مناره رئیسیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده: مناره رئیسیه.jpg|File.png|300px|thumb|left| مناره رئیسیه]]
{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = مناره رئیسیه
| تصویر = مناره رئیسیه.jpg|File.png|300px|thumb|left
| اندازه تصویر =
| پیوند تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام‌های دیگر =
| مکان = مسجدالنبی
| کاربری =
| بزرگداشت نزد =
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها =
| آیین‌ها =
| احکام =
| زیارت کنندگان =
| بازدیدکنندگان =
| زمان پایه‌گذاری = خلافت ولیدبن عبدالملک
| بنیانگذار = عمربن عبدالعزیز
| رویدادها = آتش گرفتن بر اثر برخورد صاعقه در سال 886قمری
| بازسازی‌ها =
| بازسازی کنندگان = بیبرس، قایتبای
| بخش‌های از میان رفته =
| ویژگی‌های تاریخی =
| متولیان =
| مساحت =
| طول =
| عرض =
| ارتفاع = 59/76
| وضعیت بنا =
| گنجایش =
| امکانات =
| بخش‌های بنا =
| معمار =
| سبک =
| ویژگی‌ها =
| گنبدها =
| مناره‌ها =
| درها =
| رواق‌ها =
| صحن‌ها =
| ایوان‌ها =
| گرداننده =
| نهاد وابسته =
| نهاد نگهدارنده =
| مدیر =
| روحانی =
| نهادهای زیر مجموعه =
| ثبت در =
| شماره ثبت =
| تاریخ ثبت =
| وبگاه =
| عرض جغرافیایی =
| طول جغرافیایی =
}}
 
'''مناره رئیسیه'''، مناره اصلی [[مسجدالنبی]] است که در سمت جنوب شرقی و کنار [[گنبد مسجدالنبی|گنبدخضرا]] قرار گرفته‌است.
'''مناره رئیسیه'''، مناره اصلی [[مسجدالنبی]] است که در سمت جنوب شرقی و کنار [[گنبد مسجدالنبی|گنبدخضرا]] قرار گرفته‌است.


خط ۸: خط ۶۲:
اما بازسازی اصلی این مناره در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)|قایتبای]] و پس از [[آتش‌سوزی دوم در مسجدالنبی|آتش سوزی دوم]] رخ داد. در این زمان مناره سه بار بازسازی شد و  آخرین بازسازی در سال 891-892 قمری انجام شد. این مناره همان است که اکنون در مسجدالنبی قرار دارد.  
اما بازسازی اصلی این مناره در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)|قایتبای]] و پس از [[آتش‌سوزی دوم در مسجدالنبی|آتش سوزی دوم]] رخ داد. در این زمان مناره سه بار بازسازی شد و  آخرین بازسازی در سال 891-892 قمری انجام شد. این مناره همان است که اکنون در مسجدالنبی قرار دارد.  
==ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه==
==ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه==
مناره رئیسیه، نخستین بار در زمان ولیدبن عبدالملک و توسط والی وی در مدینه عمربن عبدالعزیز، به صورت مجوف(گود و میان تهی)، در ضلع جنوب شرقی مسجد ساخته شد<ref>مدینه منوره، ص 92</ref>. در این زمان، ابعاد مناره با پایه های 8در 8 ذراع (حدود4در 4متر) و ارتفاع 55ذراع(27 متر) بود.<ref>مدینه منوره، ص 92</ref>
مناره رئیسیه، نخستین بار در زمان ولیدبن عبدالملک و توسط والی وی در مدینه عمربن عبدالعزیز، به صورت مجوف(گود و میان تهی)، در ضلع جنوب شرقی مسجد ساخته شد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=71 المدینه المنوره، ص71]</ref>. در این زمان، ابعاد مناره با پایه های 8در 8 ذراع (حدود4در 4متر) و ارتفاع 55ذراع(27 متر) بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=71 المدینه المنوره، ص71]</ref>


