کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =مرقد مسلم بن عقیل
| عنوان            =مرقد صافی صفا
| تصویر            =مرقد مسلم بن عقیل.jpg
| تصویر            =نمایی بیرونی و دور از گنبد صافی صفا.jpg
| اندازه تصویر    =350px
| اندازه تصویر    =۵00px
| بنيانگذار        =
| بنيانگذار        =علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح
| تأسیس            =سال ۶۵ ه. ق
| تأسیس            =سال 759هجری
| کاربری          =
| کاربری          =مسجد * زیارتگاه
| مکان            =[[مسجد کوفه]]
| مکان            =[[عراق]] * [[نجف]] * حدود 500 متری غرب [[حرم مطهر امام علی(ع)]] و در كنار بحر النجف
| نام‌های دیگر      =
| نام‌های دیگر      =صفّة صافی صفا
| وقایع مرتبط      =
| وقایع مرتبط      =محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی
| ظرفیت            =
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =۱۰۶ متر
| مساحت            =3،750 مترمربع
| امکانات          =
| امکانات          =مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه
| شماره ثبت        =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| معمار            =
| سبک              =
| سبک              =
| بازسازی          =نواب حافظ محمد عبدالحسین‌خان، شیخ محمدحسن نجفی، [[آیت‏‌الله سیدمحسن حکیم]]
| بازسازی          =
| وبگاه            = http://masjed-alkufa.com/
| وبگاه            =  
}}
}}
'''مرقد مسلم بن عقیل(ع)'''، نماینده [[امام حسین(ع)]] به سوی اهل [[کوفه]] و اولین شهید واقعه کربلا، در ضلع جنوب‌شرقی [[مسجد کوفه|مسجد كوفه]] واقع است. این مرقد ابتدا در بیرون مسجد کوفه قرار داشت که پس از مدتی به مسجد متصل شد. پس از شهادت مسلم، قبیله مذحج با موافقت ابن زیاد پیکر او را کنار دارالاماره دفن کرد تا قبر او و شیعیان زیر نظر حکومت باشد.
'''مرقد صافی صفا یمانی'''،  
در سال ۶۵ق اولین آستانه بقعه و حرم مسلم بن عقیل(ع) به دستور مختار ثقفی ساخته شد. پس از آن چندبار حرم بازسازی و توسعه پیدا کرد تا اینکه در طی سال‌های ۱۳۸۴ق و ۱۳۸۵ق به دلیل کوچک بودن فضای حرم مسلم بن عقیل و به درخواست مردم، سید محسن حکیم، مرجع وقت شیعه، دستور ساخت و تجدید بنای حرم مسلم بن عقیل را صادر کرد و برای حرم [[ضریح]] نقره‌ای و [[گنبد]] طلاکاری ساخته شد.
 
این آستانه اکنون به صورت چهار گوش و به مساحت ۱۰۶ متر مربع و از سه طرف دارای رواق است. رواق جنوبی آن به قبر مختار متصل گردیده است و در مقابل حرم یک ایوان بزرگ قرار دارد. به این مرقد در سفرنامه‌[[ابن جبیر]] در سال ۵۸۰ق و سفرنامه ابن بطوطه در سال ۷۲۵ق اشاره شده است.
== معرفی ==
==موقعیت مرقد==
به گفته حرز‌ الدین، مرقد صافی صفا از آثار تاریخی مشهور در شهر نجف است. در قدیم مقام امام علی(ع) به مقام الصفا و قبر یمانی در کنارش، به مقبرة الصفا شناخته‌ می‌شد که به این دو صافی صفا اطلاق می‌شد.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷.</ref> بین علما مشهور شده که قبر یمانی در مقبره صافی صفا است.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.</ref> این مرقد به مقبرة الصفا و مقبرة الصخر نیز معروف است.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref> از نام‌های دیگر این مکان، بقعه صفاة الصفا است<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۹ و ۵۰؛ خزانة الادب، البغدادی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۷۲.</ref> که به مرور زمان برای سهولت در سخن‌گفتن از صفاة الصفا به صافی الصفا تبدیل شد.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.</ref>
[[پرونده:نقشه مسجد کوفه و مرقد مسلم بن عقیل.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|نقشه مسجد کوفه و مرقد مسلم بن عقیل]]
 
مرقد مسلم بن عقیل، نماینده [[امام حسین(ع)]] به سوی اهل [[کوفه]]<ref>المزار،القزوینی، ص۱۱۷.</ref> و اولین شهید واقعه کربلا<ref>الدلیل، منشورات مؤسسة كاشف الغطاء العامة، ص۳۴.</ref>، در ضلع جنوب‌شرقی [[مسجد کوفه|مسجد كوفه]] واقع است.<ref>موسوعة العتبات المقدسة، الخلیلی، ج۱، ص۸۳؛ مراقد المعارف، حرزالدین، ج۲، ص۳۰۷، تاریخ النجف الاشرف، حرزالدین، ج۱، ص۱۸۱ش؛ المزار،القزوینی، ص۱۱۷.</ref> به‌طوری که مقابل مرقدش، مرقد هانی بن عروه و در جنب‌اش مرقد مختار ثقفی قرار دارد.<ref>مسلم بن عقيل(ع)، البغدادی، ص۱۷۸.</ref> این مرقد ابتدا در بیرون مسجد کوفه قرار داشت که پس از مدتی به مسجد متصل شد و در حال حاضر، ورود به آن نيز از طريق صحن و شبستان مسجد، امكان‌پذير است.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
این بقعه (صافی صفا) قبل از سکونت مردم در نجف، ابتدای راه نجف به عربستان<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.</ref> مشهور به طریق الحج البری بود که مردم و کاروان‌ها برای استراحت در این منطقه یعنی صافی صفا جمع‌ می‌شدند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۳-۱۰۴.</ref> ذکر شده که امام علی(ع) هنگامی که برای خلوت و گوشه‌نشینی به این منطقه می‌آمده، حرکت کاروان ها را نگاه می‌کردند.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۱۳۸.</ref>
==تاریخچه بنا و معماری==
 
