کاربر:Mo.ali.rezapour/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها

== تعریف ==

رمل در فقه عبارت است از هروله کردن،<ref>القاموس الفقهي، ص153؛ مستند الشيعه، ج12، ص78؛ معجم لغة الفقها، ص227.</ref>  نوعي حرکت ميان راه رفتن و دويدن،<ref>ذخيرة المعاد، ج1، ص646؛ مستند الشيعه، ج12، ص78.</ref> تند راه رفتن همراه با نزديک گذاشتن گام­ها است.<ref>مجمع البحرين، ج‌5، ص 385.</ref> به گونه اي که شانه­ها حرکت کرده و تکان بخورند.<ref>لسان العرب، ج‌11، ص 295؛ تاج العروس، ج‌14، ص 294((رمل))</ref> برخي گفته اند: رمل عبارت است از تکان دادن شانه ها، همراه با گام هاي کوچک، همانند شخص مبارزي که با غرور ميان دو صف دوست و دشمن حرکت مي کند.<ref>معجم مصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج2، ص183.((رمل))</ref> برخي از فقهاي اهل سنت تعريفي متفاوت از رمل ارائه داده وگفته اند: رمل عبارت است از اضطباع و تکان دادن شانه ها به اين صورت که حج گزار يکي از دو جانب لباس احرام* را داخل در زير بغل کرده و بر شانه ديگر اندازد و هنگام حرکت دو کتف خود را با دويدن آرام تکان دهد.<ref>المبسوط، سرخسي، ج4، ص 10.</ref> در لغت عرب به اين نوع راه رفتن «خَبَب» گفته مي شود.<ref>لسان العرب، ج1، ص341؛ تاج العروس، ج1، ص447؛ الحدائق الناضره، ج16، ص128-129.</ref> در برخي از روايات اهل بيت(ع) و  اهل سنت، از رمل با عنوان «سعي»<ref>الکافي، ج4، ص434؛ تهذيب الاحکام، ج5، ص149؛ الحدائق الناضره، ج16، ص276.</ref>، «هروله»<ref>وسائل الشيعه، ج13، ص503؛ مستدرک الوسائل، ج9، ص444.</ref> و « خَبَب»<ref>مستدرک الوسائل، ج10، ص54و67.</ref> نيز ياد شده است.

== رمل در طواف ==

ميان فقهاي اماميه در اصل استحباب رَمَل در طواف اختلاف نظر وجود دارد. عده­اي از فقها آن را مستحب دانسته­اند.<ref>المبسوط، الطوسی، ج1، ص 356؛ الوسيلة ، ص 172 _ 173؛ قواعد الاحکام، ج1، ص428.</ref> در مقابل برخي ديگر اعتدال در حرکت را در حال طواف مستحب و جزء سنت­هاي طواف شمرده­اند.<ref>النهاية ؛ ص: 237؛  قواعد الأحكام؛ ج‌1، ص 428؛ مختلف الشيعة، ج‌4، ص 183.</ref> برخي از فقها از جمله صيمري<ref>غاية المرام، ج‌1، ص 454.</ref> و شهيد ثاني،<ref>الروضة البهية ج‌2، ص 254.</ref> ادعاي شهرت بر استحباب اعتدال در طواف کرده اند. مستند قائلين به اين نظر، روايت عبدالرَّحمنِ بنِ سَيَابَة است که در آن امام صادق(ع) حرکت با اعتدال را بهتر از حرکت کند يا سريع دانسته اند<ref>الكافي ، ج‌4، ص 411؛ تهذيب الأحكام، ج‌5، ص 109؛ وسائل الشيعة، ج‌13، ص 352.‌</ref> و نيز روايت ابن عيسى<ref>وسائل الشيعة، ج‌13، ص 353‌.</ref> که در آن از حرکت آرام امام سجاد در حال طواف ياد شده است.<ref>مختلف الشيعة، ج‌4، ص 183‌؛ إيضاح الفوائد ج‌1، ص 300‌؛ جواهر الكلام، ج‌19، ص 350.</ref> فخرالمحققين بر استحباب اعتدال در طواف ادعاي اجماع امت را کرده است.<ref>إيضاح الفوائد ، ج‌1، ص 300‌.</ref> محقق کرکي عدم استحباب رمَل را قول صحيح تر در مذهب و مشهور بين  اصحاب دانسته است.<ref>جامع المقاصد ، ج‌3، ص .199‌</ref> برخي در تبيين عدم استحباب رمل در طواف گفته اند: از رواياتي که در مورد رمل رسول خدا و اصحاب آن حضرت در طواف وارد شده استفاده مي شود که اين عمل مخصوص همان عصر پيامبر(ص) در  عمرة القضاء بوده است تا در آن روز مسلمانان قدرت و توان خود را به مشرکان نشان دهند و با از بين رفتن موضوع و هدف اين عمل در عصرهاي ديگر، رمل استحبابي ندارد. رواياتي که از عدم رمل رسول خدا (ص) و اهل بيت(ع)پس از آن زمان و فرمان ندادن پيامبر(ص) به اين امر ياد کرده نيز مويد همين امر است، از اين رو قائلين به استحباب اين عمل هيچ دليلي بر استحباب آن پس از پيامبر(ص) ندارند.<ref>الحدائق الناضره، ج16، ص127-128.</ref>