این مناره پس از [[آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی|اولین آتش سوزی مسجد]] مابین سال‌های654تا 706 قمری بازسازی شد.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref> در دوره بیبرس نیز این مناره نوسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137</ref>
این مناره پس از [[آتش‌سوزی اول در مسجدالنبی|اولین آتش سوزی مسجد]] مابین سال‌های654تا 706 قمری بازسازی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=80 المدینه المنوره، ص 80]</ref> در دوره بیبرس نیز این مناره نوسازی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=123 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 123]</ref>


اما ساخت شاکله آن به دوران پس از [[آتش‌سوزی دوم در مسجدالنبی|آتش سوزی دوم مسجد]] بازمی‌گردد. در رمضان سال 886ه.ق مناره جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد.
اما ساخت شاکله آن به دوران پس از [[آتش‌سوزی دوم در مسجدالنبی|آتش سوزی دوم مسجد]] بازمی‌گردد. در رمضان سال 886ه.ق مناره جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد.
بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مناره اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref>  
بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مناره اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر نقل منابع، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=84 المدینه المنوره، ص 84]</ref>  


مناره جنوب شرقی در بازسازی اول دوره قایتبای قبل از حریق دوم که طی سال‌های (879تا 881 ه.ق) انجام شد، 77 ذراع(38/35متر) ارتفاع یافت. اما پس از حریق دوم و بازسازی مجدد ارتفاع آن به 100 ذراع(بیش از 50 متر) رسید.  همچنین برای مناره رئیسیه، در دیوار غربی دری قرار داده شد. این در قبل از آن در دیوار شمالی قرار داشت.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref>  پس از این بازسازی ،دوباره گنبد بالای مقبره نبوی و مناره جنوب شرقی دچار فرسودگی شد. بنابراین مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد، این همان مناره فعلی است. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> همچنین در جوار گنبدها و مناره جنوب شرقی(رئیسیه)، چشمه‌ای(دریچه) به منظور نوردهی و تهویه ساخته شد.<ref>مدینه منوره، 105-106</ref>
مناره جنوب شرقی در بازسازی اول دوره قایتبای قبل از حریق دوم که طی سال‌های (879تا 881 ه.ق) انجام شد، 77 ذراع(38/35متر) ارتفاع یافت. اما پس از حریق دوم و بازسازی مجدد ارتفاع آن به 100 ذراع(بیش از 50 متر) رسید.  همچنین برای مناره رئیسیه، در دیوار غربی دری قرار داده شد. این در قبل از آن در دیوار شمالی قرار داشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=85 المدینه المنوره، ص 85]</ref>  پس از این بازسازی ،دوباره گنبد بالای مقبره نبوی و مناره جنوب شرقی دچار فرسودگی شد. بنابراین مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد، این همان مناره فعلی است. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=86 المدینه المنوره، ص 86]</ref> همچنین در جوار گنبدها و مناره جنوب شرقی(رئیسیه)، چشمه‌ای(دریچه) به منظور نوردهی و تهویه ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=85 المدینه المنوره، ص 84]</ref>


===شاخصه معماری مناره ها در دوره قایتبای===
===شاخصه معماری مناره ها در دوره قایتبای===
خط ۲۱: خط ۷۵:


مناره از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم می‌شود و بالای آن شرفه‌ای وجود دارد.
مناره از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم می‌شود و بالای آن شرفه‌ای وجود دارد.
در قسمت زیرین چهار شرفه کوچک قراردارد که واقع بر مقرنس‌هاست. مأذنه دارای درهایی است که طاق آن‌ها مانند طاق پنجره‌های مأذنه‌های مملوکی است. این پنجره‌ها از خارج در طاق‌نماهایی با طاق مثلث شکل قراردارد که دور این طاق‌نماها را «جِفت» متقاطعی فراگرفته است که در بالای طاق به شکل دایره درآمده و سپس در اطراف بدنه مأذنه ادامه دارد.<ref>مدینه منوره، ص 107</ref>
در قسمت زیرین چهار شرفه کوچک قراردارد که واقع بر مقرنس‌هاست. مأذنه دارای درهایی است که طاق آن‌ها مانند طاق پنجره‌های مأذنه‌های مملوکی است. این پنجره‌ها از خارج در طاق‌نماهایی با طاق مثلث شکل قراردارد که دور این طاق‌نماها را «جِفت» متقاطعی فراگرفته است که در بالای طاق به شکل دایره درآمده و سپس در اطراف بدنه مأذنه ادامه دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=86 مدینه منوره، ص 107]</ref>