[[پرونده:ضریح قبر مسلم بن عقیل.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|ضریح قبر مسلم بن عقیل]]
== موقعیت ==
پس از شهادت مسلم و هانى با موافقت عبيدالله بن زیاد، قبيله مذحج، پيكر آن دو را كنار دارالاماره به خاك سپردند كه قبر آن‌ها و شیعیان زير نظر حكومت باشد.<ref>[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).</ref> در سال ۶۵ق، به دستور مختار ثقثی، اولین آستانه مسلم بن عقیل بنا شد و بر روی قبر او سنگ مرمر و گنبد ساخته شد.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> در سال ۳۶۸ق در زمان [[آل‌بویه]]، عضدالدوله دیلمی، حرم و بارگاه را توسعه داد و بازسازی کرد.<ref>[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).</ref>
 
سپس در سال ۶۵۶ق در عصر هولاکو<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> یا ۶۸۱ق بنا به اختلاف در نقل، آستانه توسط محمد بن محمود رازى و ابوالمحاسن بن احمد شیرازی تعمير گرديد.<ref>مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۶-۵۷.</ref>
این مرقد در غرب شهر نجف، کنار بحر نجف واقع است.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸؛ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.</ref> مرقد بین مسجدی که در آن مقام امیرالمومنین علی(ع) در سمت غربی و بین صحن مستعطیلی شرقی قرار دارد.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۳.</ref> در سمت شمالی مرقد، راهی است که به سمت مقام امام سجاد(ع) می رود.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref>
پس از آن، سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ق<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> و خانمی به نام ام‌آقاخان(مام آقاخان) در سال ۱۰۵۵ق در دوره صفوی، اقدام به اهدای ضریح چوبی برای حرم کرد<ref>مراقد المعارف، ج۲، ص۳۰۹؛ المزار،القزوینی، ص۱۱۷؛ مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷.</ref> که پس از مدتی با [[ضریح]] نقره‌ای تعویض شد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
 
در سال‌های ۱۲۳۲ق<ref>مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷.</ref> و ۱۲۳۳ق<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> شخصی از دولت‌مردان شیعه هندی به نام نواب حافظ محمد عبدالحسين خان حرم را بازسازی کرد.<ref>مراقد المعارف، ج۲، ص۳۱۰؛ زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۶.</ref> شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر نیز در سال ۱۲۶۳ق با مبالغی که از یکی از شیعیان هندوستان به ایشان رسید، اقدام به بازسازی حرم کرده‌اند.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
== تاریخچه بنا و معماری ==
در طی سال‌های ۱۳۸۴ق و ۱۳۸۵ق به دلیل کوچک بودن فضای حرم مسلم بن عقیل و به درخواست مردم، سید محسن حکیم، مرجع وقت شیعه، دستور ساخت و تجدید بنای حرم مسلم بن عقیل را صادر کرد. [[ضریح]] طلا و نقره کوب جدیدی از اصفهان رسید و [[گنبد]] نیز طلاکاری شد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۶؛ مراقد المعارف، ج۲، ص۳۱۰؛  مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷؛ دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
تاریخ این قبر که به زمان امام علی(ع) می‌رسد<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.</ref> در حدود قرن ششم قمری مشهور شد؛<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.</ref> ولی پیشینه بنا، قرن هفتم قمری دانسته شده است.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref> به نقل از شیخ محمدحسین حرزالدین، در کتیبه سنگی نصب شده بر ورودی در نوشته‌شده که بنای مرقد در سال ۷۵۹ق به دست علاء الدین بن میر مجید المدنی المداح با کمک حاج محتشم الفیحانی ساخته شد.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref>
 
این بنا در سال ۱۱۴۲ق توسط شیخ تقی آل عصیده الخفاجی<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref> و در سال ۱۱۷۹ق به دست شخصی به نام علی که اصالتاً ترک بود، تجدید بنا شد.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref> سدانت صافی صفا از حدود ۵قرن قبل، به عهده خاندان آل شنون و آل الدراویش است که آن‌ها نیز در سال‌های بعد دست به تجدید بنای مرقد زدند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۲۱؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۴؛ [https://fa.shafaqna.com/news/613006 «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>
 
نقل‌شده که در سال ۱۲۲۶ق محمد حسین‌خان علاف (صدر اعظم دربار قاجار) به درخواست شیخ جعفر کاشف الغطاء شروع به ساخت دیوار جدیدی برای داخل کردن صافی صفا در شهر نجف کرد<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۷ و ۱۲۷.</ref> که در سال ۱۲۳۲ق به اتمام رسید.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۹.</ref> بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳م، مرقد تخریب شد که اداره اوقاف شیعیان و متولیان حرم، بازسازی حرم را برعهده گرفتند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۱۸.</ref>
 