فقهاي مذاهب چهارگانه اهل سنت،  اعم از حنفيه،<ref>المبسوط، سرخسي، ج4، ص 438؛ بدائع الصنائع، ج2، ص 160.</ref> مالکيه،<ref>الموطأ، ج1، ص 364؛ الشرح الكبير، ابوالبرکات، ج2، ص 43.</ref> شافعيه<ref>الأم، ج2، ص 191،230؛ فتح العزيز، ج 7، ص 324؛ المجموع، ج3، ص 197، ج8، ص 14.</ref> و حنبليه،<ref>المحرر في الفقه، ج1، ص 245؛ مختصر الخرقي، ج1، ص 53.</ref> رمَل را به اتفاق از مستحبات و از سنت­هاي طواف مي دانند. مستند آنان، روايت جابر<ref>صحيح مسلم، ج2، ص 64-65؛ سنن الترمذي، ج2، ص 174؛ سنن ابن ماجه، ج2، ص 983.</ref> و عبدالله بن عمر<ref>سنن ابن ماجه، ج2، ص 983؛ صحيح مسلم، ج4، ص64-65.</ref> است که در آن از  رمل رسول خدا(ص) در حجة الوداع ياد شده است؛ در حالي که مشرکان در آن سال در مسجد الحرام حضور نداشتند .<ref>المبسوط ،الطوسی، ج4، ص 438</ref> اينان از حديث ابن عباس که در آن رمل اختصاص به صدر اسلام و براي اظهار قدرت در برابر مشرکان دانسته شده،<ref>سنن ابي داود، ج1، ص421؛ السنن الکبري، ج5، ص82؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص10.</ref> پاسخ داده  و گفته اند: پيامبر (ص) بعد از فتح مکه در حجة الوداع و نيز اصحاب بعد از آن حضرت رمَل کرده­اند. همچنين مسلمانان نسل به نسل اين عمل را انجام داده­اند به گونه اي که رمَل به سنتي متواتر ميان مسلمانان تبديل شده است.<ref>بدائع الصنائع ، ج2، ص 160؛ المغني، ج3، ص 387-389.</ref> بنابراين، هر چند سبب اولين رمَل ميان مسلمانان که اظهار قوت و نيرو در برابر مشرکان بوده از بين رفته است، ولي سنت رمَل به حال خود باقي مانده است؛ زيرا بقاء سبب شرط بقاء حکم نيست، همانند رمي جمرات که سبب نخست آن رمي شيطان از سوي حضرت ابراهيم بوده، ولي سبب ياد شده از بين رفته و اين عمل پس از آن حضرت به عنوان يک سنت باقي مانده است. از عمر بن خطاب نيز روايت شده که گفته است: هر چند مشرکان در اين عصر وجود ندارند؛ ليکن به تبعيت از رسول خدا (ص) در طواف رمَل مي کنم.<ref>بدائع الصنائع ، ج2، ص 160؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص 438</ref>