طبقه دوم هشت ضلعی و کم ارتفاع است. در وسط با جناغی‌های به رنگ سفید و سرخ مزین شده بود.
طبقه دوم هشت ضلعی و کم ارتفاع است. در وسط با جناغی‌های به رنگ سفید و سرخ مزین شده بود.
خط ۲۹: خط ۸۳:
طبقه سوم، بالای جزء مذکور، قرارداشت. این طبقه با مقطع دایره‌ای بود که نسبت به طبقه دوم ارتفاع کمتری داشت. این طبقه نیزبه سه ردیف مقرنس متنهی می‌شد که حامل شرفه آخر بود.
طبقه سوم، بالای جزء مذکور، قرارداشت. این طبقه با مقطع دایره‌ای بود که نسبت به طبقه دوم ارتفاع کمتری داشت. این طبقه نیزبه سه ردیف مقرنس متنهی می‌شد که حامل شرفه آخر بود.


مأذنه به سپری منتهی می‌شود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref> کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.<ref>مدینه منوره، ص 109</ref>
مأذنه به سپری منتهی می‌شود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=86 مدینه منوره، ص 108]</ref> کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=86 مدینه منوره، ص 109]</ref>


اصول این نوع معماری در مأذنه [[مصر|مصری]] دیده می‌شود. جزء زیرین مربع و بالاتر از سقف مسجد است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref>
اصول این نوع معماری در مأذنه [[مصر|مصری]] دیده می‌شود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=86 مدینه منوره، ص 108]</ref>


==قرارگرفتن نشان هلال روی مناره رئیسیه==
==قرارگرفتن نشان هلال روی مناره رئیسیه==
در دوره سلیمان قانونی ،هلال‌های طلایی بر [[منبر]]<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 149</ref>، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 110</ref>
در دوره سلیمان قانونی ،هلال‌های طلایی بر [[منبر پیامبر|منبر]]<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=134 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 134]</ref>، گنبد روی [[قبر پیامبر|قبر]] و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=88 مدینه منوره، ص 110]</ref>


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
خط ۵۰: خط ۱۰۴:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.




[[رده:مسجدالنبی]]
[[رده:مناره‌های مسجدالنبی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۰۴

مناره رئیسیه
اطلاعات اوليه
مکان مسجدالنبی
جنبه دینی
وابسته به دین/مذهب اسلام
تاریخ بنا
زمان پایه‌گذاری خلافت ولیدبن عبدالملک
بنیانگذار عمربن عبدالعزیز
رویدادها آتش گرفتن بر اثر برخورد صاعقه در سال 886قمری
بازسازی کنندگان بیبرس، قایتبای
وضعیت فعلی
ارتفاع 59/76

مناره رئیسیه، مناره اصلی مسجدالنبی است که در سمت جنوب شرقی و کنار گنبدخضرا قرار گرفته‌است.

مسجدالنبی در زمان پیامبر مناره نداشت. اولین مناره‌ها در زمان ولیدبن عبدالملک و والی وی در مدینه یعنی عمربن عبدالعزیز ساخته شد. او در هر گوشه ای مناره ای بنا نهاد. این مناره‌ها در جهات جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و جنوب غربی بود. منابع از تخریب مناره جنوب غربی به امر سلیمان بن عبدالملک خبر داده‌اند. مابقی مناره‌ها در دوره‌های بعد تجدید شد.

مناره جنوب شرقی یعنی رئیسیه، پس از آتش سوزی اول در مسجد، مابین سال های 654 و 706قمری بازسازی شد. در زمان بیبرس نیز این مناره نوسازی شد.