== مدفون در بنا ==
این شخصیت و داستان دفنش، دلیلی است بر تاریخ شروع شیعه از زمان رسول‌الله(ص) و دلیل بر ولایت امام علی(ع) به طوری که شخص یمانی طبق شنیده‌هایش از پیامبر(ص) به فرزندانش وصیت می‌کند که جنازه‌اش را از یمن به ارض الغری(نجف) منتقل کننند تا در آنجا دفن شود، زیرا نبی اسلام(ص) فرمود که در اینجا شخصی دفن خواهد شد که مردم با شفاعتش وارد بهشت خواهند شد.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۶.</ref> همچنان که طبق فرموده دیگه پیامبر(ص) نیز امام علی(ص) و شیعه اش، رستگارند. (علی و شیعته هم الفائزون).<ref>کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۵۳.</ref>
حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف، از این شخص با عنوان الشیخ الیمانی یاد می‌کند.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶.</ref> و در کتاب مراقد المعارف‌ خود، ذکر می‌کند که او مردی بود که جنازه‌اش از یمن به پشت کوفه آورده شد و در منطقه الغری(نجف) دفن شد و در ادامه ذکر می‌کند که این شخص گاهی به یمانی هم شناخته می‌شود و گاهی هم به مقبرة الصفا و در این اواخر صفة الصفا هم به او اطلاق می‌گردد، گرچه مردم به آن صافی صفا می‌گویند.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref>
محمد حرز الدین در کتاب معارف الرجال ذکر می‌کند که در مقام امام علی(ع) صخره‌ای است که بر روی آن دو بیت شعر به صورت فارسی نوشته شده که متعلق به سال ۱۱۶۵ق است که در آن این منطقه به نام صفة الصفا نام برده می‌شود.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۴.</ref>
 
عده‌ای از علما، یمانی را از اصحاب اویس قرنی می‌دانند و عده‌ای دیگر او را از شاگردان اویس قرنی ذکر می‌کنند،<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۶.</ref> همچنان که حرز الدین از دسته دوم است و بر آن تأکید دارد.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۶۴.</ref>
 
=== داستان دفن یمانی ===
علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار روایتی را ذکر می‌کند که امام علی(ع) با عده‌ای از یاران نزدیکش در منطقة الصفا نشسته بود که به یارانش می‌فرماید که چیزی را که من می‌بینم شما هم می‌بینید؟ یاران عرض می‌کنند که چه چیزی؟ امام(ع) ذکر می‌کند که شتری را می‌‌بیند که بر روی آن جنازه‌ای بسته شده که مردی آن را می‌کشد و بعد سه روز به اینجا می‌رسد.<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۱، ص۳۵۸.</ref>
این قصه را دیلمی در کتاب ارشاد القلوب ذکر می‌کند و به تبع آن دیگر علما همچون مجلسی در بحار الانوار، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حرز الدین در تاریخ النجف الاشرف و مراقد المعارف ذکر کردند به طوری که استحباب دفن مردگان در نجف را به ذکر همین روایت در کتاب ارشاد القلوب دیلمی منتسب می‌کنند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۸؛ نگاه کنید به: بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳؛ مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹.</ref>  
در کتب فقهی روایت یمانی مجوز برای نقل مردگان ذکر شده، مانند نقل جنازه مردگان به سوی اماکن مقدس در کنار امام علی(ع)، به دلیل این‌که حاصل می‌شود برای میت با این انتقال، ثواب و نجاتی از عقاب.<ref>تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۴۰؛ کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۱۵۷.</ref>
روایت شده که امیرالمؤمنین(ع) هنگامی که می‌خواست با خودش خلوت کنه به اطراف سرزمین مشرف به نجف می‌آمد. روزی که امام(ع) آنجا بود، مردی سوار بر شتر در حالی که جنازه‌ای حمل می‌کرد از بیابان آمد. تا اینکه امام علی(ع) را دید، به سمت امام آمد و سلام کرد و امام جواب سلامش را داد. امام به سوار گفت از کجا می‌آیی؟ سوار گفت از یمن، امام گفت این جنازه چیه که با توست؟ سوار گفت جنازه پدرم است که برای دفن در این مکان آوردم. امام گفت چرا در زمین خودتان دفنش نکردید؟ سوار گفت چون پدرم به من وصیت کرد که این کار را انجام دهم به طوری که به من گفت در این مکان مردی دفن می‌شود که همه داخل در شفاعتش می‌شوند. امام به سوار گفت آن شخص را می‌شناسی؟ سوار گفت نه، امام سه بار گفت به خدا قسم آن مرد منم، پس بایست و پدرت را دفن کن، آن سوار نیز ایستاد و پدرش را دفن کرد. حرزالدین ذکر می‌کند که این مطلب در کتاب انیس الزائرین نیز ذکر شده است.<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳.</ref>  
محمد حرزالدین در مراقد المعارف، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حسین حرزالدین در تاریخ نجف اشرف مطلب دیگری را نیز اضافه می‌کنند که امام بر جنازه نماز هم خواند.<ref>مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۸۸۳.</ref>
حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف نقل می‌کند در مقام امام علی(ع) که متصل به مرقد شیخ یمانی است، لوح سنگی بر بالای محراب است که در آن قصیده‌ای است که تصریح شده، اینجا مقام امام علی(ع) است برای روزی که او بر جنازه شیخ یمانی نماز گذاشت.
 
