خوخه ابوبکر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''خوخه ابوبکر'''، در کوچکی که از خانه ابوبکر به مسجدالنبی باز می‌شد.
[[پرونده:خوخه ابوبکر.jpg|File.png|270px|thumb|left|خوخه ابوبکر]]
'''خوخه ابوبکر'''، در کوچکی بود که از خانه [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] به [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] باز می‌شد. خوخه ابوبکر در ضلع غربی مسجد و در نزدیکی منبر قرار داشت. امروزه در همان ضلع غربی، میان [[باب‌السلام]] و [[باب الرحمه (ابهام‌زدایی)|باب الرحمه]]، دری وجود که به آن باب‎‌الصدیق گفته‌ می‌شود.
 
از نظر [[اهل سنت]]، زمانی که پیامبر در اواخر عمر دستور داد همه درهایی که به مسجد باز می‌شد، بسته شود، خوخه ابوبکر را مستثنی دانست و تنها این در باز ماند. اما از نظر [[شیعیان]]، این روایت سد ابواب، مربوط به در خانه [[علی(ع)]] است و تنها دری که باز ماند، در خانه علی(ع) بود.
 
در دوره سلطان [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|عبدالمجید اول عثمانی]]، کتیبه‌ای بالای این محل قرار گرفت که روی آن نوشته شده بود: «خوخه ابی بکر الصدیق».
 
[[بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)|سعودی‌]]<nowiki/>ها نیز در بازسازی‌های خود، در این مکان، مدخلی با سه در ساخته‌اند که باب الصدیق نام دارد.


==خوخه==
==خوخه==
از زمانى كه حجراتى در كنار ديواره‏‌هاى شرقى، غربى و شمالى مسجد، ساخته شد، از هريك از حجرات، درى نيز به مسجد گشوده شد كه صاحب آن خانه، از اين در كوچك، كه آن را «خوخه‏»  مى‏ناميدند، به مسجد وارد مى‏گرديد.
خوخه در لغت اهل [[حجاز]] به معناي حد فاصل ميان دو اتاق يا دو خانه است که ميان آن‌ها دری نصب نشود.<ref>کتاب العين، ج4، ص 318؛ لسان العرب، ج3، ص 14؛ مجمع البحرين، ج2، ص 431</ref>اين واژه همچنين در معناي در کوچکي که مانند پنجره بزرگ باشد و نيز روزنه يا سوراخی در ديوار اتاق که به منظور تأمين روشنایی ساخته شود، کاربرد داشته است.<ref>لسان العرب، ج3، ص 14؛ النهايه في غريب الحديث و الاثر، ج2، ص 87</ref>.  


==موقعیت مکانی==
==موقعیت مکانی==
خوخه ابوبکر در سمت غربی مسجد و در نزدیکی باب‌السلام، جایی که خانه ابوبکر قرارداشت، واقع شده بود.
خوخه ابوبکر در ضلع غربي [[مسجد النبی]] و در نزديکي منبر قرار داشته است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=216 وفاءالوفا، ج2، ص 216]</ref>.<ref>بهجه النفوس و الاسرار، ج1، ص 542،  تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج1، ص 290، ج2، ص 195</ref>پس از گسترش مسجد النبي از سمت غرب، اين خوخه در نزديکی باب‌السلام و در سمت چپ کسی که از اين باب وارد مسجد می‌شود قرار گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=217 وفاءالوفا، ج2، ص217]</ref><ref>تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج1، ص 293، تاريخ مکه، ص 195، تاريخ المدينه، ص122</ref>هم‌اکنون در ضلع غربي مسجد نبوی ميان [[باب السلام (ابهام‌زدایی)|باب السلام]] و [[باب الرحمه (ابهام‌زدایی)|باب الرحمه]] دری وجود دارد که به نام [[بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)|باب الصديق]] مشخص شده است.<ref>بهجه النفوس و الاسرار، ج1، ص 547، تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج2، ص 198؛ مراه الحرمين، ج1، ص 478</ref>


