی، ص77-79.</ref> [[مقتدر عباسی]] (حک: 295-320ق.) به سال 306ق. بار دیگر به اصلاح و تجدید انصاب فرمان داد.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149؛ التاریخ القویم، ج2، ص100.</ref> سپس به سال 325ق. به دستور [[راضی عباسی]] (حک: 322-329ق.) دو ستون بزرگ در [[تنعیم]] به‌عنوان جایگزین انصاب قدیمی ساخته و نصب شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص275؛ شفاء الغرام، ج1، ص107؛ اتحاف الوری، ج2، ص386.</ref> بازسازی انصاب حرم در دوره [[ایوبیان]]<ref>شفاء الغرام، ج1، ص10؛ العقد الثمین، ج7، ص100.</ref> و [[عثمانی]] نیز ادامه یافت.<ref>الارج المسکی، ص51؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149.</ref>

===دوره سعودی===

عبدالعزیز ~~بن عبدالرحمن~~ آل‌سعود (حک: 1293-1373ق.) ~~پس از سال 1343ق.~~ دو نشانه متروک<ref>الحرم المکی، ص86-87.</ref> در مسیر [[جده]] را بازسازی کرد. ~~بر روی~~ این علايم که به‌صورت دیواری قطور با سه گنبد کوچک بر فراز آن ساخته ~~شده بود،~~ این ~~عبارت همراه با ترجمه انگلیسی نوشته شده است: «بسم الله الرحمن الرحیم. الی هنا~~ اول حدود ~~الحرم وضع فی عهد الملک عبدالعزیز»~~. در پی او پسرش ملک سعود (حک: 1373-1384ق.) به سال 1376ق. با توجه به تغییراتی که در مسیر جده رخ داده بود، در 2 کیلومتری جنوب انصاب پیشین، ~~در [[شمیسی|منطقه شُمَیسی]]،~~ دو نشانه جدید احداث کرد ~~که بر آن نوشته شده بود: «الی هنا انتهی الحرم الملک سعود بن عبدالعزیز آل سعود سنة 1376ق.»~~. ~~همچنین~~ به سال 1377ق. بنای دو نشانه در مسیر ~~طائف، به پایان رسید~~<ref>الحرم المکی، ص89.</ref> ~~نيز~~ به سال 1383ق. نشانه‌هایی در سمت عرفه، بازسازی یا بنا شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص100-101.</ref>

عبدالعزیز آل‌سعود (حک: 1293-1373ق.) دو نشانه متروک<ref>الحرم المکی، ص86-87.</ref> در مسیر [[جده]] را بازسازی کرد. این علايم به‌صورت دیواری قطور با سه گنبد کوچک بر فراز آن ساخته شد. از روی عبارت روی این علامت، مشخص می گردد که اینجا اول حدود حرم بوده است. در پی او پسرش ملک سعود (حک: 1373-1384ق.) به سال 1376ق. با توجه به تغییراتی که در مسیر جده رخ داده بود، در 2 کیلومتری جنوب انصاب پیشین، دو نشانه جدید احداث کرد. به سال 1377ق. بنای دو نشانه در مسیر طائف<ref>الحرم المکی، ص89.</ref> و به سال 1383ق. نشانه‌هایی در سمت عرفه، بازسازی یا بنا شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص100-101.</ref>

خالد بن عبدالعزیز (حک: 1395-1402ق.) دو نشانه در مسیر طائف و دو نشانه در مسیر قدیمی جده ساخت ~~که با انصاب پیشین متفاوت بودند~~. این نشانه‌ها از نظر ارتفاع از انصاب دیگر بسیار بلندتر بودند و بر خلاف انصاب قديمي که بر رویشان سه گنبد کوچک قرار داشت، يک گنبد بر روي آن‌ها ساخته شد. انصاب جدید مسیر طائف از سمت عرفات به صورت مکعب مستطیل ساخته شد و در دو طرف آن، تابلویی برای معرفی نصب و بالای آن یک سایبان نهاده شد. همچنین نشانه سمت جده به صورت قبه‌ای شکوه‌مند و بلند ساخته شد که تاجی بر بالای آن و تابلویی در هر دو طرفش قرار گرفت و پایین آن با سنگ‌های سیاه و سفید تزیین شد.<ref>الحرم المکی، ص89-91؛ الحرم المکی، ص415؛ الحرم المکی، ص417.</ref>