قائلين به استحباب رَمَل از فقهاي اماميه، برآنند که رمل تنها در سه شوط نخست استحباب دارد و در چهار شوط ديگر طواف کننده بايد با اعتدال طواف کند.<ref>المبسوط، الطوسی، ج1، ص 356؛ تحرير الأحكام ج‌1، ص 585؛ 173؛ الدروس الشرعیه، ج‌1، ص 399.</ref> دليل اين امر اقتداي به رسول خداست که آن حضرت فرمان داد تا مسلمانان در طواف عمره در سه شوط نخست طواف رمل کنند.<ref>مختلف الشيعه، ج4، ص182غ مسالک الافهام، ج2، ص343.</ref> فقهاي اهل سنت  نيز با استناد به رواياتي از جابر، ابن عباس و ابن عمر رمَل را تنها در سه شوط نخست طواف سنت دانسته و برآنند که در چهار شوط بعدي استحباب ندارد.<ref>الأم، ج2، صص 191 و 230؛ فتح العزيز، ج 7، صص 324 و 326؛ بدائع الصنائع ، ج2، ص 160.</ref> ليکن به نظر برخي از آنان اگر کسي در همه هفت شوط رمَل کند، چيزي بر عهده او نيست؛<ref>المبسوط، الطوسی، ج5، ص 33؛ المدونة الکبري، ج3، ص 40</ref> زيرا مشي در چهار شوط آخر از آداب طواف است و ترک آداب اشکالي ندارد.<ref>المبسوط، الطوسی، ج5، ص 33.</ref>

به اتفاق فقيهان شيعه<ref>تذکرة الفقهاء، ج8، ص135؛ جامع المقاصد ، ج‌3، ص 199‌؛ جواهر الکلام، ج19، ص352.</ref> و اهل سنت<ref>الام، ج2، ص192؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص10و11؛ المغني، ج3، ص412</ref> رمَل تنها بر مردان مستحب است و براي زنان استحباب ندارد.

'''کدام طواف'''

پيروان اين ديدگاه در اين که رمَل در کدام طواف استحباب دارد، اختلاف نظر دارند. بيشتر فقهاي اماميه رَمَل را تنها در طواف قدوم مستحب دانسته­اند.<ref>المبسوط، ج1، ص 356؛ تحرير الأحكام ج‌1، ص 585؛ إيضاح الفوائد ، ج‌1، ص 300، 254.</ref> مراد از طواف قدوم اولين طوافي است که حج گزار پس از وارد شدن به مکه بجا مي آورد، چه طواف واجب يا مستحب باشد و نيز چه جزو اعمال حج يا عمره باشد يا به طور مستقل حج گزار آن را انجام دهد؛<ref>مستند الشيعه، ج12، ص78؛ جواهر الکلام، ج19، ص353.</ref> ولي برخي همانند اهل سنت، طواف قدوم را اولين طواف مستحبي حج گزار در حج افراد و قران دانسته اند که پس از ورود به مکه و قبل از وقوف، آن را انجام مي دهد.<ref>مستند الشيعه، ج12، ص78؛ جواهر الکلام، ج19، ص353.</ref> برخي ديگر مانند ابن حمزه رمل را  در طواف زيارت(طواف حج پس از اعمال مني)<ref>معجم الفاظ الفقه، ص273؛ معجم الغة الفقهاء، ص235.</ref>، نيز مستحب دانسته­اند.<ref>الوسيلة ، ص172 و 173؛ مختلف الشيعة ، ج‌4، ص 183‌؛ جواهر الكلام ، ج‌19، ص 350.</ref>. برخي فقيهان اماميه بر نبودن رَمَل در همه­ي طواف­ها<ref>إيضاح الفوائد ، ج‌1، ص 300‌.</ref> و نيز طواف نساء و وداع ادعاي اجماع کرده اند.<ref>جامع المقاصد ، ج‌3، ص 199؛ غاية المرام ، ج‌1، ص 454؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص400.</ref>

فقهاي اهل سنت نيز در اين که رمَل در همه طواف­ها استحباب ندارد، اختلافي ندارند؛<ref>فتح العزيز، ج 7، ص 329.</ref> اما در اين که در کدام طواف رمَل سنت است، اختلاف کرده­اند. اعتقاد برخي بر آن است که رمَل تنها در طواف قدوم سنت است.<ref>مختصر الخرقي، ج1، ص 58؛ فتح العزيز، ج 7، ص 329؛ المغني، ج3، ص 388-389.</ref> در مقابل عده­اي قائلند که رمَل در هر طوافي که سعي داشته  باشد، سنت است و در هر طوافي که بعد آن سعي نباشد، سنت نيست.<ref>بدائع الصنائع ، ج2, 160،165؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص 438؛ فتح العزيز، ج 7، ص 329.</ref> صاحب «بدايع الصنائع» قول دوم را به عامه اصحاب نسبت داده است.<ref>بدائع الصنائع ، ج2، ص 160.</ref> بنابر هر دو قول در طواف وداع رمَل نيست.<ref>فتح العزيز، ج 7، ص 329؛ بدائع الصنائع ، ج2، ص 160.</ref>