گاهی قضیه دوری مسافت در نقل جسم از یمن تا ارض الغری در عراق به‌عنوان اشکال مطرح می‌شود. احتمال وجود دارد که مرگ در زمان نزدیک اتفاق افتاده باشد یا این‌که مرگ در مکان متوسط بین یمن و عراق که نقل از آن مکان به نجف راحت‌تر بوده است و وصیت به دفن در وادی السلام به تبع این روایت آمده است.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص72-73.</ref>
 
== حرز یمانی ==
ابن‌طاووس در کتاب مهج الدعوات روایتی را نقل می‌کند که مردی یمانی به دیدار امام علی(ع) می‌آید و پس از ذکر داستان زندگی خود، از امام می‌خواهد که دعایی را به او آموزش دهد که از شر دشمنانش رهایی یابد که امام(ع) قلم و دواتی می‌خواهد و درخواست یمانی را می‌پذیرد. این دعا در کتب تاریخی معروف به حرز یمانی شده است.<ref>مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۴.</ref> بعضی از محققان ذکر کرده‌اند که آن مرد یمانی که صاحب حرز معروف است، ممکن است صافی صفا باشد.<ref>موسوعة النجف الاشرف العلمیة، ۱۴۳۶ق، ص۱۷۸ و ۱۸۰.</ref>
 
=== کاربری‌های امروزی مقام صافی صفا===
محل رصد فلکی<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۰.</ref>
مرکز علوم قرآنی<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۲.</ref>
موزه حرم<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۳.</ref>


این آستانه اکنون به صورت چهار گوش و به مساحت ۱۰۶ متر مربع و از سه طرف دارای رواق است. رواق جنوبی آن به قبر مختار متصل گردیده است و در مقابل حرم یک ایوان بزرگ قرار دارد، بر روی قبر نیز ضریحی نقره‌ای کار گذاشته شده است. این حرم دارای گنبد بزرگی است که ارتفاع آن از بالای بام حرم، ۱۸متر و از صحن شریف ۲۹متر است.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
به این مرقد در سفرنامه‌[[ابن جبیر]] در سال ۵۸۰ق<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، ص۱۶۹.</ref> و سفرنامه ابن بطوطه در سال ۷۲۵ق<ref>رحله ابن بطوطه، ابن بطوطه، ج۲، ص۵۵.</ref> اشاره شده است.
==زیارت‌نامه==
بخش‌هایی از زیارت‌نامه مسلم بن عقیل به شرح ذیل است:
«سَلامُ اللّه ِ وسَلامُ مَلائِكَتِهِ المُقَرَّبينَ ، وأنبِيائِهِ المُرسَلينَ ، وعِبادِهِ الصّالِحينَ ، وجَميعِ الشُّهَداءِ وَالصِّدّيقينَ ، وَالزّاكِياتُ الطَّيِّباتُ فيما تَغتَدي وتَروحُ ، عَلَيكَ يا مُسلِمَ بنَ عَقيل . أشهَدُ لَكَ بِالتَّسليمِ وَالتَّصديقِ ، وَالوَفاءِ وَالنَّصيحَةِ لِخَلَفِ النَّبِيِّ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِ وآلِهِ..السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا العَبدُ الصّالِحُ ، المُطيعُ للّه ِِ ولِرَسولِهِ ، ولِأَميرِ المُؤمِنينَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِم وسَلَّمَ ، السَّلامُ عَلَيكَ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ ومَغفِرَتُهُ ، وعَلى روحِكَ وبَدَنِكَ . أشهَدُ واُشهِدُ اللّه َ أنَّكَ مَضَيتَ عَلى ما مَضى بِهِ البَدرِيّونَ وَالمُجاهِدونَ في سَبيلِ اللّه ِ.. »<ref>المزار، شهید اول، ص۲۷۸-۲۸۰؛ المزار الکبیر، مشهدی، ۱۷۸-۱۷۹.</ref>
==آئین و مراسم==
