|
|
| (۵۶۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''امام علی(ع)''' امام اول شیعیان و همسر [[حضرت زهرا(س)]] و [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] و [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن(ع)]] است.
| | جامی |
| | ==معرفی== |
| | مولانا نورالدین عبدالرحمان جامی، شاعر، ادیب و صوفی نامدار قرن نهم است. |
|
| |
|
| == زندگی و جایگاه ==
| | وی در زمان تحصیل در سمرقند با تعالیم نقشبندیه آشنا شد، پس از بازگشت به هرات، سعدالدین کاشغری را به عنوان مرشد خود برگزید و پس از مرگ وی، با خواجه عبیدالله احرار آشنا شد (مایل هروی، 1377، ص130؛ افصح‌زاد، 1378، ص222). او آن چنان تحت تأثیر شخصیت خواجه احرار قرار گرفت که بنا به دستور وی در 68 سالگی مطالعه و مباحثه را ترک گفت و به تصوف روی آورد (عبدالغفور لاری، 1343، صص26ـ23). وی تا آخر عمر به طریقت نقشبندیه پایبند و معتقد بود و در تبلیغ آن بسیار کوشید (مایل هروی، 1377، صص231ـ230). با این حال تفاوت‌هایی نیز با دیگر طریقتها داشت؛ به طوری‌که گاهی به سماع میپرداخت، اما هیچ گاه چله ننشست (عبدالغفور لاری، 1343، ص7؛ افصح‌زاد، 1378، ص130). |
| علی بن ابی‌طالب در سال ۳۰ عام‌الفیل<ref>الکافی، ج۱، ص۴۵۲.</ref> (۲۳ سال قبل از هجرت) در مکه و داخل کعبه متولد شد.<ref>الإرشاد، ج۱، ص۵.</ref><ref>سیره معصومان، ج۳، ص۴.</ref> امام علی(ع) از کودکی در خانه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] رشد یافت.<ref>دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، ج۱، ص۸۸.</ref><ref>حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۴۸.</ref> وی به عنوان نخستین مسلمان مرد شناخته میشود.<ref>الإرشاد، ج۱، ص۶.</ref> امام علی همسر حضرت زهرا(س)<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۶.</ref>.<ref>حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص۴۹.</ref>.<ref>سیره معصومان، ج۳، ص۱۵.</ref> و پدر امام حسین(ع) و امام حسن(ع) و حضرت زینب.<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۱۲۶.</ref> و حضرت عباس.<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۱۸۵.</ref> است. امام در سال چهلم هجرت به شهادت رسید.<ref>الکافی، ج۱، ص۴۵۲.</ref><ref>الإرشاد، ج۱، ص۹.</ref> و در شهر نجف دفن گردید.<ref>پيشوايى، مهدى، سيره پيشوايان، قم: مؤسسه امام صادق(عليه السلام)، 1390، ص۳۵.</ref>
| |
|
| |
|
| شیعیان برای حضرت علی(ع) مقام امامت و خلافت پس از پیامبر را قائل هستند.<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، دار الأضواء - بیروت، ص۱۷.</ref> شیعیان معتقد هستند مقام امامت حضرت علی از سوی خداوند به پیامبر رسیده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۹۲ تا ص۵۳۶.</ref> شیعیان رهبری جامعه اسلامی را پس از درگذشت پیامبر (ص) از آنِ حضرت علی (ع) می‌دانند.<ref>جعفر سبحانی، منشور عقاید امامیّه، قم، مؤسسة الإمام الصادق ع، ص۱۴۹.</ref> همچنین معتقد هستند جانشین پیامبر باید از طریق وحی الهی به پیامبر تعیین گردد؛ و پیامبر از سوی خداوند علی را خلیفه پس از خود معین کرده است.<ref>جعفر سبحانی، منشور عقاید امامیّه، قم، مؤسسة الإمام الصادق ع، ص۱۵۱.</ref> وی را پس از پیامبر از خلافت کنار زدند و او به مدت بیست و پنج سال در زمان سه خلیفه اول خانه نشین بود. و پس از کشته شدن خلیفه سوم به دعوت مردم به خلافت رسید.ص۵.