==بسته شدن خوخه‌ها، بجز خوخه خانه علی(ع)==
==بسته شدن خوخه ها، بجز خوخه ابوبکر؟==
در سال سوّم هجرت، اندكى پيش از غزوه احد، فرمانى از سوى رسول خدا صادر شد كه همه درها بسته شود مگر درِ خانه على عليه السلام‏ «سُدُّوا الأبواب إلى المسجد إلّا باب علي». اين حديث در منابع معتبر اهل سنّت آمده است.  
[[اهل سنت]] رواياتي از [[پيامبر(ص)]] نقل کرده‌اند مبني بر اين‌که ايشان در روزهاي پايانی عمر خويش فرمان دادند که همه خوخه‌ها به جز خوخه ابوبکر بسته شود<ref>تاريخ المدينه المنوره،‌ابن شبه، ج1، ص ؛ 242تاريخ مدينه دمشق، ج30، ص 241-255، ج52، ص 152</ref>اين در حالی است که [[شيعيان]] ماجرای سد ابواب را مربوط به سال دوم هجري و پيش از جنگ احد دانسته و تنها پنجره (خوخه) مستثنی از بسته شدن را پنجره خانه علی و فاطمه (س) می‌دانند.<ref>ترمذي، ج5، ث 599؛ فتح الباري، ج7، ص 15؛ مسند احمد، ج5، ص 496</ref> به نظر مي رسد روايت خوخه ابوبکر بعدها برای افزودن بر فضيلت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خليفه اول]] و در برابر روايات سد ابواب ساخته شده و از اين رو مورد نقد پژوهشگران شيعه قرار گرفته است.<ref>نک: فصلنامه تراثنا، السنة السابعة، ربيع الثاني و جمادي الأولي و جمادي الثانية 1412 - العدد 2، ص 59- 100 « من احاديث الموضوعه: أحاديث مقلوبة في مناقب الصحابة»</ref>


==نشان‌گذاری خوخه ابوبکر==
==نشان‌گذاری خوخه ابوبکر==
بعدها برای نشان‌دادن فضیلت ابوبکر، در سمت غربى مسجد، در نزديكى باب السلام، جايى كه ابو بكر خانه داشته، تابلويى روى ديوار غربى مسجد نصب شده كه محل خوخه او را نشان مى‏دهد.   
بعدها برای نشان‌دادن فضیلت ابوبکر، در سمت غربى مسجد، در نزديكى باب السلام، جايى كه ابوبكر خانه داشته، تابلويى روى ديوار غربى مسجد نصب شده كه محل خوخه او را نشان می‌دهد.<ref>تاریخ مدینه، ج1، ص 242، موسوعه مکه المکرمه، ج1، ص 491-493</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=217 وفاءالوفا، ج2، ص 217]</ref><ref>مدینه شناسی، ص 119</ref>
 
==خوخه عمر همان خوخه ابوبکر است؟==  
ابوبکر در روزهاي پايانی عمرش به خاطر قرضی که به افرادی از [[بنی‌تميم]] داشت، این خانه خود را به [[امهات المؤمنین|حفصه]] دختر [[عمربن خطاب|عمر]] به مبلغ چهار هزار درهم فروخت که مبلغ آن را [[عثمان بن عفان]] پرداخت کرد. بعدها اين مکان به خوخه آل عمر معروف شد که توليت آن را [[عبدالله بن عمر بن خطاب|عبدالله بن عمر]] و سپس فرزندان او بر عهده داشتند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=264 وفاء الوفاء، ج2، ص 264]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=215 وفاءالوفا، ج2، ص 215]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=216 وفاءالوفا، ج2، 216]</ref>


==خوخه ابوبکر در دوره عثمانی==
==خوخه ابوبکر در دوره عثمانی==
در بازسازي مسجد پيامبر به دست سلطان عبدالمجيد عثماني، آن محل را با نصب كتيبه «خوخة ابي‌بكر الصدّيق» مشخص كرده بودند. در سال ۱۳۰۶ق. درِِ كوچكي نزديك باب السلام* وجود داشت كه مسدود بود و بر سر آن نوشته بودند: «هذه خوخة سيدنا أبى بكر الصدّيق رضى الله عنه».  
در بازسازي مسجد پيامبر به دست [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|سلطان عبدالمجيد]] عثمانی، آن محل را با نصب كتيبه «خوخة ابي‌بكر الصدّيق» مشخص كرده بودند. در سال ۱۳۰۶ قمری درِِ كوچكي نزديك باب السلام وجود داشت كه مسدود بود و بر سر آن نوشته بودند: «هذه خوخة سيدنا أبى بكر الصدّيق رضى الله عنه».<ref>مدینه شناسی، ص 119</ref>