خالد بن عبدالعزیز (حک: 1395-1402ق.) دو نشانه در مسیر طائف و دو نشانه در مسیر قدیمی جده ساخت. این نشانه‌ها از نظر ارتفاع از انصاب دیگر بسیار بلندتر بودند و بر خلاف انصاب قديمي که بر رویشان سه گنبد کوچک قرار داشت، يک گنبد بر روي آن‌ها ساخته شد. انصاب جدید در مسیر طائف از سمت عرفات به صورت مکعب مستطیل ساخته شد و در دو طرف آن، تابلویی برای معرفی نصب و بالای آن یک سایبان نهاده شد. همچنین نشانه سمت جده به صورت قبه‌ای شکوه‌مند و بلند ساخته شد که تاجی بر بالای آن و تابلویی در هر دو طرفش قرار گرفت و پایین آن با سنگ‌های سیاه و سفید تزیین شد.<ref>الحرم المکی، ص89-91؛ الحرم المکی، ص415؛ الحرم المکی، ص417.</ref>

فهد بن عبدالعزیز (حک: 1402-1426ق.) به سال 1404ق. دو نشانه جدید در وادی تنعیم، کنار [[مسجد عایشه]] بنا کرد.<ref>الحرم المکی، ص91.</ref> این نشانه‌ها با استفاده از فنون جدید معماری ساخته شدند. اما از آن‌جا که در پی گسترش و بازسازی مسجد، این نشانه‌ها به راحتی قابل مشاهده نبودند، ملک فهد به سال 1407ق. عَلَم‌های قدیمی تنعیم را بازسازی کرد.<ref>الحرم المکی، ص91-92.</ref>

در مجموع 13 نشانه و نصب در روزگار سعودی ساخته یا بازسازی شد: 6 نشانه در راه جده، 2 نشانه در راه طائف ~~از سمت [[شرایع]]، 2 نشانه در راه طائف از سمت عرفه~~ و 3 نشانه در منطقه تنعیم.<ref>الحرم المکی، ص92.</ref>

در مجموع 13 نشانه و نصب در روزگار سعودی ساخته یا بازسازی شد: 6 نشانه در راه جده، 4 نشانه در راه طائف و 3 نشانه در منطقه تنعیم.<ref>الحرم المکی، ص92.</ref>

==پیوند به بیرون==

[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4789/4833/43414/تحقیقی-در-علائم-حرم-الهی پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ تحقیقی در «علائم حرم الهی».]