هروله و رمل ميان صفا و مروه- بر خلاف رمل در طواف که در مشروعيت و فضيلت آن پس از پيامبر (ص) اختلاف است- از جمله اعمالي است که در روايات متعدد بر مشروعيت و فضيلت آن در همه عصرها تاکيد شده و همه فقيهان مذاهب اسلامي در اين باره اتفاق نظر دارند. در رواياتي از امام صادق(ع) تشريع هروله در سعي بدان جهت دانسته شده است که در اين مکان، شيطان بر حضرت ابراهيم(ع) ظاهر شد و آن حضرت به فرمان جبرئيل (ع) براي دور کردن وي به دنبال او هروله نمود، پس از اين عمل شيطان فرار کرده و از آن حضرت دور شد، از اين رو اين عمل در ميان حج گزاران سنت شد.<ref>علل الشرايع، ج2، ص432؛ من لايحضره الفقيه، ج2، ص196.</ref> در حديثي ديگر از آن حضرت،  سبب تشريع اين عمل ذليل شدن جبارين دانسته شده است.<ref>الکافي، ج4، ص434؛ وسائل الشيعه، ج13، ص467.</ref> در رواياتي ديگر از اهل بيت(ع) سعي ميان صفا و مروه بدان سبب که هر جباري در آن ذليل مي شود از محبوب ترين اعمال در نزد خدا دانسته شده است.<ref>علل الشرايع، ج2، ص433؛ وسائل الشيعه، ج13، ص471.</ref> در روايات متعددي از ابن عباس، ابن عمر و جابر بن عبد الله نقل شده است که رسول خدا (ص) همراه با گروهي از مسلمانان در سعي صفا و مروه رمل کرد.<ref>سنن النسائي، ج5، ص242و243؛ السنن الکبري، ج5، ص79.</ref>

به نظر فقهاي اماميه مستحب است حج گزار در موضعي خاص از سعي صفا و مروه  هروله کند.<ref>تذكرة الفقهاء، ج‌8، ص 134؛ جواهر الكلام ، ج‌19، ص 424‌؛ مجمع الفائدة ، ج‌7، ص 168.</ref> بسياري از فقها از جمله علامه حلي،<ref>تذكرة الفقهاء، ج‌8، ص 135‌؛  منتهى المطلب ، ج‌10، ص 411.</ref> فاضل هندي<ref>کشف اللثام ، ج‌6، ص15.</ref> و صاحب جواهر<ref>جواهر الكلام ، ج‌19، ص 424.‌</ref> بر استحباب رمَل در سعي ادعاي اجماع کرده‌­اند. دليل ديگر استحباب، روايات از جمله روايت معاوية بن عمار<ref>التهذيب الاحکام، ج 5، ص 148؛ وسائل الشيعة، ج‌13، ص 482.</ref> و روايت سماعه<ref>التهذيب الاحکام، ج 5، ص 148؛ وسائل الشيعة، ج‌13، ص 482.</ref> است که در آن ها از هروله ميان صفا و مروه ياد شده است.<ref>منتهى المطلب ، ج‌10، ص 411 - 412؛ جواهر الكلام ، ج‌19، ص 424‌.</ref>

از ميان فقهاي اماميه به  ابي الصلاح حلبي<ref>الکافي في الفقه، ص 196</ref> و شيخ مفيد<ref>احکام النساء، ص33.</ref> قول وجوب هروله در سعي نسبت داده شده است؛<ref>مختلف الشيعه، ج4، ص214؛ جواهر الکلام، ج19، ص425.</ref> ولي برخي برآنند که کلام ابي الصلاح در اين باره صراحت و بلکه ظهور در وجوب ندارد و از کلام شيخ مفيد نيز استحباب موکد اين عمل استفاده مي شود.<ref>کشف اللثام، ج6، ص15؛ جواهر الکلام، ج19، ص425.</ref> فقهاي اهل سنت، نيز رمل را يکي از مستحبات و سنت هاي سعي، دانسته اند.<ref>روضة الطالبين، ج2، ص369؛ بداية المجتهد، ج1، ص 273.</ref>