==خوخه ابوبکر در دوره سعودی==
==خوخه ابوبکر در دوره سعودی==
سعودي‌ها در ساختمان كنوني مسجد، مدخلي داراي سه در به نام باب الصديق، حد فاصل باب الرحمه و باب السلام، احداث كرده‌اند.[۷۰]
[[بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)|سعودی‌]]<nowiki/>ها در ساختمان كنونی مسجد، مدخلی دارای سه در به نام باب الصديق، حد فاصل باب الرحمه و باب السلام، احداث كرده‌اند.<ref>مدینه شناسی، ص 119</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=175 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 175]</ref>
 
==جستارهای وابسته==
* [[مسجدالنبی]]
* [[بازسازی مسجدالنبی]]
* [[ابوبکر]]
* [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)]]
* [[بازسازی مسجدالنبی (دوره عثمانی)]]
* [[بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)]]
* [[بازسازی مسجدالنبی(ملک عبدالعزیز)]]
 
==پانویس==
{{پانویس}}
 
==منابع==
{{منابع}}
 
*'''بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دارهجره النبی المختار'''، عبدالله بن عبدالملک المرجاني (م.  770ق)، تحقیق محمد عبدالوهاب فضل، بيروت، دار الغرب الاسلامي، 2002م.
 
*'''تاريخ المدينة المنوره'''، عمر بن  ابن شبّه النمیری (م.262ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دار الفكر، 1410ق.
 
*'''تاريخ المکة المشرفه و المسجدالحرام و المدينة المشرفه و القبر الشريف'''، محمد بن احمد ابن ضياء (م.854.ق.)، مکه مکرمه، مکتبه التجاريه المصطفي احمد الباز، 1416ق.
 
*'''تاريخ مدينة دمشق''' ، علي بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله ابن عساكر (م.571ق.)، تحقیق علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ق.
 
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
 
*'''سنن الترمذي (الجامع الصحيح)'''، محمد عيسي الترمذي (م.279ق.)، تحقيق عبدالوهاب عبداللطيف، بيروت، دار الفکر، 1403ق.
 
*'''الطبقات الکبري'''، محمد بن سعد (م.‌230‌ق.)، بيروت، دار الصادر، 1409ق. 
 
*'''العين (ترتيب العين)'''، الخليل بن احمد الفراهيدي (م.170ق.)، تحقیق مهدي المخزومي و ابراهيم السامرائي، قم، دار الهجره، 1409ق.
 
*'''فتح الباري شرح صحيح الامام ابي‌عبدالله محمد بن اسماعيل البخاري'''، ابن حجر العسقلاني (م.  852ق)، شرح عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، تحقيق محمد فواد عبدالباقي و محب‌الدين خطيب، بيروت، دار المعرفه، بي‏تا.
 
*'''فصلنامه تراثنا'''، سال هفتم 1412ق .
 
*'''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (630-711ق.)، قم، انتشارات ادب الحوزه، 1405ق.
*'''مجمع البحرين'''، فخرالدين بن محمد الطريحي (م.1085ق.)، تحقيق الحسيني، تهران,  المرتضوية، 1362ش.
 
*'''مدینه شناسی'''، سید محمدباقر نجفی
 
*'''مرآة الحرمين'''، ابراهيم رفعت باشا (م.1353ق.)، قاهره، مکتبه الثقافه الدينيه، بي‌تا.
 
*'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا.
 
*'''موسوعه مکه المکرمه و المدینه المنوره'''، احمد زکی یمانی، مؤسسه الفرقان، 1429ق
 
*'''النهاية في غريب الحديث و الاثر'''، ابن ‏اثير (م.606ق.)، تحقیق طاهر احمد الزاوي و محمود محمد الطناحي، قم، اسماعيليان، 1364ش.
 
*'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن احمد السمهودي (م.911ق.)، تحقیق قاسم السامرائي، لندن ، مؤسسة الفرقان، 1422ق.
 
[[رده:درب‌های مسجدالنبی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۳

خوخه ابوبکر

خوخه ابوبکر، در کوچکی بود که از خانه ابوبکر به مسجدالنبی باز می‌شد. خوخه ابوبکر در ضلع غربی مسجد و در نزدیکی منبر قرار داشت. امروزه در همان ضلع غربی، میان باب‌السلام و باب الرحمه، دری وجود که به آن باب‎‌الصدیق گفته‌ می‌شود.