<ref>طباطبایی، محمد حسین، سيری کوتاه در زندگانی ائمه عليهم السلام، کانون انتشارات ناصر - قم، ۱۳۷۲ش،</ref> وی در زمان خلافت خود که نزدیک پنج سال طول کشید سیرت پیامبر را داشت و دست به اصلاحاتی زد.ص۵. وی در شب بیست و یکم ماه رمضان به دست خوارج شهید شد.ص۶.<ref>طباطبایی، محمد حسین، سيری کوتاه در زندگانی ائمه عليهم السلام، کانون انتشارات ناصر - قم، ۱۳۷۲ش،</ref> امام علی با خواست عمومی و اصرار مردم.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۴۹.</ref> در سال ۳۵ هجری به خلافت رسید.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، سیاست نامه امام علی علیه السلام، ترجمه
| | ورود جامی به دربار هرات همزمان با حکومت ابوالقاسم بابر بود. (مایل هروی، 1377، ص86). با گذشت زمان بر نفوذ و قدرت جامی در دربار تیموری افزوده شد تا آنکه در سالهای 877 ـ 870 قمری در مرکز قدرت رسمی و دیوانی قرار گرفت و ضمن حفظ زندگی عارفانه و ارشاد مریدان، دولتمردان را هم زیر نفوذ خود آورد (فراهانی منفرد، 1382، ص265). از جمله این دولتمردان، امیرعلیشیر نوایی، وزیر سلطان حسین بایقرا، بود که به سبب ارادت به جامی، در زمره مریدان نقشبندیه درآمد و از آن پس مردم، جامی را به تبع وی «حضرت مخدوم» میخواندند (علیشیر نوایی، 1323، صص34 ـ32 ؛ آذربیگدلی، 1366، ج1، صص302ـ301). |
|
| |
|
| مهریزی، مهدی، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰ش، ص۲۳.</ref><ref>امین، محسن، سیره معصومان (علیهم السلام)، ترجمه حجتی کرمانی، علی، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش، ج۳،</ref>
| | پیوند جامی با حاکمان تا آنجا پیش رفت که او بسیاری از آثار خود را به سلطان حسین بایقرا و سلطان یعقوب آق‌قویونلو پیشکش کرد (بوداق منشی، 1378، صص83 ـ81). با این همه هیچ گاه در مدیحه‌سرایی‌های قراردادی زمانه غرق نشد. حتی به دعوت دربار عثمانی هم پاسخ نگفت؛ گرچه از سفر به غرب گریزان نبود و در سفر حج خود، چندی را هم در تبریز، بغداد و دمشق گذرانید (رویمر و دیگران، 1378، ص148). |
|
| |
|
| پیامبر درباره جایگاه امام علی فضیلت‌های زیادی را برشمرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۳۵ تا ص۴۵۷.</ref><ref>جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام، انصاریان - قم، ۱۳۸۱ش، ص۴۸ تا ۵۰.</ref><ref>قرشی، باقر شریف، دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام، دار التهذیب - قم، ۱۳۹۴ش، ترجمه صالحی، محمد، ج۱، ص۶۱ وص ۶۹. و ص۷۲.</ref> پیامبر درباره علی گفته است هرگز علی از حق و حق از علی جدا نمیشود. ص۵.<ref>طباطبایی، محمد حسین، سيری کوتاه در زندگانی ائمه عليهم السلام، کانون انتشارات ناصر - قم، ۱۳۷۲ش،</ref> علی از صحابه پیامبر بود و پیامبر با عهد اخوت بست.ص۴ و ۵. علی در همه جنگهای پیامبر شرکت کرد به جز جنگ تبوک که آن حضرت امام علی را در مدینه به جای خود نشانید.ص۵.<ref>طباطبایی، محمد حسین، سيری کوتاه در زندگانی ائمه عليهم السلام، کانون انتشارات ناصر - قم، ۱۳۷۲ش،</ref> علی را در کمالات انسانی و فضائل انسانی نمونه کاملی از تربیت پیامبر دانسته اند.ص۶. و او را در تقوا و عبادت یگانه شمرده اند.ص۸.<ref>طباطبایی، محمد حسین، سيری کوتاه در زندگانی ائمه عليهم السلام، کانون انتشارات ناصر - قم، ۱۳۷۲ش، </ref>
| | جامی در پی جاه و مقام نبود و گرایشی به تجمل نداشت؛ لباسی بر تن میکرد که آن را پلاس میخواند و سرمایه خود را صرف ساختن مسجد و مدرسه و خانقاه و تأمین رفاه شاگردان و کمک به نیازمندان و نشر فرهنگ میکرد (ریپکا، 1354، ص454؛ مایل هروی، 1377، ص84). |