همچنين به اتفاق فقيهان اماميه<ref>أحكام النساء، ص 33؛ تذكرة الفقهاء، ج‌8، ص 136‌؛ مجمع الفائدة، ج‌7، ص 168‌.</ref>  و اهل سنت<ref>الام، ج2، ص194؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص33؛ المغني، ج3، ص412.</ref> استحباب رمَل و هروله در صفا و مروه مخصوص مردان بوده و براي زنان استحباب ندارد؛ دليل اين امر آن است که ترک رمَل با ستر و پوشش زنان مناسب­تر است<ref>تذكرة الفقهاء، ج‌8، ص 136‌؛ المغني، ج3، ص413؛ کتاب الام، ج2، ص192.</ref> يا  رمَل در اصل براي اظهار صلابت و قدرت تشريع شده است و صلابت و اظهار قدرت از زنان خواسته نشده است.<ref>المغني، ج3، ص412.</ref> افزون بر اين در اين باره به رواياتي از اهل بيت(ع)<ref>كشف اللثام، ج‌6، ص 15- 16‌.</ref> و احاديثي منقول از صحابه<ref>الام، ج2، ص192؛ فقه السنه، ج1، ص715.</ref> نيز استناد شده است. برخي از فقهاي اهل سنت گفته اند: مستحب است زنان در شب در صورت خلوت بودن مسعي رمل کنند.<ref>المجموع، ج8، ص75.</ref>

== رَمَل در وادي محسر ==

وادي محسر به سرزمين ميان مشعر و منا گفته مي شود<ref>مستند الشيعه، ج12، ص281؛ جواهر الکلام، ج19، ص13؛ المجموع، ج8، ص129.</ref> و بدان جهت به اين نام نامگزاري شده است که اصحاب فيل در اين مکان درمانده و ناتوان شدند.<ref>مجمع البحرين، ج3، ص268؛ معجم الفاظ الفقه الجعفري، ص 373.</ref> به نظر فقهاي اماميه<ref>مستند الشيعه، ج12، ص281؛ الحدائق الناضره، ج17، ص5.</ref> و اهل سنت،<ref>المجموع، ج8، ص125؛ المغني، ج3، ص415؛ مواهب الجليل، ج4، ص154.</ref> مستحب است حج گزار در صورت سواره بودن مرکب خود را با شتاب حرکت دهد و در صورت پياده بودن رمل و هروله کند. دليل اين امر علاوه بر اجماع،<ref>کشف اللثام، ج6، ص109؛ مدارک الاحکام، ج7، ص445؛ جواهر الکلام، ج19، ص99.</ref> اقتداي به پيامبر اکرم(ص) در شتاب دادن به مرکب خود در اين سرزمين<ref>مستند الشيعه، ج12، ص281؛ المجموع، ج8، ص125؛ المغني، ج3، ص415.</ref> و رواياتي از اهل بيت(ع) است که از در آن ها به هروله در اين سرزمين فرمان داده شده است.<ref>مستند الشيعه، ج12، ص281؛ الحدائق الناضره، ج17، ص5.</ref> برخي از فقهاي اهل سنت گفته اند: دليل استحباب هروله آن است که اين سرزمين موقف نصاري است، از اين رو مستحب است مسلمان با آنان مخالفت کرده و با شتاب از آن عبور کند.<ref>المجموع، ج8، ص143و145؛ کشاف القناع، ج2، ص579.</ref> به نظر فقهاي اماميه، اگر حج گزار به عمد يا سهو يا به جهت جهل هروله را ترک کند مستحب است باز گشته و با هروله از اين سرزمين عبور کند؛ هر چند به مکه بازگشته باشد. مستند اين امر رواياتي از امام صادق(ع)

 

است که در آنها به بازگشت و انجام اين امر فرمان داده شده است.<ref>تذکرة الفقهاء، جج، ص212؛ حدائق الناضره، ج17، ص6؛ مناسک الحج، گلپايگاني، ص143.</ref>

 

مقدار هروله در اين سرزمين به نظر فقيهان اماميه به اندازه صد قدم يا صد زراع است، دليل اين امر رواياتي است که در آن ها به رمل به همين مقدار فرمان داده شده استو<ref>جامع المقاصد، ج3، ص232؛ حدائق الناضره، ج17، ص5؛ مستند الشيعه، ج12، ص281.</ref> ولي فقهاي اهل سنت از رمل به مقدار پرتاب يک سنگ سخن گفته اند، زيرا در روايتي از جابر آمده است که پيامبر(ص) مقدار اندکي مرکب خودش را با شتاب حرکت داد.<ref>الام، ج2، ص233؛ الدر المختار، ج2، ص564؛ کشاف القناع، ج2، ص579.</ref> و نيز در حديثي ديگر آمده است که ابن عمر مرکبش را به اندازه پرتاب سنگي حرکت داد.<ref>المجموع، ج8، ص144.</ref>