هر ساله در ایام شهادت مسلم بن عقیل(ع)، که معروف به ایام مسلمیه می‌باشد، در [[کوفه]] دسته‌های عزاداری برپا شده و هر کدام از دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی، پس از حضور در کوفه سوی حرم مسلم بن عقیل حرکت کرده و در آنجا به مدیحه‌سرایی می‌پردازند. در این روزها مسجد کوفه سیاه‌پوش شده و در خیابان‌های منتهی به این مکان، موکب‌های پذیرایی از زائران راه‌اندازی می‌شود.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/7827876/ «ماجرای فال بد مسلم در حوالی کوفه/ وقتی نایب امام به خاطر دستور ولی به ماموریتش ادامه داد»]، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>
آئین سنتی ایام مسلمیه از حدود 80 سال قبل در حرم عبدالعظیم الحسنی در شهرری نیز از شب شهادت حضرت امام محمد باقر(ع) تا روز شهادت مسلم بن عقیل برگزار می‌شود.<ref>[http://www.shabestan.ir/detail/News/722407 «آیین سنتی ایام مسلمیه چیست؟ / ایام مسلمیه هیئت کجا برویم؟»]، سایت خبرگزاری شبستان.</ref>
==نگارخانه==
==نگارخانه==
<center><gallery widths="170" heights="150px" perrow="6" style="border: 5px solid #004225; box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -moz-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -webkit-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); border-radius: 0.5em; -moz-border-radius: 0.5em; -webkit-border-radius: 0.5em;">
<center><gallery widths="170" heights="150px" perrow="6" style="border: 5px solid #004225; box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -moz-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -webkit-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); border-radius: 0.5em; -moz-border-radius: 0.5em; -webkit-border-radius: 0.5em;">
پرونده:عکس قدیمی از حرم مسلم بن عقیل.jpg|عکس قدیمی از حرم مسلم بن عقیل
پرونده:گنبد مرقد اثیب یمانی.jpg|گنبد مرقد اثیب یمانی
پرونده:نمای گنبد حضرت مسلم از طرف مقام حضرت ابراهیم در مسجد کوفه.jpg|نمای گنبد حضرت مسلم از طرف مقام حضرت ابراهیم در مسجد کوفه
پرونده:نمای بیرونی از مرقد صافی صفا.jpg|نمای بیرونی از مرقد صافی صفا
پرونده:کوفه (4).jpg|نمای گنبد حضرت مسلم سلام الله از طرف محل فرود آمدن کشتی حضرت نوح سلام الله علیه بعد از فروکش کردن طوفان
پرونده:تصویری از مزار صافی صفا بعد از تخریب در سال ۲۰۰۳م.jpg|تصویری از مزار صافی صفا بعد از تخریب در سال ۲۰۰۳م
پرونده:کوفه (22).jpg|مقام امام صادق علیه السلام در مسجد کوفه - روبروی ورودی حرم حضرت مسلم سلام الله علیه
پرونده:تصویری از مزار صافی صفا بعد از تکمیل مرحله اول در سال ۲۰۱۲م.jpg|تصویری از مزار صافی صفا بعد از تکمیل مرحله اول در سال ۲۰۱۲م
پرونده:کوفه (11).jpg|ضریح حضرت مسلم سلام الله علیه از طرف شبستان مسجد کوفه
پرونده:مردم در حال زیارت از ضریح مرقد شیخ یمانی.jpg|مردم در حال زیارت از ضریح مرقد شیخ یمانی
پرونده:کوفه 14.jpg|حرم حضرت مسلم سلام الله علیه
پرونده:نمایی از ورودی مقام امام علی(ع) و مرقد شیخ یمانی.jpg|نمایی از ورودی مقام امام علی(ع) و مرقد شیخ یمانی
پرونده:کوفه (34).jpg|تصویر هوایی از زوار حضرت مسلم و هانی بن عروه سلام الله علیهما
پرونده:نمایی از محراب صافی صفا.jpg|نمایی از محراب صافی صفا
پرونده:کوفه (33).jpg|گنبد طلایی حضرت مسلم علیه السلام در مسجد کوفه
پرونده:نمایی دیگر از موزه صافی صفا و اشیای موجود در آن.jpg|نمایی از موزه صافی صفا
پرونده:کوفه (32).jpg|گنبد حضرت مسلم سلام الله علیه در شب
پرونده:مسجد کوفه2.jpg|مزار مسلم بن عقیل جنب مسجد کوفه
</gallery>
</gallery>
</center>
</center>