|
| |
|
| == حج‌گزاری امام علی(ع) ==
| | وی آثار زیادی در زمینه تصوف و عرفان و فقه و همچنین سه دیوان شعر و هفت مثنوی بلند از خود به جای گذاشت که در آنها بار دیگر مضامین شعر فارسی را تجربه کرد و به همین دلیل به خاتم‌الشعرا ملقب شد. برخی مرگ وی را نقطه پایان عصر طلایی ادبیات کلاسیک فارسی دانستهاند (آربری، 1371، ص406). |
| گزارش شده است امام علی بارها حج به جا آورده است. امام صادق (ع) فرمودند: «وَ حَجَّ مَعَ النَبی عَشَرَ حِجَج.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق، ج ۲، ص ۱۲۳.</ref> هرچند تعداد حج‌های امام علی به‌طور دقیق مشخص نیست.<ref>حیدری چمگردانی، روح الله، «تدابیر ائمه (ع) در حج»، فرهنگ پژوهش، شماره ۵۲، ۱۴۰۱ش، ص۶۹.</ref> گفته شده امام به دلیل مشغول بودن به جنگ های سه گانه نتوانست در دوران خلافت حج به جا بیاورد.<ref>دیاربکری، حسین بن محمد، تاريخ الخميس في أحوال أنفس نفيس، دار صادر - بیروت، ج۲، ص۲۷۸.</ref> .<ref>حیدری چمگردانی، روح الله، «تدابیر ائمه (ع) در حج»، فرهنگ پژوهش، شماره ۵۲، ۱۴۰۱ش، ص۶۹.</ref>
| |
|
| |
|
| از مهمترین اقدامات امام در حج، ابلاغ آیات برائت از مشرکین بود. ابلاغ آیات برائت به خواندن آیات برائت توسط امام در سال نهم قمری در اجتماع مشرکان اشاره دارد. این واقعه از فضایل امام به شمار می‌رود. ص۷۰. (مفید، ۱۴۱۳ق، الارشاد، ج۱، ص۶۵.)<ref>حیدری چمگردانی، روح الله، «تدابیر ائمه (ع) در حج»، فرهنگ پژوهش، شماره ۵۲، ۱۴۰۱ش،</ref> اجتناب امام علی از خوردن صید و بهره‌مندی او از قربانی، غسل حضرت هنگام ورود به حرم و جمع بین نماز مغرب و عشاء توسط حضرت در مزدلفه، از دیگر نکات مورد توجه در حج حضرت می‌باشد.<ref>بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت، حج الأنبیاء و الائمة علیهم السلام، قم، مشعر، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۳ تا ص۲۳۶.</ref> | | == اهتمام به حج == |
| | جامی از جمله کسانی است که به امر حج توجهی جدی داشت. توصیه وی به سلطان بایزید عثمانی، برای تسهیل ایاب و ذهاب و عبور حجاج هراتی (نوایی، 1341، ص440) و درخواست وی از جهانشاه ترکمان برای دفع شر راهزنان و امن کردن راه حج، از نشانههای این امر است.<ref>ذهابی، مجتبی، و اکرم کرمعلی، «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)»، میقات حج، شماره۱۱۰، اسفند ۱۳۹۸ش، ص۹۳.</ref> وی در مکتوبی نیز از سلطان حسن آق‌قویونلو (اوزون حسن) برای رسیدگی به امور حجاج قدردانی کرد (نوایی، 1341، صص447ـ446). جامی دو رساله به نام‌های صغیر و کبیر نیز در مناسک حج نوشت (نظامی باخرزی، 1371، ص248). رساله مناسک حج و عمره که به ''رساله صغیر حج'' مشهور است، برای صوفیان عصر به زبان فارسی نوشته شد و در ''رساله کبیر'' که اصل آن در دست نیست، مناسک حج بر وفق چهار مذهب اهل سنت شرح و تفسیر شده است (افصح‌زاد، 1378، صص192ـ191؛ حکمت، 1363، ص182). در دیوان وی نیز بارها به اشعاری در پیوند با حج و مناسک آن برمی‌خوریم. او در ضمن اشعارش اعتقاد خود را درباره رموز و فلسفه حج بیان کرده است (جامی، 1341، صص410ـ408).<ref>ص۹۳ و ۹۴.</ref> |
|
| |
|