@@ خط ۲۹: / خط ۲۹: @@
 '''جنوب مکه در مسیر یمن:''' انصاب حرم در این سمت در فاصله شش<ref>شفاء الغرام، ج1، ص114؛ اعلام الساجد، ص63.</ref> یا هفت میلی در محلی به نام [[اضاءة لبن|اَضَاءَة لَبَن]] نصب شده است.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122.</ref> امروزه با توجه به تغییر، گسترش و نیز کوتاه شدن راه‌های ارتباطی، فاصله انصاب در این راه‌ها نیز تغییر کرده است. اعلام راه جدید جده که از [[حنک الغراب|حِنْک الْغُرَابِ]] (اظلم الغربی) می‌گذرد، در فاصله 22 کیلومتری؛ اعلام راه لیث یمن در 17 کیلومتری؛ و اعلام راه طائف که از نزدیکی [[سدة العابدیه]] می‌گذرد، در 5/15 کیلومتری مسجدالحرام قرار دارند.<ref>الحرم المکی، ص122-124.</ref>
-==سیر تاریخی بازسازی انصاب در دوره‌های تاریخی==
+==بازسازی انصاب==
-با توجه به اهمیت ویژه اعلام حرم، [[پیامبر]] در همان روز [[فتح مکه]] (8ق.) و به‌گزارشی، در سال فتح مکه، [[تمیم بن اسد خزاعی]]<ref>المصنف، ج5، ص25؛ اخبار مکه، ازرقی، ج‏2، ص119؛ اخبار مکه، ازرقی، ج‏2، ص121؛، الطبقات، ج2، ص104.</ref> یا [[اسود بن خلف خزاعی]]<ref>المعجم الکبیر، ج1، ص280.</ref> را مامور مرمت انصاب حرم کرد.
+با توجه به اهمیت ویژه انصاب حرم به جهت حفظ حدود حرم، [[پیامبر]] در جریان [[فتح مکه]] (8ق.) به مرمت انصاب حرم دستور داد. همچنین [[عمر بن خطاب]] به سال 17ق. هنگام حضور در مکه، دستور مرمت برخی انصاب را صادر کرد.<ref>تاریخ طبری، ج4، ص69؛ الکامل، ج2، ص537؛ المنتظم، ج4، ص231.</ref> نیز در سال 26ق. [[امیر الحاج]] در دوران [[عثمان بن عفان]] (حک: 23-35ق.) برخی اعلام حرم تجديد بنا شد و پس از آن، هر سال انصاب حرم در دوران خلافت عثمان بازسازی می‌شد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ اتحاف الوری، ج2، ص18؛ شفاء الغرام، ج1، ص127.</ref>
-===دوران خلفا===
-[[عمر بن خطاب]] به سال 17ق. هنگام حضور در مکه<ref>تاریخ طبری، ج4، ص69؛ الکامل، ج2، ص537؛ المنتظم، ج4، ص231.</ref> [[مخرمة بن نوفل زهری|مَخرمة بن نَوفل زُهَری]] (درگذشت 54ق.)، [[ابوهود سعید بن یربوع مخزومی]] (درگذشت 54ق.)، [[حویطب بن عبدالعزی اسدی|حُوَیطب بن عبدالعزی اسدی]] (درگذشت 54ق.)، [[ازهر بن عبد عوف زهری]]،<ref>المغازی، ج2، ص842؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص121، تاریخ طبری، ج11، ص516.</ref> [[صبیحة بن حارث تیمی]]،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص274.</ref> و [[عجیر بن عبدیزید|عُجَیْر]] بن [[عبدیزید بن‌ هاشم|عبدیزید]] بن‌ [[هاشم بن مطلب|هاشم]] بن [[مطلب بن عبدمناف|مطلب]] بن [[عبدمناف|عبدمناف مطّلبی]]<ref>انساب الاشراف، ج9، ص393؛ الاصابه، ج4، ص384.</ref> را مسؤول مرمت نشانه‌های حرم کرد. در سال 26ق. [[عبدالرحمن بن عوف زهری]] (درگذشت 32ق.)  [[امیر الحاج]] منصوب از طرف [[عثمان بن عفان]] (حک: 23-35ق.) به دستور عثمان مامور شد که اعلام را تجديد بنا کند. [[حویطب بن عبدالعزی]] و [[عبدالرحمن بن ازهر]] (درگذشت 67ق.) و فردی دیگر از [[قریش]]  به دستور عبدالرحمن، اين مهم را انجام دادند. اين بازسازي ادامه يافت و [[سعید بن یربوع مخزومی]] و [[مخرمة بن نوفل]] هر سال انصاب حرم را در دوران خلافت عثمان بازسازی می‌کردند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ اتحاف الوری، ج2، ص18؛ شفاء الغرام، ج1، ص127.</ref>
-===دوره امويان===
-در دوره [[معاویه]]، برخی نشانه‌های حرم از میان رفت. معاویه در نامه‌ای به [[مروان بن حکم]]، حکمران [[مدینه]]، از وی خواست تا در صورت زنده بودن [[کرز بن علقمه خزاعی|کُرز بن علقمه خزاعی]]، وی را مامور تجدید بناي انصاب کند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ الاصابه، ج5، ص436.</ref> با توجه به برکناری مروان از حکمراني مدينه به سال 48ق.<ref>الاستیعاب، ج3، ص1388.</ref> قطعا این تجديد بنا قبل از سال 48ق. انجام گرفته است. [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-86ق.) نیز به سال 75ق. چند تن از پیران [[خزاعه]]، قریش و [[بنی‌بکر]] را مامور تجدید بناي انصاب حرم کرد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ المغازی، ج2، ص842؛ اتحاف الوری، ج2، ص105.</ref> از آن پس تا پایان [[امویان|دوره اموی]]، از بازسازی انصاب ‌گزارشی در دست نیست.