==پانویس==
== پانویس ==
 
{{پانویس}}
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}


==منابع ==
{{برگرفتگی
{{منابع}}
|پیش از لینک = کتاب
* '''[http://www.shabestan.ir/detail/News/722407 «آیین سنتی ایام مسلمیه چیست؟ / ایام مسلمیه هیئت کجا برویم؟»]'''، سایت خبرگزاری شبستان، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.
* '''رحله ابن بطوطه'''، ابن بطوطه، رباط، اكاديمية المملكة المغربية، بی‌تا.
|پس از لینک = بخش «مرقد صافی صفا»، ج1، ص73.
* '''رحله ابن جبیر'''، ابن جبیر، بیروت، دار ومكتبة الهلال، بی‌تا.
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5
* '''زیارتگاه‌های عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
}}
* '''دایرة‌المعارف تشیع'''، جمعی از نویسندگان، چاپ اول، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
* '''تاریخ النجف الاشرف'''، الشیخ محمدحسین حرز‌ الدین، تحقیق: عبدالرزاق حرز الدین، تهران، ط۱، ۱۳۸۵ق.
* '''الدلیل'''، منشورات مؤسسة كاشف الغطاء العامة، النجف، مؤسسة كاشف الغطاء العامة، بی‌تا.
* '''سفینة البحار'''، الشیخ عباس قمی، مؤسسة الطبع و النشر فی الاستانة الرضویة المقدسة، مشهد، ط۱، ۱۴۱۶ق.
* '''[https://www.yjc.news/fa/news/7827876/ «ماجرای فال بد مسلم در حوالی کوفه/ وقتی نایب امام به خاطر دستور ولی به ماموریتش ادامه داد»]'''، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
* '''صافی صفا بین النجف و الیمن'''، فاروق محسن الوالعبرة، العتبة العلویة المقدسة، النجف، ۱۴۴۱ق.
* '''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ۱۳۷۱ش.
* '''کشف الغمة'''، علی بن ابی‌الفتح الاربلی، دار الأضواء، بیروت، ۱۹۵۸م.
* '''مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها'''، محمدحسین حسینی جلالی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
* '''مراقد المعارف'''، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، الآداب، النجف، ۱۳۹۱ق.
* '''المزار'''، شهید اول محمد بن مکی، چاپ اول، قم، مدرسه امام مهدى(ع)، ۱۴۱۰ق.
* '''معارف الرجال فی تراجم العلماء و الأدباء'''، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، مطبعة النجف، النجف، ۱۳۸۳ق.
* '''المزار'''، سید مهدی القزوینی، تحقیق: جودت قزوینی، ط۱۵، بیروت، دار الرافدين للطباعة والنشر والتوزيع، بی‌تا.
* '''بحارالأنوار'''، علامه مجلسی، تحقیق: محمدمهدی السید حسن الموسوی الخرسان و السید ابراهیم میانجی و محمدباقر البهبودی، ط۲ المصححه، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
* '''المزار الکبیر'''، محمد بن جعفر مشهدی،چاپ اول، قم، نشر القیوم، ۱۴۱۹ق.
* '''ارشاد القلوب'''،‌حسن بن محمد دیلمی، مطبعة امیر، قم، ط۲، ۱۴۱۵ق.
* '''مسلم بن عقیل(ع)'''، محمد البغدادی، كربلاء، العتبة الحسينية المقدسة؛ قسم الشؤون الفكرية والثقافية، ۱۴۳۳ق.
* '''مهج الدعوات و منهج العبادات'''، رضی الدین علی بن طاووس، مؤسسة الأعلمی، بیروت، ط۱، ۱۴۱۴ق.
* '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر الخلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
* '''موسوعة النجف الاشرف العلمیة'''، مرکز النجف الاشرف للتألیف و التوثیق، ط۱، النجف الاشرف، ۱۴۳۶ق.
* '''[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]'''، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع)، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
* '''الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف'''، ابراهیم عبدالرضا شنون، مطبعة الیقظة، بغداد، ۲۰۰۹م.
* '''خزانة الادب'''، البغدادی، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطاء، دار الکتب العلمیة، بیروت، ط۱، ۱۴۱۷ق.
* '''[https://fa.shafaqna.com/news/613006/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی أُثیب الیمانی»]'''، خبرگزاری شفقنا.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{مکان‌های مقدس اسلامی}}
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}
{{نجف}}
{{نجف}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۴

مرقد صافی صفا
۵00px
اطلاعات اوليه
بنيانگذار علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح
تأسیس سال 759هجری
کاربری مسجد * زیارتگاه
مکان عراق * نجف * حدود 500 متری غرب حرم مطهر امام علی(ع) و در كنار بحر النجف
نام‌های دیگر صفّة صافی صفا
وقایع مرتبط محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی
مشخصات
مساحت 3،750 مترمربع
امکانات مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه

مرقد صافی صفا یمانی،

معرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به گفته حرز‌ الدین، مرقد صافی صفا از آثار تاریخی مشهور در شهر نجف است. در قدیم مقام امام علی(ع) به مقام الصفا و قبر یمانی در کنارش، به مقبرة الصفا شناخته‌ می‌شد که به این دو صافی صفا اطلاق می‌شد.[۱] بین علما مشهور شده که قبر یمانی در مقبره صافی صفا است.[۲] این مرقد به مقبرة الصفا و مقبرة الصخر نیز معروف است.[۳] از نام‌های دیگر این مکان، بقعه صفاة الصفا است[۴] که به مرور زمان برای سهولت در سخن‌گفتن از صفاة الصفا به صافی الصفا تبدیل شد.[۵]

این بقعه (صافی صفا) قبل از سکونت مردم در نجف، ابتدای راه نجف به عربستان[۶] مشهور به طریق الحج البری بود که مردم و کاروان‌ها برای استراحت در این منطقه یعنی صافی صفا جمع‌ می‌شدند.[۷] ذکر شده که امام علی(ع) هنگامی که برای خلوت و گوشه‌نشینی به این منطقه می‌آمده، حرکت کاروان ها را نگاه می‌کردند.[۸]

موقعیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مرقد در غرب شهر نجف، کنار بحر نجف واقع است.[۹] مرقد بین مسجدی که در آن مقام امیرالمومنین علی(ع) در سمت غربی و بین صحن مستعطیلی شرقی قرار دارد.[۱۰] در سمت شمالی مرقد، راهی است که به سمت مقام امام سجاد(ع) می رود.[۱۱]

تاریخچه بنا و معماری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تاریخ این قبر که به زمان امام علی(ع) می‌رسد[۱۲] در حدود قرن ششم قمری مشهور شد؛[۱۳] ولی پیشینه بنا، قرن هفتم قمری دانسته شده است.[۱۴] به نقل از شیخ محمدحسین حرزالدین، در کتیبه سنگی نصب شده بر ورودی در نوشته‌شده که بنای مرقد در سال ۷۵۹ق به دست علاء الدین بن میر مجید المدنی المداح با کمک حاج محتشم الفیحانی ساخته شد.[۱۵]