| امام علی وقتی به خلافت رسید افراد جدیدی را به امارت حج نصب کرد. ص۷۱.<ref>حیدری چمگردانی، روح الله، «تدابیر ائمه (ع) در حج»، فرهنگ پژوهش، شماره ۵۲، ۱۴۰۱ش،</ref> یکی از مسائل پر بحث میان مورخان فرستاده شدن جامه کعبه یا عدم آن در زمان خلافت امام است. ص۷۲. گفته شده مورخان مطلبی را نقل نکرده‌اند که امام جامه ای بر کعبه قرار داده باشد. اما در روایات آمده علی پرده کعبه را همه ساله از عراق می‌فرستاد. ص۷۳.(قرب الاسناد، حمیری، ص۶۵.)<ref>حیدری چمگردانی، روح الله، «تدابیر ائمه (ع) در حج»، فرهنگ پژوهش، شماره ۵۲، ۱۴۰۱ش،</ref>
| | == سفر حج == |
| | عبدالرحمان جامی در هفتمین و آخرین سفر خود به حجاز رفت. او خود در پشت کتابی، تاریخ این سفر را شانزدهم ربیع‌الاول سال 877 قمری ثبت کرده است (کاشفی، 2536، ص246). با جدی شدن خبر عزم جامی، جمعی از اکابر و اعیان خراسان نزد وی رفتند و از او خواستند تا از این سفر پرخطر و دور و دراز منصرف گردد و به همان امور پیشین و حل و عقد کارها بپردازد که ثواب هفتاد حج پیاده را دارد. اما جامی که عزم حج کرده بود، پاسخ داد که از حج پیاده خسته و درمانده شده و میخواهد این بار حج سواره بگذارد (کاشفی، 2536، ج1، ص254؛ نظامی باخزری، 1371، ص160).<ref>ص۹۵.</ref> |
|
| |
|
| === حضور امام علی در حجة الوداع ===
| | با انتشار خبر حج جامی نامههایی از اطراف و اکناف به وی رسید که در آنها از او خواسته شده بود تا مسیر سفر خود را طوری ترتیب دهد که طالبان حج در این منازل به وی بپیوندند و ملازم او در سفر حج شوند (صدرجهان، 1938، صص157ـ152). تاجران نیز جهازات فراوان لوازم سفر از غلام و نفر مرتب و حاضر کردند تا در رکاب جامی به حج روند (همان، 1938، صص232ـ227). سلطان حسین بایقرا نیز وی را از پرداخت هرگونه مالیاتی معاف کرد و نامههایی به مراکز قدرت در جهان اسلام فرستاد و تأکید کرد که در همه جا از جامی و همراهانش استقبال کنند و همیشه گروهی را برای بدرقه و محافظت از او، همراهش نمایند (صفوی، 1314، ص86). طی حکمی نیز مالیات اراضی جامی را همچون سالهای قبل بخشید (نظامی باخرزی، 1371، صص161ـ160).<ref>ص۹۶.</ref> |
| حجة الوداع که آخرین سفر پیامبر برای انجام فریضه حج به مکه شمرده میشود، از حج هایی است که حضرت علی در آن حضور داشته است و پس از اتمام آن، در راه برگشت به مدینه، در جایی به نام غدیر خم، پیامبر صحبت هایی در بزرگداشت حضرت علی ایراد کرد که به نام خطبه غدیر مشهور است.<ref>مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۱۷۰ تا ۱۷۶.</ref><ref>مدرسى، سيد محمد تقى، زندگانى امير مؤمنان امام على بن أبي طالب(ع)، تهران، انتشارات محبان الحسين( ع)، ۱۳۹۰ش، ص۴۳.</ref>
| |
|
| |
|
| == حج از نگاه امام علی ==
| | جامی پس از حرکت از هرات از نیشابور، سبزوار، بسطام، دامغان، سمنان، قزوین، همدان و کردستان عبور کرد و آن‌چنان که خود در پشت کتابی ثبت، و کاشفی آن را نقل کرده، در اواسط جمادی الاخر 877 قمری به بغداد رسید. در میانه ماه شوال در کنار دجله منزل کردند و بیستم از آنجا روان شدند و در اول ذی‌القعده از نجف به سمت بادیه خارج شدند. طبق همین گزارش، جامی در بیست و دوم و بیست و سوم در مدینه بوده است و در ششم ذی‌الحجه، پس از ده ماه خروج از هرات، به مکه رسیده است (کاشفی، 2536، ج1، صص256ـ255). جامی و همراهانش پس از پانزده روز اقامت در مکه و بعد از ادای مناسک حج، متوجه مدینه شدند و بیست و پنجم به مدینه رسیدند. آنان پس از دو روز توقف در آنجا به سفر ادامه دادند و در اوایل محرم به دمشق رسیدند. سرانجام در چهارم ربیع‌الاول و بعد از نماز جمعه، به سمت خراسان حرکت کردند. آنها در هنگام حلول ماه رجب به یک منزل پیش از ورامین رسیدند و روز جمعه هجدهم شعبان سال 878 قمری به هرات بازگشتند (کاشفی، 2536، ج1، ص264). سفر آنها در مجموع هجده ماه طول کشید.<ref>ص۹۸.</ref> |