-===دوره عباسیان===
-در دوره [[عباسیان]]، [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) دستور مرمت همه اعلام حرم را صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref> از آن پس، در بازسازی انصاب، علائمی که بر روی کوه‌ها قرار داشتند، مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و تنها اعلامی که بر سر راه‌های منتهی به حرم همچون مسیرهای مدینه، [[یمن]]، [[عراق]]، [[طائف]]، [[جعرانه]] و [[جده]] قرار داشتند، مرمت می‌شدند.<ref>الحرم المکی، ص77-79.</ref> [[مقتدر عباسی]] (حک: 295-320ق.) به سال 306ق. بار دیگر به اصلاح و تجدید انصاب فرمان داد.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149؛ التاریخ القویم، ج2، ص100.</ref> سپس به سال 325ق. به دستور [[راضی عباسی]] (حک: 322-329ق.) دو ستون بزرگ در [[تنعیم]] به‌عنوان جایگزین انصاب قدیمی ساخته و نصب شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص275؛ شفاء الغرام، ج1، ص107؛ اتحاف الوری، ج2، ص386.</ref>
-===دوره ایوبیان===
-در دوره [[ایوبیان]] به سال 616ق. [[ملک مظفر بن ابوبکر]] (درگذشت 645ق.) حکمران اربل، دستور مرمت دو عدد از انصاب حرم در سمت [[عرفه]] را که به شکل دو ستون بزرگ بود، صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص10؛ العقد الثمین، ج7، ص100.</ref> ملک مظفر (حک: 647-694ق.) حکمران یمن نیز به سال 683ق. به تجديد بناي نشانه‌هاي حرم فرمان داد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref>
-===دوره عثمانی===
-‌گزارش‌ها از بازسازی نشانه‌هاي حرم در دوره [[عثمانی]] حکایت دارند. [[سلطان احمد عثمانی]] (حک: 1023-1026ق.) دو علامت را که در مسیر طائف از سمت [[عرفات]] بود، بازسازی کرد.<ref>الارج المسکی، ص51؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149.</ref> شماری از منابع، از نوسازی علائم در مسیر تنعیم و [[یلملم|یَلَملم]] در همین هنگام خبر داده‌اند.<ref>الحرم المکی، ص83.</ref> امیر مکه شریف [[زید بن محسن]] (حک: 1058-1104ق.) به سال 1073ق. به بازسازی برخی نشانه‌ها پرداخت.<ref>الحرم المکی، ص84.</ref> اعلام حرم نزدیک [[مسجد تنعیم]] نیز به سال 1262ق. به دست [[سلطان عبدالمجید عثمانی]] (حک: 1255-1277ق.) بازسازی شد.<ref>الحرم المکی، ص85.</ref>
+در دوره [[معاویه]]، هنگامی که شنید برخی نشانه‌های حرم از میان رفته، دستور داد تا انصاب تخریب شده, تجدید بنا شود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ الاصابه، ج5، ص436.</ref> [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-86ق.) نیز به سال 75ق. عده ای را مامور تجدید بناي انصاب حرم کرد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص122؛ المغازی، ج2، ص842؛ اتحاف الوری، ج2، ص105.</ref> مرمت انصاب حرم در دوره [[عباسیان]] نیز ادامه یافت. [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.)  دستور مرمت همه اعلام حرم را صادر کرد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص107؛ الارج المسکی، ص51؛ مرآة الحرمین، ج1، ص227.</ref> از آن پس، در بازسازی انصاب، علائمی که بر روی کوه‌ها قرار داشتند، مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و تنها اعلامی که بر سر راه‌های منتهی به حرم قرار داشتند، مرمت می‌شدند.<ref>الحرم المکی، ص77-79.</ref> [[مقتدر عباسی]] (حک: 295-320ق.) به سال 306ق. بار دیگر به اصلاح و تجدید انصاب فرمان داد.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149؛ التاریخ القویم، ج2، ص100.</ref> سپس به سال 325ق. به دستور [[راضی عباسی]] (حک: 322-329ق.) دو ستون بزرگ در [[تنعیم]] به‌عنوان جایگزین انصاب قدیمی ساخته و نصب شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص275؛ شفاء الغرام، ج1، ص107؛ اتحاف الوری، ج2، ص386.</ref> بازسازی انصاب حرم در دوره [[ایوبیان]]<ref>شفاء الغرام، ج1، ص10؛ العقد الثمین، ج7، ص100.</ref> و [[عثمانی]] نیز ادامه یافت.<ref>الارج المسکی، ص51؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج1، ص149.</ref>
 ===دوره سعودی===
-عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل‌سعود (حک: 1293-1373ق.) پس از سال 1343ق. دو نشانه متروک<ref>الحرم المکی، ص86-87.</ref> در مسیر [[جده]] را بازسازی کرد. بر روی این علايم که به‌صورت دیواری قطور با سه گنبد کوچک بر فراز آن ساخته شده بود، این عبارت همراه با ترجمه انگلیسی نوشته شده است: «بسم الله الرحمن الرحیم. الی هنا اول حدود الحرم وضع فی عهد الملک عبدالعزیز». در پی او پسرش ملک سعود (حک: 1373-1384ق.) به سال 1376ق. با توجه به تغییراتی که در مسیر جده رخ داده بود، در 2 کیلومتری جنوب انصاب پیشین، در [[شمیسی|منطقه شُمَیسی]]، دو نشانه جدید احداث کرد که بر آن نوشته شده بود: «الی هنا انتهی الحرم الملک سعود بن عبدالعزیز آل سعود سنة 1376ق.». همچنین به سال 1377ق. بنای دو نشانه در مسیر طائف، به پایان رسید<ref>الحرم المکی، ص89.</ref> نيز به سال 1383ق. نشانه‌هایی در سمت عرفه، بازسازی یا بنا شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص100-101.</ref>
+عبدالعزیز آل‌سعود (حک: 1293-1373ق.) دو نشانه متروک<ref>الحرم المکی، ص86-87.</ref> در مسیر [[جده]] را بازسازی کرد. این علايم به‌صورت دیواری قطور با سه گنبد کوچک بر فراز آن ساخته شد. از روی عبارت روی این علامت، مشخص می گردد که اینجا اول حدود حرم بوده است. در پی او پسرش ملک سعود (حک: 1373-1384ق.) به سال 1376ق. با توجه به تغییراتی که در مسیر جده رخ داده بود، در 2 کیلومتری جنوب انصاب پیشین، دو نشانه جدید احداث کرد. به سال 1377ق. بنای دو نشانه در مسیر طائف<ref>الحرم المکی، ص89.</ref> و به سال 1383ق. نشانه‌هایی در سمت عرفه، بازسازی یا بنا شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص100-101.</ref>
-خالد بن عبدالعزیز (حک: 1395-1402ق.) دو نشانه در مسیر طائف و دو نشانه در مسیر قدیمی جده ساخت که با انصاب پیشین متفاوت بودند. این نشانه‌ها از نظر ارتفاع از انصاب دیگر بسیار بلندتر بودند و بر خلاف انصاب قديمي که بر رویشان سه گنبد کوچک قرار داشت، يک گنبد بر روي آن‌ها ساخته شد. انصاب جدید مسیر طائف از سمت عرفات به صورت مکعب مستطیل ساخته شد و در دو طرف آن، تابلویی برای معرفی نصب و بالای آن یک سایبان نهاده شد. همچنین نشانه سمت جده به صورت قبه‌ای شکوه‌مند و بلند ساخته شد که تاجی بر بالای آن و تابلویی در هر دو طرفش قرار گرفت و پایین آن با سنگ‌های سیاه و سفید تزیین شد.<ref>الحرم المکی، ص89-91؛ الحرم المکی، ص415؛ الحرم المکی، ص417.</ref>
+خالد بن عبدالعزیز (حک: 1395-1402ق.) دو نشانه در مسیر طائف و دو نشانه در مسیر قدیمی جده ساخت. این نشانه‌ها از نظر ارتفاع از انصاب دیگر بسیار بلندتر بودند و بر خلاف انصاب قديمي که بر رویشان سه گنبد کوچک قرار داشت، يک گنبد بر روي آن‌ها ساخته شد. انصاب جدید در مسیر طائف از سمت عرفات به صورت مکعب مستطیل ساخته شد و در دو طرف آن، تابلویی برای معرفی نصب و بالای آن یک سایبان نهاده شد. همچنین نشانه سمت جده به صورت قبه‌ای شکوه‌مند و بلند ساخته شد که تاجی بر بالای آن و تابلویی در هر دو طرفش قرار گرفت و پایین آن با سنگ‌های سیاه و سفید تزیین شد.<ref>الحرم المکی، ص89-91؛ الحرم المکی، ص415؛ الحرم المکی، ص417.</ref>
 فهد بن عبدالعزیز (حک: 1402-1426ق.) به سال 1404ق. دو نشانه جدید در وادی تنعیم، کنار [[مسجد عایشه]] بنا کرد.<ref>الحرم المکی، ص91.</ref> این نشانه‌ها با استفاده از فنون جدید معماری ساخته شدند. اما از آن‌جا که در پی گسترش و بازسازی مسجد، این نشانه‌ها به راحتی قابل مشاهده نبودند، ملک فهد به سال 1407ق. عَلَم‌های قدیمی تنعیم را بازسازی کرد.<ref>الحرم المکی، ص91-92.</ref>
-در مجموع 13 نشانه و نصب در روزگار سعودی ساخته یا بازسازی شد: 6 نشانه در راه جده، 2 نشانه در راه طائف از سمت [[شرایع]]، 2 نشانه در راه طائف از سمت عرفه و 3 نشانه در منطقه تنعیم.<ref>الحرم المکی، ص92.</ref>
+در مجموع 13 نشانه و نصب در روزگار سعودی ساخته یا بازسازی شد: 6 نشانه در راه جده، 4 نشانه در راه طائف و 3 نشانه در منطقه تنعیم.<ref>الحرم المکی، ص92.</ref>
 ==پیوند به بیرون==
 [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4789/4833/43414/تحقیقی-در-علائم-حرم-الهی پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ تحقیقی در «علائم حرم الهی».]