این بنا در سال ۱۱۴۲ق توسط شیخ تقی آل عصیده الخفاجی[۱۶] و در سال ۱۱۷۹ق به دست شخصی به نام علی که اصالتاً ترک بود، تجدید بنا شد.[۱۷] سدانت صافی صفا از حدود ۵قرن قبل، به عهده خاندان آل شنون و آل الدراویش است که آن‌ها نیز در سال‌های بعد دست به تجدید بنای مرقد زدند.[۱۸]

نقل‌شده که در سال ۱۲۲۶ق محمد حسین‌خان علاف (صدر اعظم دربار قاجار) به درخواست شیخ جعفر کاشف الغطاء شروع به ساخت دیوار جدیدی برای داخل کردن صافی صفا در شهر نجف کرد[۱۹] که در سال ۱۲۳۲ق به اتمام رسید.[۲۰] بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳م، مرقد تخریب شد که اداره اوقاف شیعیان و متولیان حرم، بازسازی حرم را برعهده گرفتند.[۲۱]

مدفون در بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این شخصیت و داستان دفنش، دلیلی است بر تاریخ شروع شیعه از زمان رسول‌الله(ص) و دلیل بر ولایت امام علی(ع) به طوری که شخص یمانی طبق شنیده‌هایش از پیامبر(ص) به فرزندانش وصیت می‌کند که جنازه‌اش را از یمن به ارض الغری(نجف) منتقل کننند تا در آنجا دفن شود، زیرا نبی اسلام(ص) فرمود که در اینجا شخصی دفن خواهد شد که مردم با شفاعتش وارد بهشت خواهند شد.[۲۲] همچنان که طبق فرموده دیگه پیامبر(ص) نیز امام علی(ص) و شیعه اش، رستگارند. (علی و شیعته هم الفائزون).[۲۳] حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف، از این شخص با عنوان الشیخ الیمانی یاد می‌کند.[۲۴] و در کتاب مراقد المعارف‌ خود، ذکر می‌کند که او مردی بود که جنازه‌اش از یمن به پشت کوفه آورده شد و در منطقه الغری(نجف) دفن شد و در ادامه ذکر می‌کند که این شخص گاهی به یمانی هم شناخته می‌شود و گاهی هم به مقبرة الصفا و در این اواخر صفة الصفا هم به او اطلاق می‌گردد، گرچه مردم به آن صافی صفا می‌گویند.[۲۵] محمد حرز الدین در کتاب معارف الرجال ذکر می‌کند که در مقام امام علی(ع) صخره‌ای است که بر روی آن دو بیت شعر به صورت فارسی نوشته شده که متعلق به سال ۱۱۶۵ق است که در آن این منطقه به نام صفة الصفا نام برده می‌شود.[۲۶]

عده‌ای از علما، یمانی را از اصحاب اویس قرنی می‌دانند و عده‌ای دیگر او را از شاگردان اویس قرنی ذکر می‌کنند،[۲۷] همچنان که حرز الدین از دسته دوم است و بر آن تأکید دارد.[۲۸]

داستان دفن یمانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار روایتی را ذکر می‌کند که امام علی(ع) با عده‌ای از یاران نزدیکش در منطقة الصفا نشسته بود که به یارانش می‌فرماید که چیزی را که من می‌بینم شما هم می‌بینید؟ یاران عرض می‌کنند که چه چیزی؟ امام(ع) ذکر می‌کند که شتری را می‌‌بیند که بر روی آن جنازه‌ای بسته شده که مردی آن را می‌کشد و بعد سه روز به اینجا می‌رسد.[۲۹] این قصه را دیلمی در کتاب ارشاد القلوب ذکر می‌کند و به تبع آن دیگر علما همچون مجلسی در بحار الانوار، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حرز الدین در تاریخ النجف الاشرف و مراقد المعارف ذکر کردند به طوری که استحباب دفن مردگان در نجف را به ذکر همین روایت در کتاب ارشاد القلوب دیلمی منتسب می‌کنند.[۳۰] در کتب فقهی روایت یمانی مجوز برای نقل مردگان ذکر شده، مانند نقل جنازه مردگان به سوی اماکن مقدس در کنار امام علی(ع)، به دلیل این‌که حاصل می‌شود برای میت با این انتقال، ثواب و نجاتی از عقاب.[۳۱] روایت شده که امیرالمؤمنین(ع) هنگامی که می‌خواست با خودش خلوت کنه به اطراف سرزمین مشرف به نجف می‌آمد. روزی که امام(ع) آنجا بود، مردی سوار بر شتر در حالی که جنازه‌ای حمل می‌کرد از بیابان آمد. تا اینکه امام علی(ع) را دید، به سمت امام آمد و سلام کرد و امام جواب سلامش را داد. امام به سوار گفت از کجا می‌آیی؟ سوار گفت از یمن، امام گفت این جنازه چیه که با توست؟ سوار گفت جنازه پدرم است که برای دفن در این مکان آوردم. امام گفت چرا در زمین خودتان دفنش نکردید؟ سوار گفت چون پدرم به من وصیت کرد که این کار را انجام دهم به طوری که به من گفت در این مکان مردی دفن می‌شود که همه داخل در شفاعتش می‌شوند. امام به سوار گفت آن شخص را می‌شناسی؟ سوار گفت نه، امام سه بار گفت به خدا قسم آن مرد منم، پس بایست و پدرت را دفن کن، آن سوار نیز ایستاد و پدرش را دفن کرد. حرزالدین ذکر می‌کند که این مطلب در کتاب انیس الزائرین نیز ذکر شده است.[۳۲] محمد حرزالدین در مراقد المعارف، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حسین حرزالدین در تاریخ نجف اشرف مطلب دیگری را نیز اضافه می‌کنند که امام بر جنازه نماز هم خواند.[۳۳] حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف نقل می‌کند در مقام امام علی(ع) که متصل به مرقد شیخ یمانی است، لوح سنگی بر بالای محراب است که در آن قصیده‌ای است که تصریح شده، اینجا مقام امام علی(ع) است برای روزی که او بر جنازه شیخ یمانی نماز گذاشت.