| {{اصلی|حج در سخنان امام علی(علیه‌السلام)}}
| |
|
| |
|
| حضرت علی در خطبه ها و نامه های خود به آثار معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حج اشاره کرده است. امام علی(ع) در روایتی حج گزار و عمره گزار، را مهمان خدا معرفی کرده که خداوند با آمرزش خویش به مهمان خود پاداش می دهد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، حج و عمره در قرآن و حدیث، ص۲۳۷.</ref> حضرت علی در خطبه ۱۱۰ نهج البلاغه حج و عمره را یکی از ده وسیله تقرب به خداوند برشمرده<ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۱۵.</ref> در خطبه ۱۹۲ گفته است خداوند حج را سبب و وسیله‌ای برای رحمت خویش قرار داد.».<ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۸.</ref> و حج و عمره را نابود کننده فقر و شستشو دهنده گناه توصیف کرده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین (ع)، ج۴، ص۶۲۴.</ref><ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین (ع)، ج۴، ص۶۱۹،</ref><ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۱۲.</ref>
| | == وقایع سفر حج == |
| | مریدان و دوستداران جامی درباره جریان سفر او گفتهاند که وی جامی در طول سفر، سفره انعام و اطعام میگسترد و اگر کسی دچار مضایقه میشد، شخصاً به رفع آن میپرداخت (نظامی باخرزی، 1371، صص165ـ164). حتی هنگامی که بین یارانش بر سر هزینههای روزانه بحث و نقار پیش آمد، خود متصدی مخارج کاروان شد و بیست هزار دینار کپکی نقد را که همراه داشت، برای پرداخت مخارج کاروان، به یارانش سپرد.(همان، 1371، ص165). همچنین اگر کسی از اهل کاروان مریض میشد، به عیادت او می‌رفت و دوایش را ـ هرچند نایاب بود ـ مهیا میکرد (کاشفی، 2536، ج1، صص273ـ272). گاه نیز با توسل به غیب، کراماتی از او سرمی‌زد و مرض را از یارانش دور می‌داشت؛ همانکه در اصطلاح صوفیه «باربرداشتن» نامیده میشد (کاشفی، 2536، ج1، صص272ـ271).<ref>ص۹۸.</ref> |
|
| |
|
| در خطبه اول نهج البلاغه حضرت علی از وجوب حج سخن گفته <ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۹.</ref> و مسلمانان را به انجام این فریضه تشویق کرده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۴.</ref> در نظر حضرت علی خداوند این خانه را نشانه اسلام<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۸.</ref> و حرم امنی برای پناه جویان قرار داده است.<ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۶.</ref> امام علی در این خطبه به یکی از فلسفه‌های حج پرداخته و حج را نشانه فروتنی بندگان در مقابل عظمت پروردگار بیان کرده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۶.</ref> امام علی زائران خانه خدا را به مانند تشنگانی که به آب می رسند<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۵.</ref> و همچون کبوترانی که به آن پناه می برند توصیف کرده<ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۷.</ref> و حج گزاردن را افتخار بزرگی دانسته که خداوند به گروهی از بندگانش بخشیده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین (ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۷.