از نظر اهل سنت، زمانی که پیامبر در اواخر عمر دستور داد همه درهایی که به مسجد باز می‌شد، بسته شود، خوخه ابوبکر را مستثنی دانست و تنها این در باز ماند. اما از نظر شیعیان، این روایت سد ابواب، مربوط به در خانه علی(ع) است و تنها دری که باز ماند، در خانه علی(ع) بود.

در دوره سلطان عبدالمجید اول عثمانی، کتیبه‌ای بالای این محل قرار گرفت که روی آن نوشته شده بود: «خوخه ابی بکر الصدیق».

سعودی‌ها نیز در بازسازی‌های خود، در این مکان، مدخلی با سه در ساخته‌اند که باب الصدیق نام دارد.

خوخه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خوخه در لغت اهل حجاز به معناي حد فاصل ميان دو اتاق يا دو خانه است که ميان آن‌ها دری نصب نشود.[۱]اين واژه همچنين در معناي در کوچکي که مانند پنجره بزرگ باشد و نيز روزنه يا سوراخی در ديوار اتاق که به منظور تأمين روشنایی ساخته شود، کاربرد داشته است.[۲].

موقعیت مکانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خوخه ابوبکر در ضلع غربي مسجد النبی و در نزديکي منبر قرار داشته است[۳].[۴]پس از گسترش مسجد النبي از سمت غرب، اين خوخه در نزديکی باب‌السلام و در سمت چپ کسی که از اين باب وارد مسجد می‌شود قرار گرفت.[۵][۶]هم‌اکنون در ضلع غربي مسجد نبوی ميان باب السلام و باب الرحمه دری وجود دارد که به نام باب الصديق مشخص شده است.[۷]

بسته شدن خوخه ها، بجز خوخه ابوبکر؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اهل سنت رواياتي از پيامبر(ص) نقل کرده‌اند مبني بر اين‌که ايشان در روزهاي پايانی عمر خويش فرمان دادند که همه خوخه‌ها به جز خوخه ابوبکر بسته شود[۸]اين در حالی است که شيعيان ماجرای سد ابواب را مربوط به سال دوم هجري و پيش از جنگ احد دانسته و تنها پنجره (خوخه) مستثنی از بسته شدن را پنجره خانه علی و فاطمه (س) می‌دانند.[۹] به نظر مي رسد روايت خوخه ابوبکر بعدها برای افزودن بر فضيلت خليفه اول و در برابر روايات سد ابواب ساخته شده و از اين رو مورد نقد پژوهشگران شيعه قرار گرفته است.[۱۰]

نشان‌گذاری خوخه ابوبکر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بعدها برای نشان‌دادن فضیلت ابوبکر، در سمت غربى مسجد، در نزديكى باب السلام، جايى كه ابوبكر خانه داشته، تابلويى روى ديوار غربى مسجد نصب شده كه محل خوخه او را نشان می‌دهد.[۱۱][۱۲][۱۳]

خوخه عمر همان خوخه ابوبکر است؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابوبکر در روزهاي پايانی عمرش به خاطر قرضی که به افرادی از بنی‌تميم داشت، این خانه خود را به حفصه دختر عمر به مبلغ چهار هزار درهم فروخت که مبلغ آن را عثمان بن عفان پرداخت کرد. بعدها اين مکان به خوخه آل عمر معروف شد که توليت آن را عبدالله بن عمر و سپس فرزندان او بر عهده داشتند.[۱۴][۱۵][۱۶]

خوخه ابوبکر در دوره عثمانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در بازسازي مسجد پيامبر به دست سلطان عبدالمجيد عثمانی، آن محل را با نصب كتيبه «خوخة ابي‌بكر الصدّيق» مشخص كرده بودند. در سال ۱۳۰۶ قمری درِِ كوچكي نزديك باب السلام وجود داشت كه مسدود بود و بر سر آن نوشته بودند: «هذه خوخة سيدنا أبى بكر الصدّيق رضى الله عنه».[۱۷]