گاهی قضیه دوری مسافت در نقل جسم از یمن تا ارض الغری در عراق به‌عنوان اشکال مطرح می‌شود. احتمال وجود دارد که مرگ در زمان نزدیک اتفاق افتاده باشد یا این‌که مرگ در مکان متوسط بین یمن و عراق که نقل از آن مکان به نجف راحت‌تر بوده است و وصیت به دفن در وادی السلام به تبع این روایت آمده است.[۳۴]

حرز یمانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابن‌طاووس در کتاب مهج الدعوات روایتی را نقل می‌کند که مردی یمانی به دیدار امام علی(ع) می‌آید و پس از ذکر داستان زندگی خود، از امام می‌خواهد که دعایی را به او آموزش دهد که از شر دشمنانش رهایی یابد که امام(ع) قلم و دواتی می‌خواهد و درخواست یمانی را می‌پذیرد. این دعا در کتب تاریخی معروف به حرز یمانی شده است.[۳۵] بعضی از محققان ذکر کرده‌اند که آن مرد یمانی که صاحب حرز معروف است، ممکن است صافی صفا باشد.[۳۶]

کاربری‌های امروزی مقام صافی صفا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محل رصد فلکی[۳۷] مرکز علوم قرآنی[۳۸] موزه حرم[۳۹]

نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷.
  2. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.
  3. معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۵.
  4. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۹ و ۵۰؛ خزانة الادب، البغدادی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۷۲.
  5. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.
  6. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.
  7. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۳-۱۰۴.
  8. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۱۳۸.
  9. تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸؛ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.
  10. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۳.
  11. تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸.
  12. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.
  13. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.
  14. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.
  15. تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
  16. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
  17. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.
  18. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۲۱؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۴؛ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»، خبرگزاری شفقنا.
  19. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۷ و ۱۲۷.
  20. الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۹.
  21. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۱۸.
  22. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۶.
  23. کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۵۳.
  24. تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶.
  25. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.
  26. معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۴.
  27. مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۶.
  28. معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۶۴.
  29. بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۱، ص۳۵۸.
  30. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۸؛ نگاه کنید به: بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳؛ مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹.
  31. تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۴۰؛ کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۱۵۷.
  32. بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳.
  33. مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۸۸۳.
  34. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص72-73.
  35. مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۴.
  36. موسوعة النجف الاشرف العلمیة، ۱۴۳۶ق، ص۱۷۸ و ۱۸۰.
  37. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۰.
  38. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۲.
  39. صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۳.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد صافی صفا»، ج1، ص73. است.
  • تاریخ النجف الاشرف، الشیخ محمدحسین حرز‌ الدین، تحقیق: عبدالرزاق حرز الدین، تهران، ط۱، ۱۳۸۵ق.
  • سفینة البحار، الشیخ عباس قمی، مؤسسة الطبع و النشر فی الاستانة الرضویة المقدسة، مشهد، ط۱، ۱۴۱۶ق.
  • صافی صفا بین النجف و الیمن، فاروق محسن الوالعبرة، العتبة العلویة المقدسة، النجف، ۱۴۴۱ق.
  • کشف الغمة، علی بن ابی‌الفتح الاربلی، دار الأضواء، بیروت، ۱۹۵۸م.
  • مراقد المعارف، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، الآداب، النجف، ۱۳۹۱ق.
  • معارف الرجال فی تراجم العلماء و الأدباء، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، مطبعة النجف، النجف، ۱۳۸۳ق.
  • بحارالأنوار، علامه مجلسی، تحقیق: محمدمهدی السید حسن الموسوی الخرسان و السید ابراهیم میانجی و محمدباقر البهبودی، ط۲ المصححه، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  • ارشاد القلوب،‌حسن بن محمد دیلمی، مطبعة امیر، قم، ط۲، ۱۴۱۵ق.
  • مهج الدعوات و منهج العبادات، رضی الدین علی بن طاووس، مؤسسة الأعلمی، بیروت، ط۱، ۱۴۱۴ق.
  • موسوعة النجف الاشرف العلمیة، مرکز النجف الاشرف للتألیف و التوثیق، ط۱، النجف الاشرف، ۱۴۳۶ق.
  • الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ابراهیم عبدالرضا شنون، مطبعة الیقظة، بغداد، ۲۰۰۹م.
  • خزانة الادب، البغدادی، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطاء، دار الکتب العلمیة، بیروت، ط۱، ۱۴۱۷ق.
  • «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی أُثیب الیمانی»، خبرگزاری شفقنا.