</ref> | | در طول این سفر، استقبال و ارادت زیادی به جامی ابراز شد. در جریان سفر همه جا از جامی به خوبی استقبال و پذیرایی شد و بزرگان و صاحب‌منصبان هر شهر به استقبال وی میشتافتند و در دعوت او از یکدیگر پیشی می‌گرفتند. گاه نیز هم‌رکاب وی در سفر میشدند (علیشیر نوایی، 1323، ص402). حاکم همدان، منوچهر، سه شبانه روز جامی و اهل قافله را به ضیافتی شاهانه دعوت کرد (کاشفی، 2536، ج1، ص255). در تبریز نیز اوزون حسن، مجلسی عظیم به مناسبت ورود جامی برگزار کرد و امرای نامدار خود را همراه کاروان فرستاد تا به سلامت به مکه برسند (نظامی باخرزی، 1371، ص184).<ref>ص۹۹.</ref> در حله علمای شیعه از جامی استقبال کردند (نظامی باخرزی، 1371، صص174ـ173). جامی از آنجا عزم زیارت مشهد امام حسین کرد و غزلی در این باره سرود (همان، 1371، ص174). در نجف، سیدشرف‌الدین محمد نقیب که سیدالسادات و نقیب‌النّقبای وقت بود، با اولاد و یاران و سایر بزرگان شهر، به استقبال ایشان آمدند و شرایط تعظیم و احترام به تقدیم رسانیده، به قول کاشفی سه شبانه روز مهمانداری بزرگانه کردند (کاشفی، 2536، ج1، ص260). جامی علی‌گویان به زیارت مرقد امیرالمومنین، علی7 رفت. غزلی در وصف شوق و قصیدهای به شکرانه این زیارت در دیوان جامی موجود است (جامی، 1341، ص92). در بغداد نیز گروه‌های مختلف برای کسب فیض یا مناظره به دیدار جامی شتافتند؛ (صفی، 1353، ص232). (نظامی باخرزی، 1371، صص174ـ173).<ref>ص۱۰۰.</ref> |
|
| |
|
| امام علی در یکی از خطبه‌های خود، بعد از ذکر سادگی خانه کعبه به ذکر ویژگیهای سرزمین مکّه می پردازد و معتقد است اینکه خداوند کعبه را در یکی از سنگلاخ‌ترین مکانها و بی‌گیاه‌ترین ریگزارهای زمین قرار داده و آن را در جایی از مناطق خوش آب و هوا و سرسبز قرار نداده، برای این است که آزمون حج ساده و پاداش آن کوچکتر نباشد<ref>ج۷، ص۴۲۱.</ref><ref>ج۷، ص۴۲۸.</ref> گفته شده اگر خانه خدا در سرزمین بسیار خوش آب و هوایی که امام اوصاف آن را بیان فرموده قرار می‌داد، به گردشگاه مهمی تبدیل میشود که گروهی برای خوشگذرانی به آنجا می‌آمدند و درس‌های تربیتی و اخلاقی حج به فراموشی سپرده میشد.<ref>ج۷، ص۴۲۹.</ref>
| | در شام سادات، ائمه و قضات حلب با انواع تحف به خدمت جامی رسیدند و در طول 45 روز اقامت وی در دمشق، قاضی‌القضات شهر، میزبان وی بود. جامی در شام از محضر خواجه خضیری (خزیری) محدث بزرگ، استماع حدیث میکرد و سند حدیث نیز گرفت (کاشفی، 2536، ج1، ص262).<ref>ص۱۰۲.</ref> |
|
| |
|
| امام علی در وصیتنامه خود به به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) توصیه می‌کند که حتما به زیارت خانه خدا بروند و آنجا را خالی نگذارند که اگر آنجا خالی شود بلای الهی نازل می‌گردد.<ref>پیام امام امیر المومنین (ع)، ج۱۰، ص۲۷۸.</ref> همچنین در نامه ای به فرماندار مکه دستور رسیدگی به امور حج و رفع نیاز فرهنگی و رفاهی حجاج، از جمله رفع نیاز مسکن آنان را صادر می‌کنند که در آن صریحاً اهل مکه را موظف می‌نمایند که با تأمین رایگان مسکن حجاج، آنان‌را با رویی گشاده بپذیرند که درنتیجه، این فریضه الهی، با تقویت بیشتر و شکوهی فراتر برگزار گردد.<ref>کریمی واقف، رضا، «حج در نهج البلاغه»، سال دهم، شماره۳۷، سال دهم، ۱۳۸۰ش، ص۸.</ref>
| | سرانجام جامی پس از هجده ماه در جمعه هجدهم شعبان سال 878 قمری به هرات رسید. وی بعد از این نیز ارتباطش را با ملک مصر از طریق مکاتبه حفظ کرد و از جانب خود ایلچی به مصر روانه می‌داشت (خنجی، 1382، ص221). او بعدها در قصیدهای شرح این سفر و خطرات و خاطراتش را آورد (جامی، 1341، صص84 ـ82).<ref>ص۱۰۴.</ref> |
|
| |
|
| == موقوفات ==
| |
| {{اصلی|موقوفات امام علی(ع)}}
| |