اما بازسازی اصلی این مناره در زمان قایتبای و پس از آتش سوزی دوم رخ داد. در این زمان مناره سه بار بازسازی شد و آخرین بازسازی در سال 891-892 قمری انجام شد. این مناره همان است که اکنون در مسجدالنبی قرار دارد.

ساخت شاکله اصلی مناره رئیسیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مناره رئیسیه، نخستین بار در زمان ولیدبن عبدالملک و توسط والی وی در مدینه عمربن عبدالعزیز، به صورت مجوف(گود و میان تهی)، در ضلع جنوب شرقی مسجد ساخته شد[۱]. در این زمان، ابعاد مناره با پایه های 8در 8 ذراع (حدود4در 4متر) و ارتفاع 55ذراع(27 متر) بود.[۲]

این مناره پس از اولین آتش سوزی مسجد مابین سال‌های654تا 706 قمری بازسازی شد.[۳] در دوره بیبرس نیز این مناره نوسازی شد.[۴]

اما ساخت شاکله آن به دوران پس از آتش سوزی دوم مسجد بازمی‌گردد. در رمضان سال 886ه.ق مناره جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد. بر اثر این آتش سوزی، منبر، مقصوره، اکثر طاق‌های مسجد، ستون‌ها از بین رفت. ثلث مناره اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. بنا بر نقل منابع، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.[۵]

مناره جنوب شرقی در بازسازی اول دوره قایتبای قبل از حریق دوم که طی سال‌های (879تا 881 ه.ق) انجام شد، 77 ذراع(38/35متر) ارتفاع یافت. اما پس از حریق دوم و بازسازی مجدد ارتفاع آن به 100 ذراع(بیش از 50 متر) رسید. همچنین برای مناره رئیسیه، در دیوار غربی دری قرار داده شد. این در قبل از آن در دیوار شمالی قرار داشت.[۶] پس از این بازسازی ،دوباره گنبد بالای مقبره نبوی و مناره جنوب شرقی دچار فرسودگی شد. بنابراین مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد، این همان مناره فعلی است. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.[۷] همچنین در جوار گنبدها و مناره جنوب شرقی(رئیسیه)، چشمه‌ای(دریچه) به منظور نوردهی و تهویه ساخته شد.[۸]

شاخصه معماری مناره ها در دوره قایتبای[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در مناره قایتبای، مظاهر معماری مملوکی بحری و جرکسی و نیز بخشی از شاخصه‌های معماری ایوبی قابل مشاهده‌است.

مناره از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم می‌شود و بالای آن شرفه‌ای وجود دارد. در قسمت زیرین چهار شرفه کوچک قراردارد که واقع بر مقرنس‌هاست. مأذنه دارای درهایی است که طاق آن‌ها مانند طاق پنجره‌های مأذنه‌های مملوکی است. این پنجره‌ها از خارج در طاق‌نماهایی با طاق مثلث شکل قراردارد که دور این طاق‌نماها را «جِفت» متقاطعی فراگرفته است که در بالای طاق به شکل دایره درآمده و سپس در اطراف بدنه مأذنه ادامه دارد.[۹]

طبقه دوم هشت ضلعی و کم ارتفاع است. در وسط با جناغی‌های به رنگ سفید و سرخ مزین شده بود.

این جزء به سه ردیف مقرنس که بالای آن شرفه قراردارد ختم می‌شود.

طبقه سوم، بالای جزء مذکور، قرارداشت. این طبقه با مقطع دایره‌ای بود که نسبت به طبقه دوم ارتفاع کمتری داشت. این طبقه نیزبه سه ردیف مقرنس متنهی می‌شد که حامل شرفه آخر بود.

مأذنه به سپری منتهی می‌شود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.[۱۰] کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.[۱۱]

اصول این نوع معماری در مأذنه مصری دیده می‌شود.[۱۲]

قرارگرفتن نشان هلال روی مناره رئیسیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره سلیمان قانونی ،هلال‌های طلایی بر منبر[۱۳]، گنبد روی قبر و مأذنه‌های چهارگانه قرار گرفت.[۱۴]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
  • عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.