خوخه ابوبکر در دوره سعودی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سعودی‌ها در ساختمان كنونی مسجد، مدخلی دارای سه در به نام باب الصديق، حد فاصل باب الرحمه و باب السلام، احداث كرده‌اند.[۱۸][۱۹]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ کتاب العين، ج4، ص 318؛ لسان العرب، ج3، ص 14؛ مجمع البحرين، ج2، ص 431
  2. ↑ لسان العرب، ج3، ص 14؛ النهايه في غريب الحديث و الاثر، ج2، ص 87
  3. ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 216
  4. ↑ بهجه النفوس و الاسرار، ج1، ص 542، تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج1، ص 290، ج2، ص 195
  5. ↑ وفاءالوفا، ج2، ص217
  6. ↑ تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج1، ص 293، تاريخ مکه، ص 195، تاريخ المدينه، ص122
  7. ↑ بهجه النفوس و الاسرار، ج1، ص 547، تاريخ مکه المشرفه و المسجد الحرام، ج2، ص 198؛ مراه الحرمين، ج1، ص 478
  8. ↑ تاريخ المدينه المنوره،‌ابن شبه، ج1، ص ؛ 242تاريخ مدينه دمشق، ج30، ص 241-255، ج52، ص 152
  9. ↑ ترمذي، ج5، ث 599؛ فتح الباري، ج7، ص 15؛ مسند احمد، ج5، ص 496
  10. ↑ نک: فصلنامه تراثنا، السنة السابعة، ربيع الثاني و جمادي الأولي و جمادي الثانية 1412 - العدد 2، ص 59- 100 « من احاديث الموضوعه: أحاديث مقلوبة في مناقب الصحابة»
  11. ↑ تاریخ مدینه، ج1، ص 242، موسوعه مکه المکرمه، ج1، ص 491-493
  12. ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 217
  13. ↑ مدینه شناسی، ص 119
  14. ↑ وفاء الوفاء، ج2، ص 264
  15. ↑ وفاءالوفا، ج2، ص 215
  16. ↑ وفاءالوفا، ج2، 216
  17. ↑ مدینه شناسی، ص 119
  18. ↑ مدینه شناسی، ص 119
  19. ↑ عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 175

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دارهجره النبی المختار، عبدالله بن عبدالملک المرجاني (م. 770ق)، تحقیق محمد عبدالوهاب فضل، بيروت، دار الغرب الاسلامي، 2002م.
  • تاريخ المدينة المنوره، عمر بن ابن شبّه النمیری (م.262ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دار الفكر، 1410ق.
  • تاريخ المکة المشرفه و المسجدالحرام و المدينة المشرفه و القبر الشريف، محمد بن احمد ابن ضياء (م.854.ق.)، مکه مکرمه، مکتبه التجاريه المصطفي احمد الباز، 1416ق.
  • تاريخ مدينة دمشق ، علي بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله ابن عساكر (م.571ق.)، تحقیق علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ق.
  • عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
  • سنن الترمذي (الجامع الصحيح)، محمد عيسي الترمذي (م.279ق.)، تحقيق عبدالوهاب عبداللطيف، بيروت، دار الفکر، 1403ق.
  • الطبقات الکبري، محمد بن سعد (م.‌230‌ق.)، بيروت، دار الصادر، 1409ق.
  • العين (ترتيب العين)، الخليل بن احمد الفراهيدي (م.170ق.)، تحقیق مهدي المخزومي و ابراهيم السامرائي، قم، دار الهجره، 1409ق.
  • فتح الباري شرح صحيح الامام ابي‌عبدالله محمد بن اسماعيل البخاري، ابن حجر العسقلاني (م. 852ق)، شرح عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، تحقيق محمد فواد عبدالباقي و محب‌الدين خطيب، بيروت، دار المعرفه، بي‏تا.
  • فصلنامه تراثنا، سال هفتم 1412ق .
  • لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور (630-711ق.)، قم، انتشارات ادب الحوزه، 1405ق.
  • مجمع البحرين، فخرالدين بن محمد الطريحي (م.1085ق.)، تحقيق الحسيني، تهران, المرتضوية، 1362ش.
  • مدینه شناسی، سید محمدباقر نجفی
  • مرآة الحرمين، ابراهيم رفعت باشا (م.1353ق.)، قاهره، مکتبه الثقافه الدينيه، بي‌تا.
  • مسند الامام احمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا.
  • موسوعه مکه المکرمه و المدینه المنوره، احمد زکی یمانی، مؤسسه الفرقان، 1429ق
  • النهاية في غريب الحديث و الاثر، ابن ‏اثير (م.606ق.)، تحقیق طاهر احمد الزاوي و محمود محمد الطناحي، قم، اسماعيليان، 1364ش.
  • وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن احمد السمهودي (م.911ق.)، تحقیق قاسم السامرائي، لندن ، مؤسسة الفرقان، 1422ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=خوخه_ابوبکر&oldid=52929»