| امام علی در طول عمر خود، بخصوص در مدت ۲۵ سال حکومت سه خلیفه اول، به حفر چاه، احداث نخلستان و ایجاد مزارع و کشتزارهای متعدد مشغول بود و سپس تمامی این اموال و دارایی‌ها را وقف نیازمندان نمود. موقوفات امام شامل وقف بیش از ۱۰۰ (یا ۱۷۰) حلقه چاه در منطقه ینبع و چاه‌ها و چشمه‌های بی‌شمار دیگر در مناطق گوناگون، به ویژه در شهر مدینه و نواحی اطراف آن، وقف نخلستان‌ها و کشتزارهای متعدد، وقف خانه، وقف مسجد و مانند آن است.<ref>خوشنودی، عفت ؛ منتظر القائم، اصغر، «بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی علیه السلام»، شیعه‌شناسی زمستان 1393 - شماره 48، ص۲۲۷.</ref>
| |
|
| |
| == اماکن منسوب به امام علی(ع) ==
| |
| مکان هایی در جاهای مختلف وجود دارد که منسوب به حضرت علی(ع) شناخته میشود. برخی از آن عبارتند از:
| |
|
| |
| * [[چشمه امام علی (کربلا)]] زیارتگاهی نزدیک به کربلا.<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۲۵۸.</ref>
| |
| * [[خانه امام علی (کوفه)]].<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۱۲۸.</ref>
| |
| * [[حوض امام علی (کربلا)]].<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۲۶۰.</ref>
| |
| * [[مقام امام علی (کربلا)]].<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۲۴۴.</ref>
| |
| * [[مسجد پنجه امام علی (اربیل)]].<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۲، ص۲۴.</ref>
| |
| * [[مسجد کبود (مزار شریف)]]، در شهر مزار شریف در افغانستان، مرقدی منسوب به امام علی(ع)
| |
|
| |
| === اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز ===
| |
| {{اصلی|اماکن منسوب به امام علی در حجاز}}
| |
|
| |
| مکان ها و بناهایی در سرزمین حجاز وجود دارد که منسوب به امام علی(ع) شناخته میشود. این مکانها یا ارتباطی با زندگی وی داشته یا در آنجا زندگی و اقامت داشته است. از جمله این بناها عبارتند از:
| |
|
| |
| * [[آبار علی]]، نخلستانی در جنوب شهر [[مدینه]]، دارای چاه‌هایی منسوب به امام علی(ع).<ref>الله اکبری، محمد، دانشنامه حج و حرمین شریفین، تهران، مشعر، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳.</ref>
| |
|
| |
| * [[مسجد امام علی (تنعیم)|مسجد امام علی]] در تنعیم که در ورودی شهر مکه قرار دارد.<ref>جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۳.</ref>
| |
| * [[مسجد امام علی (مناخه)]] یکی از مساجد تاریخی [[مدینه]] است که در محل [[مصلای پیامبر(ص)]]، ساخته شده است.<ref>جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۹.</ref>
| |
|
| |
| * [[مسجد غدیر خم]].<ref>جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۶.</ref> در منطقه غدیر خم در نزدیکی شهر تاریخی جُحفه.<ref>خامه‌یار، احمد، «اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز»، میقات حج، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۶ش، ص۹۲.</ref>
| |
|
| |
| * [[عین علی (ینبع)]] چشمه‌ای منسوب به امام علی(ع) که در نزدیکی [[مدینه]] قرار دارد.<ref>خامه‌یار، احمد، «اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز»، میقات حج، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۶ش، ص۹۱.</ref>
| |
|
| |
| * [[خانه امام علی (مدینه)]].<ref>خامه‌یار، احمد، «اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز»، میقات حج، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۶ش، ص۸۶.</ref>
| |
| * [[قلعه خیبر]].<ref>خامه‌یار، احمد، «اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز»، میقات حج، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۶ش، ص۹۵.</ref>
| |
|
| |
| == حرم امام علی(ع) ==
| |
| {{اصلی|آستان مقدس امام علی(ع)}}
| |
| محل دفن حضرت علی(ع) در شهر [[نجف]] در کشور [[عراق]] قرار دارد. بنابر وصیت امام علی، فرزندانش [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]]، پیکر وی را شبانه و به‌طور مخفیانه، در زمین مرتفعی در پشت [[کوفه]] مدفون ساختند که به نام‌هایی مانند [[نجف]]، [[ظهر الکوفه]] و [[غری]] خوانده شده است.<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۲۹.</ref> قبر امام علی(ع) سال‌ها مخفی بود و تنها اهل‌بیت(ع) از آن باخبر بودند.<ref>فرطوسی، صلاح مهدی، تاریخچه آستان مطهر امام علی علیه السلام، ترجمه
| |
|
| |
| طه نیا، حسین، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۸.</ref> روايات متعددى از ائمه معصوم (ع) ذكر شده است كه وجود قبر امام علی(ع) را در نجف تأييد مى‌كند.<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۳۰.</ref> با سقوط بنى‌اميه و رفع خطر خوارج، امام صادق(ع) برخى از شيعيان را از محل قبر امام علی(ع) آگاه ساخت و حتى به همراه برخى از ياران خود به زيارت قبر امام مى‌رفتند. گفته شده هارون‌الرشيد نخستین گنبد را بر روى قبر بنا كرد.<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۳۲.</ref> پس از آن بناهای مختلفی بر روی این قبر در زمان‌های مختلف ساخته شد.<ref>فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، و احمد خامه‌یار، زيارتگاه‌هاى عراق (معرفى زيارتگاه‌هاى مشهور در كشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۳۴ تا ۳۷.</ref>
| |
| == پانویس == | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| | | {{برگرفتگی |
| * '''الکافی'''، کلینی، محمد بن یعقوب، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۳ش.
| | | پیش از لینک = |
| * '''الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد'''، مفید، محمد بن محمد، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۳۷۲ش.
| | | منبع = مقاله «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج‌گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)» در میقات حج است. |
| * '''سیره معصومان'''، امین، محسن، ترجمه علی حجتی کرمانی، تهران، سروش، ۱۳۷۶ش.
| | | لینک = https://miqat.hajj.ir/article_106879.html| توضیحات منبع = |
| * '''دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب'''، قرشی، باقر شریف، ترجمه محمد صالحی، دار التهذیب، قم، ۱۳۹۴ش.
| | }} |
| * '''حیات فکری و سیاسی امامان شیعه'''، جعفریان، رسول، قم، انصاریان، ۱۳۸۱ش.
| | * ذهابی، مجتبی، و اکرم کرمعلی، «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج‌گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)»، میقات حج، شماره۱۱۰، اسفند ۱۳۹۸ش. |
| * '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
| |
| * '''دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ'''، محمدی ری‌شهری، محمد، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش. | |
| * '''سيره پيشوايان'''، پيشوايى، مهدى، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1390ش،
| |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
